Η ανάσταση της πόλης του Φιλίππου Β΄ και το ριζοσπαστικό μουσείο της

20/12/13 ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ

Η έκδοση του Ιδρύματος Λάτση «Αιγές - Η βασιλική μητρόπολη των Μακεδόνων» Με συγγραφέα την αρχαιολόγο Αγγελική Κοτταρίδη και με 627 φωτογραφίες του Σωκράτη Μαυρομμάτη ο τόμος-κόσμημα παρουσιάζει για πρώτη φορά όλα τα ευρήματα στη βασιλική μητρόπολη, που ξανάγραψαν την ιστορία της Μακεδονίας. 

Της Εφης Μαρίνου

Από δεξιά προς τα αριστερά
Ο καθηγητής κ. Κώστας Γαβρόγλου, Μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση, η κ. Ειρήνη Λούβρου των εκδόσεων ΟΛΚΟΣ, ο κ. Βαγγέλης Χρόνης, Μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση, η κ. Αγγελική Κοτταρίδη, συγγραφέας και ο κ. Σωκράτης Μαυρομμάτης φωτογράφος, από συνάντηση των συντελεστών του τόμου που πραγματοποιήθηκε στο Πλωτό Μουσείο Νεράιδα.

Η αρχαιολογική σκαπάνη ανακαλεί από τη σκόνη της λήθης πόντο πόντο το μεγάλο βασίλειο του Φιλίππου Β” . Και το Κοινωφελές Ιδρυμα Λάτση αποκαλύπτει σε μια πολυτελή έκδοση τα πάντα για τις Αιγές, την πρώτη πόλη των Μακεδόνων, αλλά και για το πρωτότυπο νέο μουσείο, η κατασκευή του οποίου μόλις ξεκίνησε.


Τριάντα χρόνια μετά την πρώτη δημοσίευση της ανακάλυψης των βασιλικών θησαυρών στη Μακεδονία από τον Μανόλη Ανδρόνικο, παρουσιάζονται για πρώτη φορά σε κοινό και ειδικούς όλα τα ευρήματα των Αιγών, παλιά και καινούργια, καθώς και οι ανακαλύψεις των τελευταίων δέκα χρόνων – από τα νέα ευρήματα του τιτάνιου έργου της αναστήλωσης του ανακτόρου ώς τους βασιλικούς τάφους που ήρθαν στο φως μόλις φέτος.

Πού; Στον καινούργιο τόμο με τίτλο «Αιγές – Η βασιλική μητρόπολη των Μακεδόνων» αφιερωμένο στις Αιγές, την αρχαία πόλη στον χώρο της σημερινής Βεργίνας. Ο τόμος εντάσσεται στον «Κύκλο των Μουσείων , την εκδοτική σειρά του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση, συνεχίζοντας έτσι μια ιδιαίτερα αξιόλογη πολιτιστική παραγωγή.

Η συγγραφέας του καινούργιου τόμου «Αιγές – Η βασιλική μητρόπολη των Μακεδόνων» και προϊσταμένη της ΙΖ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Αγγελική Κοτταρίδη, σημειώνει: «Τα ευρήματα των Αιγών, της πόλης που ύστερα από αλλεπάλληλες καταστροφές ξεχάστηκε στη σκόνη των αιώνων, όχι μόνο ξανάδωσαν στη βασιλική μητρόπολη όνομα και ταυτότητα, αλλά μας κάνουν να ξαναγράψουμε την ιστορία της Μακεδονίας και όχι μόνον: οι ανακαλύψεις των Αιγών τεκμηριώνουν με τον πιο συναρπαστικό τρόπο την καταπληκτική μετεξέλιξη των Μακεδόνων, ενός συντηρητικού φύλου με αρχαϊκές δομές, που με την εμπνευσμένη καθοδήγηση του Φιλίππου Β΄ και του Μεγαλέξανδρου έγιναν ο ριζοσπαστικός μοχλός, ο οποίος άλλαξε την ιστορία του κόσμου».

