Πριγκίπισσα από τη Σκυθία, στην πυρά με τον Φίλιππο Β'

Έντυπη Έκδοση Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 14 Μαρτίου 2014

Μελέτη του ανθρωπολογικού υλικού των βασιλικών τάφων της Βεργίνας δείχνει την ταυτότητα της γυναίκας που συνόδευσε στον τάφο το Μακεδόνα βασιλιά

Του ΣΑΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΑΚΗ sakisapostolakis0@gmail.om

Μια δυναμική γυναίκα, πολεμίστρια, ηλικίας 30-34 ετών, είναι αυτή που συνόδευσε το βασιλιά της Μακεδονίας, Φίλιππο Β', στο ταξίδι του προς τον Αδη. Τριάντα χρόνια μετά την ανακάλυψη του Βασιλικού Τάφου ΙΙ στη Βεργίνα από τον Μανόλη Ανδρόνικο, η τότε φοιτήτριά του, καθηγήτρια Αρχαιολογίας, και ευρωβουλευτής σήμερα, Χρυσούλα Παλιαδέλη με τους συνεργάτες της έρχονται πιο κοντά στην ταυτότητα της γυναίκας που τάφηκε μαζί με τον Φίλιππο Β', χωρίς όμως να μπορούν ακόμη να προσδιορίσουν με σιγουριά ποια πραγματικά ήταν.

Οστά γυναικείας ταφής προθαλάμου Στο Αρχαιολογικό Συνέδριο για τις Ανασκαφές του 2013 στη Μακεδονία και τη Θράκη, που γίνεται στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, η κ. Παλιαδέλη ανακοίνωσε τα αποτελέσματα από την επανεξέταση των οστών του Βασιλικού Τάφου ΙΙ.
Από την ανθρωπολογική έρευνα προσδιορίστηκε ακριβέστερα η ηλικία του νεκρού του θαλάμου. Μέχρι τώρα η ηλικία προσδιοριζόταν μεταξύ 35 και 45 ετών. Τα νέα πορίσματα οδηγούν σε ακριβέστερο καθορισμό, δηλαδή μεταξύ 41 και 49 ετών, και εντοπίζουν εκφυλιστικές αλλοιώσεις, χρόνιες παθήσεις και δείκτες δραστηριότητας που υποδεικνύουν μεσήλικο άνδρα με έντονη ιππευτική και πολεμική δραστηριότητα.
Οστά Φιλίππου και χρυσό στεφάνι Τα δεδομένα αυτά, σε συνδυασμό με τις μορφολογικές αλλοιώσεις στα οστά του -που βεβαιώνουν πως ο νεκρός κάηκε αμέσως μετά το θάνατό του- αποδυναμώνουν τη θεωρία της ταύτισής του με τον Φίλιππο Γ' Αρριδαίο και ενισχύουν, αντίθετα, την απόδοση του τάφου στον Φίλιππο Β'.
Στον προθάλαμο του τάφου υπήρχε και μία ακόμη, γυναικεία, ταφή. Από τις νέες παρατηρήσεις που έγιναν σε οστά τα οποία δεν είχαν εντοπιστεί στο παρελθόν, προσδιορίζεται με ακρίβεια πλέον η ηλικία της, μεταξύ 30 και 34 ετών. Αυτό, σύμφωνα με την κ. Παλιαδέλη, αποκλείει οριστικά τρεις από τις πιθανές ταυτίσεις που έχουν μέχρι στιγμής προταθεί για την ταυτότητά της (Κλεοπάτρα και Μήδα, γυναίκες του Φιλίππου Β' και Αδέα/Ευρυδίκη, γυναίκα του Φιλίππου Γ' Αρριδαίου).
Από τις αρχαιολογικές έρευνες είναι γνωστό ότι ο Φίλιππος είχε 7 ή 8 συζύγους. Κι αυτό γιατί, πριν ή μετά την κατάκτηση ενός βασιλείου, παντρευόταν μία πριγκίπισσα για να εδραιώσει τη βασιλεία του. Επίσης είναι γνωστό ότι όταν κατέλαβε τη Σκυθία (σημερινή Νότια Ρωσία, Ουκρανία, Κριμαία, Καύκασο) ο βασιλιάς των Σκυθών, Ατέας, τον έχρισε διάδοχό του. Και οι αρχαιολόγοι θεωρούν εύλογο να του είχε δώσει ως σύζυγο την κόρη του.
Κνημίδες και φαρέτρα νεκρής Οι γυναίκες της Σκυθίας ήταν πολεμίστριες και εκπαιδεύονταν από μικρές στην ιππασία και στη μάχη, και αναλάμβαναν πολεμική δράση. Σε γυναικείες ταφές της Σκυθίας έχει βρεθεί και οπλισμός.
Μορφολογικές αλλοιώσεις στα οστά της νεκρής του τάφου βεβαιώνουν πως αυτή κάηκε, όπως κι ο νεκρός του θαλάμου, αμέσως μετά το θάνατό της. Οι δείκτες ιππικής δραστηριότητας δηλώνουν πως ίππευε για μεγάλο χρονικό διάστημα, ενώ ένα κάταγμα στο άνω άκρο της αριστερής κνήμης δηλώνει ότι προκάλεσε βράχυνση, ατροφία και χωλότητα στο αριστερό της πόδι. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το ζεύγος των άνισων κνημίδων που βρέθηκαν στον προθάλαμο του Βασιλικού Τάφου ΙΙ της ανήκει και πως το μεγαλύτερο μέρος του ανδρικού οπλισμού που βρέθηκε στο χώρο ταφής της είναι δικός της. Δίπλα στις κνημίδες βρέθηκε μια χρυσή θήκη για τόξο και φαρέτρα, όπως και υπολείμματα από έναν λινό θώρακα.
Τα δεδομένα αυτά ενισχύουν την παλιά υπόθεση του Ν.Τζ.Λ. Χάμοντ, για την ταύτιση της νεκρής με μια άγνωστη Σκύθισσα, ίσως κόρη του βασιλιά Ατέα, χωρίς να αποκλείουν το ενδεχόμενο στη νεκρή του προθαλάμου να αναγνωρίσουμε την Αυδάτα, γυναίκα του Φιλίππου Β' από την Ιλλυρία.
Στην επανεξέταση των οστών του Βασιλικού Τάφου ΙΙ εργάστηκαν οι δρ Θόδωρος και Λώρα Αντίκα, επικεφαλής της ανθρωπολογικής ομάδας και ο δρ Γιάννης Μανιάτης, ερευνητής Α', του ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος. Η ανθρωπολογική έρευνα των δύο σκελετικών συνόλων που κατέγραψε 350 οστά και θραύσματα, συνοδεύεται από 3.000 έγχρωμες ψηφιακές φωτογραφίες και υποστηρίχτηκε από αξονικές τομογραφίες, ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης και φθορισμομετρία ακτίνων Χ, που εντόπισαν πάνω στα οστά και άλλα υλικά, όπως πορφύρα και χουντίτη, ένα σπάνιο λευκό ορυκτό, που ανήκουν σε άγνωστο μέχρι στιγμής αντικείμενο.
Στόχος είναι η δημιουργία μιας βάσης δεδομένων που θα υποστηρίζεται από τρισδιάστατη ηλεκτρονική σάρωση, και θα παράσχει στην ελληνική και τη διεθνή επιστημονική κοινότητα τη δυνατότητα να μελετήσει ένα ευαίσθητο και πολύτιμο υλικό χωρίς να διακινδυνεύσει τη φθορά του.