Γερασμένος συνταξιούχος ο «Μικρός Ελληνας» του Βασίλη Αλεξάκη

Έντυπη Έκδοση Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 12 Ιουνίου 2013

Οι ήρωες των παιδικών του χρόνων πρωταγωνιστούν στο νέο μυθιστόρημά του

Της ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ

Ο Δον Κιχώτης, ο Ταρζάν, ο Γιάννης Αγιάννης, ο Κόμης Μοντεχρίστος, ο Ζορμπάς, ο Γιώργος Θαλάσσης, οι Τρεις Σωματοφύλακες... Οι πρωταγωνιστές του «Μικρού Ελληνα», του νέου μυθιστορήματος του Βασίλη Αλεξάκη που μόλις κυκλοφόρησε και στην Ελλάδα (εκδ. Εξάντας), δεν είναι άλλοι από τους ήρωες της παιδικής του ηλικίας: πρόσωπα πλασμένα από την πένα άλλων συγγραφέων, που άφησαν μέσα του το πιο γερό αποτύπωμα!

 Η ιδέα να τους ξανασυναντήσει αναβιώνοντάς τους του τριβέλιζε το μυαλό για χρόνια, αλλά η κατάλληλη στιγμή ήρθε όταν ανάρρωνε από μια σοβαρή εγχείρηση. Τότε που αναγκάστηκε ν' αφήσει την παρισινή του γκαρσονιέρα για ένα δωμάτιο ξενοδοχείου -«πώς θ' ανέβαινα χωρίς ασανσέρ τέσσερις ορόφους;»-, που κυκλοφορούσε με πατερίτσες κούτσα κούτσα, σαν «ένα είδος επιθεωρητή των δρόμων», και ξαπόσταινε στους Κήπους του Λουξεμβούργου, μια ανάσα από το Καρτιέ Λατέν.