Ο τόμος (επιμέλεια έκδοσης: Ειρήνη Λούβρου) αριθμεί 367 σελίδες εικονογραφημένες με 627 φωτογραφίες του Σωκράτη Μαυρομμάτη. Τα κείμενα αναφέρονται στους Μακεδόνες και τη γη τους, την πρώτη τους πόλη Αιγές και τη διαβίωση, τη νεκρόπολη, τα ταφικά έθιμα και τις μεταθανάτιες πίστεις, την εποχή του Φίλιππου Β” και τον χρυσό αιώνα των Αιγών, τα χρόνια των διαδόχων.

Εντυπωσιακή όμως είναι η περιγραφή του πολυκεντρικού Μουσείου των Αιγών, που δημιουργείται στη διαλεκτική ανάμεσα στο συντηρητικό-«παραδοσιακό» και το ριζοσπαστικό-μοντέρνο, ένα μόρφωμα βασισμένο στην ιδέα μιας ολιστικής προσέγγισης. Λαμβάνοντας υπόψη το πολεοδομικό μοντέλο της ίδιας της αρχαίας πόλης των Αιγών το μουσείο είναι ευέλικτο, πολύμορφο, διαρκώς εξελισσόμενο.

Με διάσπαρτες αίθουσες-«ενότητες» αγκαλιάζει και ενσωματώνει το σύνολο του αρχαιολογικού χώρου και επεκτείνεται με τη βοήθεια της τεχνολογίας στον κόσμο της εικονικής πραγματικότητας και του διαδικτύου. Η πρώτη αίθουσα είναι το ήδη υφιστάμενο κέλυφος προστασίας της συστάδας του Φιλίππου Β΄ με τη μόνιμη έκθεση των θησαυρών. Οι επόμενες θα είναι στέγαστρα-κελύφη των βασιλικών συστάδων Β και Γ και της συστάδας Heuzey -Μπέλλα (από τον Γάλλο αρχαιολόγο που το 1861 έφερε στο φως μακεδονικό τάφο δίπλα στα Παλατίτσια και τον αγρό ιδιοκτησίας Μπέλλα, όπου εντοπίστηκαν το 1981 κάτω από μια χαμηλή τούμπα τρεις συλημένοι μακεδονικοί τάφοι κι ένας ασύλητος κιβωτιόσχημος με μοναδικό κτέρισμά του ένα χρυσό στεφάνι, όλοι του 3ου αι. π.Χ.), αλλά και το ίδιο το ανάκτορο που τώρα αναστηλώνεται.

Πύλη εισόδου και πυρήνας του μουσειακού μορφώματος θα είναι το κεντρικό μουσειακό κτίριο, που κατασκευάζεται δυτικά της Βεργίνας, εκεί όπου βρίσκεται και τμήμα ενός από τους συνοικισμούς της αρχαίας πόλης. Το κτίριο αυτό περιλαμβάνει έναν μεγάλο χώρο για την περιοδική παρουσίαση θεματικών εκθέσεων, που θα αντλούν από αποθέματα ευρημάτων, καθώς και δύο μεγάλα αίθρια. Στο ένα από αυτά θα εκτεθούν μόνιμα τα γλυπτά και στο άλλο θα αναταχθεί ο άνω όροφος του ανακτόρου των Αιγών. Στο κτίριο υπάρχουν χώροι εξυπηρέτησης, πληροφόρησης και ψυχαγωγίας των επισκεπτών, χώροι εκπαιδευτικών προγραμμάτων καθώς και δίκτυο ψηφιακών μέσων και εφαρμογών, αφού εκεί θα βρίσκεται η έδρα του ψηφιακού διαδικτυακού μουσείου «Μέγας Αλέξανδρος, από τις Αιγές στην οικουμένη».

Για να σωθούν οι βασιλικοί τάφοι των Αιγών και οι θαυμάσιες τοιχογραφίες της αρπαγής της Περσεφόνης και του βασιλικού κυνηγιού, τα μοναδικά πρωτότυπα έργα μεγάλων ζωγράφων της κλασικής αρχαιότητας που έφτασαν ώς εμάς, κατασκευάστηκε ένα τεράστιο υπόγειο κέλυφος προστασίας με ηλεκτρονικά συστήματα ελέγχου και κλιματισμού, που εξασφαλίζει τις απαραίτητες σταθερές υγρασίας και θερμοκρασίας στην περιοχή των τάφων, δίνοντας εξωτερικά την εντύπωση αρχαίου ταφικού τύμβου καθώς είναι καλυμμένο με χώμα.

