Τα γκράφιτι στην Ακρόπολη γράφουν Ιστορία

05/03/14 ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ https://www.efsyn.gr/?p=179404

Διάλεξη του Τάσου Τανούλα για τα «χαράγματα στα Προπύλαια»Από την αρχαιότητα μέχρι και τα νεότερα χρόνια, απλοί Αθηναίοι, αγωνιστές της Επανάστασης του 1821, κατακτητές φαντάροι Ιταλοί, ακόμα και η επίσημη Εκκλησία, όλοι άφησαν το κατιτίς τους στα Προπύλαια.

Tweet

      Pin It

Από την αρχαιότητα μέχρι και τα νεότερα χρόνια, απλοί Αθηναίοι, αγωνιστές της Επανάστασης του 1821, κατακτητές φαντάροι Ιταλοί, ακόμα και η επίσημη Εκκλησία, που σκάλιζε σε κίονες και τοίχους ημερομηνίες θανάτων μητροπολιτών, όλοι άφησαν το κατιτίς τους στα Προπύλαια. Ακόμα και λαϊκές ζωγραφιές, όπως μια γυναίκα με πέπλο νύφης

Της Βασιλικής Τζεβελέκου

Τα γκράφιτι, οι εικόνες ζωγραφικής που ξεπροβάλλουν στους τοίχους των μεγαλουπόλεων στάζοντας χρώμα ή στέλνοντας μηνύματα μέσα από συνθήματα και κείμενα, δεν είναι σύγχρονη έκφραση. Είναι μια ανάγκη των ανθρώπων κάθε εποχής, που επιλέγουν αυτό τον τρόπο για να εκφραστούν και να αφήσουν το αποτύπωμά τους. Στις επιφάνειες των τοίχων και των κιόνων των Προπυλαίων της Ακρόπολη διατηρείται μεγάλος αριθμός χαραγμάτων που χρονολογούνται από την αρχαιότητα, τον Μεσαίωνα και τα νεότερα χρόνια. Μέρος αυτών των ταπεινών μαρτυριών των απλών ανθρώπων παρουσίασε χθες ο αρχιτέκτονας Τάσος Τανούλας σε διάλεξη με θέμα «Τα χαράγματα στα Προπύλαια της Ακροπόλεως», που δόθηκε στην Ακαδημία Αθηνών.


Ενα από τα γκράφιτι, που σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση, καθώς βρίσκεται προστατευμένο κάτω από μια προεξοχή του μνησίκλειου οικοδομήματος, είναι μια γυναικεία μορφή με στενή μέση και φαρδιά φούστα, με κεφαλοδέσιμο που κρέμεται πίσω της σαν μακρύ πέπλο νύφης. «Κρατά με το δεξί χέρι μια καράφα και στο άλλο ένα ποτήρι με πόδι, αποτεινόμενη προφανώς σε μια μορφή, που έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Πίσω της υπάρχουν τα ίχνη ενός αλόγου, και από κάτω ένας σταυρός και μια επιγραφή μικρογράμματη επισεσυρμένη, πολύ δυσανάγνωστη, πιθανότατα το όνομα του χαράκτη», είπε ο Τάσος Τανούλας. Και τη χαρακτήρισε ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, καθώς «μοιάζει με λαϊκή ζωγραφιά».

Πλοία με ιστία, πιθανότατα παλαιοχριστιανικά, που συμβολίζουν την εκκλησία, στο νότιο τείχος. Ενα χάραγμα στην εσωτερική επιφάνεια του βόρειου τείχους, που γράφει «1827 Χ ΑΠΡΙΛΙ(ΟΣ)/ΓΕΟΡΓΙΟΣ /ΘΟΜ΄ΟΠΟΥΛΟΣ» και είναι «βέβαιο ότι κατασκευάστηκε από αγωνιστή του ’21, στην περίοδο που οι Ελληνες ήταν κύριοι της Ακρόπολης. Ο Θωμόπουλος πατούσε επάνω στις τουρκικές καμάρες του 18ου αι. όπου ήταν τοποθετημένη πυροβολαρχία», εξήγησε ο κ. Τανούλας. Τα δυο νεότερα χαράγματα «REMO 14-8-42 και VERONA SRE.» καταγράφονται σε δύο ιωνικούς κίονες στη δυτική αίθουσα των Προπυλαίων. «Είναι σαφές ότι πρόκειται για χαράγματα Ιταλών στρατιωτών από την περίοδο της Κατοχής».

