Οταν το όνομα της φυλής γίνεται εμπορική φίρμα

Οι Μασάι επιδιώκουν να κατοχυρώσουν το όνομα και την εικόνα τους, καθώς 80 επιχειρήσεις παγκοσμίως τα χρησιμοποιούν για εμπορική χρήση

Στολισμένος με φτερά και κουρεμένος, ένας 15χρονος Μασάι χορεύει μαζί με τους φίλους του στη διάρκεια τελετής ενηλικίωσης. Στα 15 τους, όλα τα αγόρια της φυλής γίνονται τελετουργικά Μοράνι, δηλαδή νεαροί πολεμιστές, που πρέπει μάλιστα να συμμετάσχουν στο κυνήγι ενός λιονταριού για να αποδείξουν ότι είναι άξιοι του τίτλου τους

 

Μια διάσημη φυλή ή μια πανάκριβη μάρκα; Τα μέλη της αφρικανικής φυλής των Μασάι πιστεύουν πως αν τραβήξει κάποιος τη φωτογραφία τους, τότε παίρνει μαζί και το αίμα τους. Τι συμβαίνει όμως εάν ένας λαός οικειοποιηθεί το ίδιο του το όνομα για οικονομικό όφελος;

Επί δεκαετίες αυτοί οι περήφανοι ημινομάδες της Κένυας και της Τανζανίας παρακολουθούσαν επιχειρήσεις κολοσσούς της Δύσης, όπως η μάρκα αυτοκινήτων Land Rover ή ο οίκος μόδας Luis Vuitton, να χρησιμοποιούν το όνομα «Μασάι» σε προϊόντα και να πλουτίζουν. Αποφάσισαν ότι είναι καιρός να δώσουν ένα τέλος σ' αυτό. Ή τουλάχιστον να προσπαθήσουν…

«Πιστεύω ότι ο κόσμος οφείλει να κατανοεί τον πολιτισμό των άλλων και να τον σέβεται. Εάν παίρνεις κάτι που ανήκει σε κάποιον άλλον, το επιδεικνύεις και φτιάχνεις μια περιουσία από αυτό, τότε είναι κακό. Είναι πολύ κακό» λέει ο Ιζαάκ Ολε Τιάλολο, που είναι ένας εκ των γηραιών της φυλής και πλέον ο πρόεδρος της Πρωτοβουλίας για την Πνευματική Ιδιοκτησία των Μασάι, το συστηθέν σώμα για την κατοχύρωση και προστασία του ονόματος και των συμβόλων της φυλής.

 

Η Πρωτοβουλία για την Πνευματική Ιδιοκτησία των Μασάι υποστηρίζεται από τη Μη Κερδοσκοπική Οργάνωση «Light Years», η οποία από την έδρα της στην Ουάσιγκτον στοχεύει στην εξασφάλιση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας σε χώρες του Τρίτου Κόσμου. Μέχρι στιγμής, όπως αναφέρει η οργάνωση, περίπου 80 επιχειρήσεις παγκοσμίως κάνουν εμπορική χρήση είτε του ονόματος είτε της εικόνας της φυλής.  

«Κάνε κάτι καλό, κάποιος θα σε αντιγράψει» λέει μια παροιμία των Μασάι. Οπως αποδεικνύεται μέχρι σήμερα ο ίδιος ο πολιτισμός τους είναι τόσο καλός ώστε η μίμηση των στοιχείων του να αποφέρει τεράστια κέρδη σε όσες εταιρείες τα έχουν αντιγράψει.

«Το όνομα Μασάι είναι μια από τις μεγαλύτερες μάρκες στον κόσμο. Στην αγορά η αξία της, εάν υπήρχε ιδιοκτήτης της, θα έφτανε ως και 7,8 εκατ. ευρώ ετησίως. Είναι μια σοβαρή φίρμα» λέει ο Ρον Λέιτον, ιδρυτής και επικεφαλής της Light Years.