Στο υπόγειο κέλυφος γύρω από τους χώρους όπου εγκιβωτίζονται οι τέσσερις τάφοι –τρεις μακεδονικοί και ένας κιβωτιόσχημος –της βασιλικής ταφικής συστάδας του Φιλίππου Β΄ και τα θεμέλια του υπέργειου «ηρώου», υπάρχουν τέσσερις συνεχιζόμενες πολυγωνικές αίθουσες 1.200 τετραγωνικών μέτρων. Εδώ επιχειρήθηκε ένα πρωτότυπο και τολμηρό πείραμα. Το «μουσείο» ήρθε γύρω από τα μνημεία και έγινε ένα μουσείο διαφορετικό από τα συνηθισμένα, ένα μουσείο-μαυσωλείο αφιερωμένο στη μνήμη συγκεκριμένων ανθρώπων. Κι αυτό γιατί ο επισκέπτης, που κατηφορίζει στην υπόγεια κρύπτη των βασιλικών νεκρών των Αιγών για να βρεθεί για πρώτη και μοναδική φορά στον ελλαδικό χώρο αντιμέτωπος με πρόσωπα γνωστά και επώνυμα που η ζωή και τα έργο τους του είναι οικεία από τα βιβλία της Ιστορίας, έχει διαφορετική διάθεση και διαφορετικές προσδοκίες από ό,τι σε οποιοδήποτε άλλο μουσείο.

Στην έκθεση των θησαυρών των βασιλικών τάφων των Αιγών συνδυάστηκαν φόρμες αυστηρές, λιτές και διαχρονικά γεωμετρικές με υλικά μοντέρνα και ουδέτερα, όπως μέταλλο, κρύσταλλο, θαμπό αλουμίνιο, συνθετικό γυαλί. Και επειδή θάνατος, παρελθόν, χώμα, αποτελούν σκιές και απουσία χρώματος, ο χώρος και όλες οι μουσειακές εγκαταστάσεις καλύφθηκαν με τόνους του μπεζ της ομίχλης, του σκούρου γκρίζου του κενού, του βαθυγάλαζου της νύχτας.

Με τη βοήθεια των λειτουργικών μουσειακών κατασκευών ο χώρος πολυδιασπάστηκε δημιουργώντας στον επισκέπτη το στοιχείο της έκπληξης. Οσο κατηφορίζει στα έγκατα του τύμβου-μουσείου, βρίσκεται αντιμέτωπος με το σκοτάδι. Σοκαρισμένος αντικρίζει σαν σε όνειρο την εικόνα της Μεγάλης Τούμπας, που δεν υπάρχει πια, και αποκτά μέσα από ένα τρισδιάστατο μοντέλο μια συνολική εντύπωση του χώρου και των μνημείων.

Η πρώτη ενότητα της έκθεσης είναι αφιερωμένη στους Μακεδόνες, που ήταν θαμμένοι στη σκιά του βασιλικού τύμβου. Οι θησαυροί εκτίθενται στον τόπο όπου βρέθηκαν, δίπλα στους τάφους που τους περιείχαν. Αμέσως μετά βρίσκονται τα ερείπια του μακεδονικού τάφου με τους ελεύθερους κίονες, ενός μνημείου που χτίστηκε τον 3ο π.Χ. αιώνα στην παρυφή της Μεγάλης Τούμπας. Ο επισκέπτης συνεχίζοντας την ξενάγηση συναντά το «ηρώο», το μόνο υπέργειο κτίσμα της συστάδας, μνημείο αφιερωμένο σε μία από τις εφτά συζύγους του Φιλίππου Β΄. Στον χώρο δεσπόζει η εικόνα θαυμάσιων τοιχογραφιών που κοσμούν τους τοίχους του τάφου, προετοιμάζοντας για την καρδιά της έκθεσης αφιερωμένης στον Φίλιππο Β΄. Κοντά στον τάφο, ανάμεσα από περίτεχνα όπλα, σύμβολα εξουσίας, σκεύη, υπολείμματα της νεκρικής τελετουργίας, χρυσές λάρνακες,, στεφάνια, βαριές ελεφάντινες κλίνες, δεσπόζει η χρυσοποίκιλτη πανοπλία του Μακεδόνα βασιλιά, που πιθανολογείται ότι φόρεσε όταν ανακηρύχτηκε ηγεμόνας των Πανελλήνων.