Η ομιλία του αρχιτέκτονα, τ. προϊσταμένου του Εργου Αποκατάστασης των Προπυλαίων της Ακροπόλεως (Βραβείο Europa Nostra για την πολιτισμική κληρονομιά 2013) δόθηκε στο Μέγαρο της Ακαδημίας Αθηνών στο πλαίσιο της ετήσιας επιστημονικής διάλεξης αφιερωμένης στη μνήμη του ακαδημαϊκού Μανόλη Χατζηδάκη (1909-1998), ιδρυτή του Κέντρου Ερευνας της Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Τέχνης της Ακαδημίας Αθηνών, γενικού εφόρου Αρχαιοτήτων, διευθυντή του Βυζαντινού Μουσείου και του Μουσείου Μπενάκη. «Ας τα δεχτούμε ως αποσπάσματα έναρθρου λόγου, μαρτυρίες ανθρώπινης παρουσίας και δράσης, που ως ψίθυροι ευλάβειας τιμούν τους απόντες, που στοιχειώνουν αυτόν τον χώρο», είπε ο Τάσος Τανούλας για τα χαράγματα στα Προπύλαια της Ακρόπολης.

Στις επιφάνειες των τοίχων και των κιόνων διατηρείται μεγάλος αριθμός χαραγμάτων. Τριάντα έξι από αυτά έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς από διαφορετικούς μελετητές. Από το 1979 έως σήμερα, στο πλαίσιο της μελέτης της οικοδομικής ιστορίας των Προπυλαίων κατά τον Μεσαίωνα, καταγράφηκε το σύνολο των σωζομένων χαραγμάτων. Επί δέκα χρόνια ο Τάσος Τανούλας κατέγραψε περίπου 100 άγνωστα χαράγματα, τα οποία ωστόσο δεν έχουν χρονολογία ή εκτεταμένο κείμενο.

Στόχος ήταν, αρχικά, ο συσχετισμός των χαραγμάτων με τις αντίστοιχες οικοδομικές φάσεις του μνημείου. Παράλληλα, η Αννα Αβραμέα εντόπισε στα κατάλοιπα του Κωνσταντίνου Κωνσταντόπουλου στο Νομισματικό Μουσείο καταγραφές χαραγμάτων, μεταξύ των οποίων υπήρχαν και αρκετά αδημοσίευτα, αλλά και κάποια που σήμερα είναι αφανή. Το σύνολο του υλικού με βάση τις πληροφορίες που παρέχει μπορεί να χωριστεί σε ιστορικού, φιλολογικού, παλαιογραφικού και ανθρωπολογικού ενδιαφέροντος.

Εκτός όμως από τα απλά αποτυπώματα, όπως είπε ο Τάσος Τανούλας, «στον Παρθενώνα υπάρχουν πολλές επιγραφές που έχουν γίνει με χάραξη και χρώμα επάνω σε προετοιμασμένο υπόστρωμα από κονίαμα. Κατά κανόνα το περιεχόμενο αυτών των επιγραφών έχει επίσημο χαρακτήρα, αφού αναφέρεται στον θάνατο μητροπολιτών της Αθήνας. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Ορλάνδος χαρακτηρίζει συλλήβδην τα χαράγματα στον Παρθενώνα ως “αυτοσχεδιάσματα”, ενώ είναι σαφές ότι αρκετά από αυτά, μεταξύ των οποίων οπωσδήποτε και οι χρονολογημένες μνείες θανάτων μητροπολιτών, είναι επίσημες επιγραφές».

Αξίζει να σημειωθεί ότι η πρώτη σχετική ανακοίνωση είχε γίνει στην Ακαδημία Αθηνών από τον Αναστάσιο Ορλάνδο πριν 70 χρόνια, το 1944. Είχε γράψει και το βιβλίο «Τα χαράγματα του Παρθενώνος». Μεταγενέστερα ενδιαφέρθηκε και ο Κυριάκος Πιττάκης, ο οποίος, όπως τόνισε χθες ο ομιλητής, «θεώρησε ότι αυτά τα κατάλοιπα ήταν ικανά τεκμήρια της συνεχούς παρουσίας ελληνοφώνων στην Αττική κατά τον Μεσαίωνα. Ενα ισχυρό όπλο ενάντια στις θεωρίες του Φαλμεράιερ, που υποστήριζε ότι η Αττική είχε παραμείνει ακατοίκητη επί αιώνες».

v.tzevelekou@efsyn.gr