Βέλγιο: Κλείνει το τελευταίο ρατσιστικό αποικιακό μουσείο στον κόσμο

Μετά από κατακραυγή δεκαετιών βάζει σε κούτες τα αμφιλεγόμενα αγάλματα

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:ΒΗΜΑ

Μια από τις αίθουσες του αμφιλεγόμενου Βασιλικού Μουσείου για την Κεντρική Αφρική, στο προάστιο Τέρβουρεν των Βρυξελλών. Θα ξανανοίξει σε τρία χρόνια χωρίς το αποικιοκρατικό στίγμα του παρελθόντος.

Μετά από κατακραυγή δεκαετιών, το αποκαλούμενο και «τελευταίο ρατσιστικό αποικιακό μουσείο στο κόσμο» βάζει αυτές τις μέρες σε κούτες τα ταριχευμένα του ζώα και τα αμφιλεγόμενα αγάλματα του, καθώς κλείνει τις πόρτες του για τρία χρόνια. Στόχος είναι να ανακαινιστεί και να εκσυγχρονιστεί αυτό το ίδρυμα του βασιλιά του Βελγίου Λεοπόλδου Β' (1865 - 1909) που εκθειάζει προκλητικά την ηγεμονία του στο άλλοτε Βελγικό Κονγκό. Μια ηγεμονία που στιγματίστηκε από αιματηρή ξένη δεσποτία (1908 - 1960) και ανηλεή εκμετάλλευση του πλούτου της αφρικανικής χώρας η οποία σήμερα ονομάζεται Λαΐκή Δημοκρατία του Κονγκό και σπαράσσεται από εμφύλιες συρράξεις.

Το Βασιλικό Μουσείο για την Κεντρική Αφρική, στο προάστιο Τέρβουρεν των Βρυξελλών, ξεκίνησε αρχικά ως ένας προσωρινός εκθεσιακός χώρος το 1897. Ο Λεοπόλδος Β' αποφάσισε να διοργανώσει εκεί μια εκδήλωση που θα εορτάζει την «πολιτιστική» του αποστολή στο Κονγκό, το οποίο διοικούσε ως την προσωπική του σφαίρα επιρροής -την ίδια ακριβώς περίοδο που άρχισαν αν καταφτάνουν οι πρώτες αναφορές για μαζικές δολοφονίες, ακρωτηριασμούς και υποδουλώσεις κατοίκων από τους λευκούς Βέλγους αποικιοκράτες.

Η «έκθεση» ήταν τοσο επιτυχημένη ώστε μετεξελίχθηκε σε μόνιμο μουσείο που υπάρχει μέχρι σήμερα, με την νεοκλασική του αίγλη να έχει επιχορηγηθεί από τα πλούτη που υφάρπαξαν οι Βέλγοι από την Μαύρη 'Ηπειρο.

Και παρόλο που πολλά βιβλία, όπως το «Τα φαντάσματα του βασιλιά Λεοπόλδου», αποκάλυψαν την αλήθεια για την βάρβαρη αποικιακή κατοχή, το μουσείο παρέμεινε παγωμένο στο χρόνο. «Η τελευταία φορά που το μουσείο άλλαξε εκ βάθρων ήταν το 1957, λίγο πριν από την ανεξαρτησία του Κονγκό [το 1960]», λέει ο νυν διευθυντής του, Γκίντο Γκρίσεελς, δηλώνοντας αποφασισμένος να ηγηθεί του ιδρύματος  στον 21^ο αιώνα.

Μπαίνοντας στο μουσείο, οι επισκέπτες συναντούν αγάλματα Ευρωπαίων με χρυσοποίκιλτες ρόμπες να κρατάνε γυμνά μαύρα παιδιά από την Αφρική, κάτω από μεγάλες επιγραφές που υμνούν το Βέλγιο επειδή «εκπολίτισε το Κονγκό κι έφερε ασφάλεια και ευημερία» στην αφρικάνικη αυτή χώρα.

Παραδίπλα υπάρχει ένας τοίχος αφιερωμένος «στους χιλιάδες Βέλγους που έχασαν τη ζωή τους στο Κονγκό», αλλά ούτε λόγος για τα εκατομμύρια των Κονγκολέζων θυμάτων. Οι Αφρικανοί παρουσιάζονται ως άγριοι και βάρβαροι, ντυμένοι με παλιόρουχα και κρατώντας δόρατα, ενώ σε κάθε αίθουσα του μουσείου υπάρχει ένα άγαλμα του Λεοπόλδου, συμπεριλαμβανομένης και μιας προτομής του βασιλιά φιλοτεχνημένης εξολοκλήρου από ελεφαντόδοντο.

Η κονγκολέζικη κοινότητα του Βελγίου εδώ και δεκαετίες παλεύει για να αποσυρθούν κάποια από τα εκθέματα ή να επεξηγηθούν καλύτερα. Ο Γκρίσεελς τονίζει πως η κρίσιμη καμπή για το μουσείο ήταν το 2005 όταν το ίδρυμα φιλοξένησε μια έκθεση που μιλούσε ξεκάθαρα για τις καταχρήσεις της Βελγικής αποικιοκρατίας. «Μέχρι εκείνη τη στιγμή στο Βέλγιο, σχεδόν όλοι πίστευαν πως η χώρα εκπολίτισε την Αφρική», παραδέχεται. Πλέον, νιώθει πως το Βέλγιο είναι έτοιμο για ένα μουσείο που να αντικατοπτρίζει τη σύγχρονη Αφρική.

Όταν θα ξανανοίξει τις πύλες του το 2017, το επίκεντρο του ενδιαφέροντος θα είναι η ποικιλομορφία της ηπείρου σε ειδικές ζώνες που θα ονομάζονται «Άνθρωπος και Κοινωνία» ή «Περιβάλλον και Βιοποικιλότητα». Οι δε επισκέπτες δεν θα μπαίνουν στο μουσείο από την σημερινή είσοδο, βλέποντας τα αγάλματατων λευκών αποικιοκρατών, όπως πριν. Αντιθέτως, θα περνάνε μέσα από ένα τούνελ που θα εξηγεί τα εκθέματα, κάποια από τα οποία θα συνεχίσουν να υπάρχουν.

«Δεν θα απαλλαχθούμε απ' όλα μας τα εκθέματα για να προσποιηθούμε πως η αποικιοκρατία δεν συνέβη ποτέ», λέει ο Γκρίσεελς. Και καταλήγει: «το μουσείο θα συνεχίσει να λειτουργεί ως ένας τόπος μνήμης του αποικιοκρατικού παρελθόντος μας. Αλλά ταυτόχρονα θα αποτελεί κι ως ένα παράθυρο γνώσης για την σύγχρονη Αφρική».