Η επόμενη εικόνα είναι αφιερωμένη στον Αλέξανδρο Δ΄, γιο του Μεγαλέξανδρου και της Ρωξάνης. Η έκθεση κλείνει όπως ανοίγει με μια σειρά επιτύμβιων στηλών Μακεδόνων από τις Αιγές και την εικόνα του Μανόλη Ανδρόνικου, στη μνήμη του οποίου είναι αφιερωμένο το τμήμα αυτό του πολυκεντρικού μουσείου των Αιγών.

«Αρκεί να περάσει κανείς λίγες ώρες στις Αιγές, για να αισθανθεί το δέος της Ελληνικής Ιστορίας» σημειώνει ο υπουργός Πολιτισμού Πάνος Παναγιωτόπουλος προλογίζοντας την έκδοση. «Αρκεί ακόμα να μελετήσει αυτόν τον νέο τόμο, να περιεργαστεί τις λεπτομέρειες των ευρημάτων στις εξαιρετικές φωτογραφίες, να βυθιστεί στις έγκυρες επιστημονικές πληροφορίες, για να νιώσει εκείνη τη συγκίνηση που ανακαλεί η βεβαιότητα ενός μοναδικού παρελθόντος και της αδιάσπαστης συνέχειάς του έως το παρόν».

………………………………………


• Με ορίζοντα το 2020

Το 2007 ξεκίνησε το έργο συντήρησης-αναστήλωσης του ανακτόρου των Αιγών. Ολόκληρο το μισο-καταχωσμένο μνημείο αποκαλύφθηκε ξανά, ανασκάφηκε συστηματικά στο μεγαλύτερο μέρος του και τεκμηριώθηκε σχολαστικά με λεπτομερειακή σχεδίαση και αναλυτική καταγραφή των εκατοντάδων διάσπαρτων αρχιτεκτονικών μελών, αλλά και των κατά χώρα σωζόμενων δομών με 3D Laser scanning και χιλιάδες φωτογραφίες και αεροφωτογραφίες, με αποτέλεσμα να είναι ένα από τα καλύτερα τεκμηριωμένα αρχαία κτίρια που υπάρχουν. Ως το 2015 προβλέπεται να έχει ολοκληρωθεί η συντήρηση-ανάταξη της δυτικής, νότιας και νοτιοανατολικής πτέρυγας και μέχρι το 2020 να έχει αναταχθεί η βόρεια και η βορειοανατολική και να έχει αναστηλωθεί ένα σημαντικό τμήμα του περιστυλίου.

………………………………….


* Εκτός εμπορίου, αλλά προσβάσιμος ως e-book

Ο τόμος δεν διατίθεται στο εμπόριο, ωστόσο εκατοντάδες αντίτυπα του θα αποσταλούν από το Κοινωφελές Ιδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση σε Πανεπιστήμια, βιβλιοθήκες, μουσεία, ιδρύματα και φορείς πολιτισμού της Ελλάδας και του εξωτερικού, στις κεντρικές υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού καθώς και σε όλες τις κατά τόπους Εφορείες Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Επιπλέον ο νέος τόμος της σειράς «Ο Κύκλος των Μουσείων», όπως και όλοι οι προηγούμενοι, είναι προσβάσιμος σε μορφή ηλεκτρονικού βιβλίου (e-book) στην ελληνική και αγγλική γλώσσα στην ιστοσελίδα του ιδρύματος www.latsis-foundation.org.

…………………………………………


* Δεκαπέντε πολύτιμες εκδόσεις

ΟΙ εκδόσεις του Ιδρύματος Λάτση ξεκίνησαν το 1997 με την «Ελλάδα του Μουσείου Μπενάκη». Και ακολούθησαν: το Μουσείο Ακροπόλεως, το Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιώς, ο αρχαιολογικός χώρος και το Μουσείο της Ελευσίνας, η Δήλος, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, το Αρχαιολογικό Μουσείο των Δελφών, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ολυμπίας, ο Μαραθών και το Αρχαιολογικό Μουσείο, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών, το Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας, Σάμος- τα αρχαιολογικά Μουσεία.