Θέατρο Μαριονέτας
Σ' αυτό το τεράστιο, μονίμως ανθισμένο πάρκο με τα χαλικοστρωμένα μονοπάτια, τ' αγάλματα, τις λιμνούλες, τις σιδερένιες αλλά αναπαυτικές πολυθρόνες και το παλάτι της Μαρίας των Μεδίκων, όπου στεγάζεται η γαλλική Γερουσία, ο Αλεξάκης έμελλε με καθυστέρηση ν' ανακαλύψει το Θέατρο με Μαριονέτες, στο ρεπερτόριο του οποίου έχουν συμπεριληφθεί ένα σωρό διασκευές μυθιστορημάτων σαν κι αυτά που είχε λατρέψει μικρός. Εκεί, στην πρώτη του κιόλας επίσκεψη, βλέποντας δεκάδες κούκλες να κρέμονται στριμωγμένες πάνω από οριζόντια δοκάρια κάπου στο βάθος, αποφάσισε να βάλει μπροστά την παλιά του ιδέα, πεπεισμένος ότι μέσω ενός τέτοιου «θιάσου» μπορεί να μιλήσει για ό,τι τραβάει η ψυχή του, διευρύνοντας τα όρια ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα.
Οπως κάθε φορά που δημοσιεύει κάτι καινούργιο, έτσι και τώρα ο Αλεξάκης ξεπροβόδισε τον «Μικρό Ελληνα» αυτοπροσώπως, μ' ένα κέρασμα στο υπόγειό του στο Κολωνάκι, το πιο ταπεινό διαμέρισμα του λογοτεχνικού μας μικρόκοσμου, μ' ένα αυτοκόλλητο σηματάκι του ΣΥΡΙΖΑ στην εξώπορτά του -«χρόνια το 'χω, η κόλλα του κρατάει!»- και με μοναδική πολυτέλεια στο εσωτερικό του ένα τραπέζι του πινγκ πονγκ. Οπως πάντα, έτσι και χθες, πέρα από τους δημοσιογράφους, ο συγγραφέας του «Τάλγκο», της «Πρώτης λέξης», του «Θα σε ξεχνάω κάθε μέρα», ήταν πλαισιωμένος από τους αιώνιους φίλους του: τον Γιώργο Πανουσόπουλο, τον Νίκο Περάκη, τον Κωνσταντίνο Τζούμα, τον Γιώργο Τσεμπερόπουλο. Κι εκεί που εν μέσω οινοποσίας αφηγούνταν με χιούμορ την προϊστορία και το στίγμα του βιβλίου, το εξομολογήθηκε:
«Δεν νομίζω πως θα ξαναγράψω άλλο μυθιστόρημα στο Παρίσι, στα γαλλικά. Κουράστηκα. Από δω και πέρα θα ζω περισσότερο, αν όχι μόνιμα, στην Αθήνα. Σε μια εποχή που όλοι φεύγουν, κάποιος πρέπει να γυρίσει, δεν νομίζετε; Αν μάλιστα ψάχνεις για θέματα, η Ελλάδα έχει να σου προσφέρει άφθονα!» Οι μυθιστορηματικοί ήρωες για τον Αλεξάκη, είτε πρόκειται για την Τζέιν Εϊρ είτε για τον Τελευταίο των Μοϊκανών, «διαθέτουν τρομακτικά πλεονεκτήματα. Δεν γερνάνε, κι είναι πάρα πολύ υπομονετικοί. Γράφοντας τον "Μικρό Ελληνα", είχα διαρκώς την αίσθηση πως με περίμεναν. Χάρη σ' αυτούς αγάπησα τη λογοτεχνία και κατέληξα να κάνω αυτή τη δουλειά. Ο Δον Κιχώτης έχει παίξει πιο σημαντικό ρόλο στη ζωή μου απ' ό,τι οι θείοι μου... Δεν αρκεί όμως μια ιδέα για να γράψεις ένα μυθιστόρημα. Ευτυχώς που μεσολάβησε η εγχείρηση στο πόδι μου και προέκυψε μια ιστορία περιπετειώδης».
Μυθιστορηματική αδεία
Οταν δυσκολεύεσαι να περπατήσεις, η πόλη που αντικρίζεις είναι διαφορετική. «Το βλέμμα σου στέκεται παραπάνω στους τοίχους και τις βιτρίνες, ενώ και τους ζητιάνους ή τους αστέγους δεν μπορείς να τους αγνοήσεις, τους ακούς». Ο κόσμος των τελευταίων είναι πια οικείος στον Αλεξάκη - μέχρι και εργαστήρι δημιουργικής γραφής εμψύχωσε πλάι τους! Στον «Μικρό Ελληνα» επιστρατεύει έναν κλοσάρ ντυμένο σαν Ροβινσώνα Κρούσο, για να μας ξεναγήσει στο στέκι που διατηρούν οι άστεγοι της γαλλικής πρωτεύουσας. Ενα μέρος «απολύτως άδειο», όπως εξηγεί ο ίδιος, «όπου μαζεύονται τα βράδια μόνο και μόνο για ν' ανταλλάξουν δυο κουβέντες. Εχουν μεγάλη ανάγκη από ένα "καφενείο". Δεν υπάρχει πιο μοναχική ζωή απ' τη δική τους - περνάει η μέρα και δεν έχουν ανοίξει το στόμα τους. Εχουν πάει κι εκείνοι σχολείο, είχαν κάνει κι εκείνοι οικογένεια, αλλά, χάνοντας τη δουλειά τους, άρχισαν σταδιακά να χάνουν τα πάντα. Κι όπως διαπίστωσα, όλοι ανεξαιρέτως, την πρώτη νύχτα που πέρασαν στο δρόμο, θα τη θυμούνται για πάντα».
Ο «Μικρός Ελληνας» μπορεί να γράφτηκε στη Γαλλία, αλλά στην καρδιά του ζωντανεύουν ακόμα και οι Αγανακτισμένοι. Ρόλο... ανταποκριτή εδώ κρατάει ο Γιώργος Θαλάσσης, το θρυλικό παιδί-φάντασμα, ο νεότερος και ο πιο διάσημος αγωνιστής κατά των ναζί επί Κατοχής, οι περιπέτειες του οποίου, δημοσιευμένες μεταξύ 1952-1967, συνιστούν για τον Αλεξάκη «τη μεγαλύτερη εποποιία στην ελληνική γλώσσα από τα έπη του Ομήρου». Μυθιστορηματική αδεία, ο «Μικρός Ηρως» εμφανίζεται γερασμένος, δικαιούχος μιας πενιχρής σύνταξης, φαρμακωμένος από τον εγκλωβισμό της Ελλάδας στους δανειστές της, γεμάτος άχτι για τη Γερμανία, «που εξακολουθεί να μας χρωστά μια πολεμική αποζημίωση»... Ο Βασίλης Αλεξάκης δεν θέλησε χθες ν' ανοίξει με τη σειρά του πολιτική συζήτηση. Το σενάριο της αισιοδοξίας, πάντως, το ακούει και γελάει πικρά.