Πιστοί στα έθιμα και στο ομαδικό πνεύμα, οι Μασάι έχουν αποφασίσει ότι η όλη διαδικασία κατοχύρωσης του ονόματός τους θα προχωρήσει μόνο εφόσον υπάρχει η πλειοψηφική αποδοχή της από το σύνολο του λαού. Για τον λόγο αυτό, ο Ιζαάκ Ολε Τιάλολο συνοδεία του Ρον Λέιτον έχουν ξεκινήσει τον εντοπισμό των τριών εκατομμυρίων Μασάι που βρίσκονται διασκορπισμένοι στα βάθη της Κένυας και της Τανζανίας. Μέχρι στιγμής έχουν βρει περίπου τους μισούς!

Ωστόσο, ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι η τελική απόφαση θα επιτρέψει να συνεχιστούν οι κινήσεις, απομένουν σημαντικά εμπόδια. Οπως σημειώνει ο νομικός Μπεν Γκούτζερ, ειδικός σε ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας, «έχουν μερικούς ισχυρούς αντιπάλους που δεν θα εγκαταλείψουν εύκολα τον αγώνα».

Η περίπτωση πατενταρίσματος της φίρμας δεν προβλέπεται μια και το «προϊόν» δεν είναι καινούργιο. Αλλά ούτε η κατοχύρωση ενός «σήματος κατατεθέντος» αποτελεί λύση, αφού λειτουργεί με τη λογική του «όποιος κατοχύρωσε πρώτος το εκμεταλλεύεται» (το λεγόμενο «first come - first served»). Ηδη υπάρχουν πολλές εταιρείες που έχουν προλάβει να κατοχυρώσουν προϊόντα «Μασάι».

Η λύση την οποία ο Γκούτζερ θεωρεί ως πιο αποτελεσματική είναι ο «εθελοντικός κώδικας». Εθελοντικοί κώδικες υπάρχουν για μια σειρά προϊόντων και υπηρεσιών και πρόκειται για κείμενα που δεσμεύουν όσες εταιρείες εθελοντικά τα προσυπογράφουν, θεσπίζοντας έτσι νέους κανόνες συμπεριφοράς στην αγορά.

Οι Αβορίγινες της Αυστραλίας κατέφυγαν επιτυχώς προ δεκαπενταετίας σε έναν εθελοντικό κώδικα ώστε να εξασφαλίσουν τον έλεγχο της πολιτιστικής και πνευματικής κληρονομιάς τους. Λειτουργώντας ως μοχλός πίεσης, αυτός ο κατά κάποιον τρόπο «κώδικας τιμής» ίσως αποτελεί και για τους Μασάι μια ρεαλιστική δυνατότητα για να κερδίσουν τη «μάχη» της κατοχύρωσης.

Δεδομένης της υψηλής χρηματικής της αξίας, η κατοχή της φίρμας μπορεί να αποφέρει στη φυλή εισροή πολλών χρημάτων. Ο Ντάνκαν Γκριν, ανώτερος στρατηγικός σύμβουλος στη Βρετανία της διεθνούς ανθρωπιστικής οργάνωσης Oxfam, εκφράζει ανησυχίες σχετικά με τη δίκαιη χρήση ενός τόσο μεγάλου ποσού, όμως ο Ιζαάκ Ολε Τιάλολο εμφανίζεται να έχει έτοιμη την απάντηση: η Γενική Συνέλευση των Γηραιών της Φυλής, ένα ειδικό σώμα που θα δημιουργηθεί, θα δεσμεύεται από ένα καταστατικό που θα ορίζει με σαφήνεια και διαφάνεια την αξιοποίηση των εσόδων.

Οι Μασάι είναι μία από τις πιο διάσημες φυλές της Αφρικής, γιατί διαθέτουν πλουσιότατο προφορικό πολιτισμό, με πολεμικά έθιμα, μουσική, τραγούδια, χορό, τοπικές φορεσιές, θρύλους και παραδόσεις. Επίσης διαμένουν σε περιοχές κοντά σε δημοφιλή στους τουρίστες εθνικά πάρκα. Θεωρούνται κατ' εξοχήν «οικολόγοι», καθώς ακολουθούν πανάρχαιες και αποτελεσματικές μεθόδους ήπιας εκμετάλλευσης του φυσικού πλούτου. 

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  31/05/2013 05:45,  http://www.tovima.gr