Το Χόλιγουντ στα χέρια των ναζί

Η μεγάλη γερμανική αγορά υποχρέωσε τις αμερικανικές κινηματογραφικές εταιρείες να παίξουν με τους όρους των ναζιστών, αλλάζοντας σκηνές, σενάρια, ηθοποιούς και μουσικούς

Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΣΙΑΦΚΟΥ

Ταινίες που λογοκρίθηκαν ή που χάθηκαν από προσώπου Γης, μουσικά θέματα που άλλαξαν, ηθοποιοί που αντικαταστάθηκαν και σενάρια που ήρθαν τα πάνω κάτω: κάπως έτσι μπορεί να περιγραφεί η άγνωστη μέχρι σήμερα επιλογή του Χόλιγουντ να συνεργαστεί με τη Γερμανία του Αδόλφου Χίτλερ, τουλάχιστον όπως περιγράφεται στο βιβλίο του Μπεν Ούρβαντ «The collaboration: Hollywood's pact with Hitler» («Η συνεργασία: το σύμφωνο του Χόλιγουντ με τον Χίτλερ»), που θα βγει στα βιβλιοπωλεία των ΗΠΑ τον Σεπτέμβριο και αποσπάσματα του οποίου δημοσίευσε το «Χόλιγουντ Ρεπόρτερ».

 
 Το εξώφυλλο του «Χόλιγουντ Ρεπόρτερ» Ερευνώντας στα αρχεία των παραγωγών, ο Ούρβαντ ανασυνθέτει την «Zusam-mennarbeit» -τον γερμανικό όρο για τη «συνεργασία» που συχνά χρησιμοποιούσε το Βερολίνο-, υποδεικνύοντας τη σπίθα που άναψε τη φωτιά στις 5 Δεκεμβρίου 1930.


Οι ναζί είχαν εκλέξει μόλις 12 από τους 107 βουλευτές στο Ράιχσταγκ, αλλά ο Γιόζεφ Γκέμπελς, ως υπεύθυνος προπαγάνδας του κόμματος, επέλεξε την πρεμιέρα του «Ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο» στο Βερολίνο για να επιτεθεί στο Χόλιγουντ. Οι ναζί αγόρασαν 300 εισιτήρια και μόλις άρχισε η προβολή, άρχισαν να ορύονται εναντίον των εικόνων που κατά την άποψή τους προσέβαλλαν τους Γερμανούς στρατιώτες που υποχωρούσαν. Οπως ήταν φυσικό, η προβολή διακόπηκε. Ο Γκέμπελς ανέβηκε στο πάλκο ενώ οι σύντροφοί του σκόρπιζαν βρομούσες και απελευθέρωναν ποντίκια, με αποτέλεσμα τον πανικό στην αίθουσα και την άτακτη φυγή των θεατών. Μια εβδομάδα αργότερα και μετά το θόρυβο που δημιουργήθηκε, η επιτροπή λογοκρισίας απαγόρευσε την περαιτέρω προβολή της ταινίας.
Ο Γκέμπελς μίλησε για «νίκη» και βέβαια υπερηφανεύτηκε πως είχε «γονατίσει» τους αντιπάλους του. Το αποτέλεσμα ήταν πως ο πρόεδρος της Universal, Καρλ Λεμλ, αναγκάστηκε να απευθυνθεί το 1931 στο υπουργείο Εξωτερικών της Γερμανίας ζητώντας διακανονισμό. Ο Λεμλ, που είχε γεννηθεί στη Γερμανία (και ήταν Εβραίος!) είχε κάθε λόγο να ανησυχεί. Η γερμανική αγορά ήταν η δεύτερη στον κόσμο μέχρι τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και τώρα φαινόταν να ζωντανεύει ξανά. Η σημασία της ήταν ζωτική για τις αμερικανικές ταινίες. Το Βερολίνο απαίτησε δραστικά κοψίματα και αλλαγές στο «Ουδέν νεώτερον...», προσθέτοντας πως έπρεπε να γίνουν σ' όλες τις κόπιες που κυκλοφορούσαν παγκοσμίως, κάτι που ο Λεμλ δέχτηκε.
Το 1933 ο Λεμλ πλήρωσε αδρά ώστε να διαφύγουν τουλάχιστον 300 Εβραίοι από τη Γερμανία, όπου ο Χίτλερ είχε πλέον καταλάβει την εξουσία, αλλά έκανε νέα παραχώρηση προς στο Βερολίνο, αναβάλλοντας την πρεμιέρα του σίκουελ της ταινίας («The road back»), αφού κρίθηκε προσβλητικό της «υπερηφάνειας» του γερμανικού λαού. Διαβάζουμε σ' ένα σχετικό τηλεγράφημα του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών: «Η συνεργασία της Universal δεν είναι πλατωνική, αλλά αναγκαία ως προς τα συμφέροντα της εταιρείας».
 
 Γερμανοί βουτηγμένοι στη λάσπη από την ταινία «Ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο». Καθόλου ευχάριστο θέαμα για ναζιστές... Εκπρόσωπος των ναζί στο Λος Αντζελες ήταν ο Γκέοργκ Γκίσλινγκ, πρόξενος και εγγεγραμμένος στο κόμμα του Χίτλερ το 1931. Ηταν αυτός που οδήγησε σε αναδίπλωση τόσο την RKO όσο και τη Fox, αναφερόμενος στο «άρθρο 15» του γερμανικού κινηματογραφικού κώδικα στο οποίο αναφερόταν πως αν ένας παραγωγός διένειμε μια ταινία που δεν γινόταν αρεστή σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου, όλες του οι ταινίες θα απαγορεύονταν στη Γερμανία. Οταν τον Μάιο του 1933 ο σκηνοθέτης Χέρμαν Μάκιεβιτς και ο παραγωγός Σαμ Ζάφε άρχισαν τα γυρίσματα του «Ο τρελός σκύλος της Ευρώπης», προκειμένου να καταγγείλουν τον αντισημιτισμό του Χίτλερ, ο Γκίσλινγκ κατάφερε να τους σταματήσει απειλώντας τη «Motion Picture Producers and Distributors Association» πως θα απαγορεύονταν όλες οι αμερικανικές ταινίες. Ο Μπιλ Χέις, ως πρόεδρος της εταιρείας, φρόντισε να σταματήσουν αμέσως τα γυρίσματα.
Το 1936 στη Γερμανία είχαν απομείνει τρεις αμερικανικές κινηματογραφικές εταιρίες -η MGM, η Paramount και η 20th Century Fox-, με μόνο 8 ταινίες να έχουν περάσει τη λογοκρισία. Παρά ταύτα εξακολουθούσαν να φλερτάρουν με το Ράιχ. Η Paramount επέλεξε ως μάνατζέρ της τον Πολ Θιφς, πεπεισμένο ναζί, ενώ ο υπεύθυνος της MGM, Φριτς Στρένγκολτ χώρισε(!) έπειτα από απαίτηση του υπουργείου Προπαγάνδας την Εβραία σύζυγό του, που οδηγήθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Η επιτροπή λογοκρισίας εξακολουθούσε να απαιτεί αλλαγές σε μουσικά θέματα, ηθοποιούς και σκηνές, με αιτιολογίες που ξεκινούσαν από το «εβραϊκό αποτύπωμα» και έφταναν στον «αντιγερμανισμό». Το αποτέλεσμα ήταν πως τον Ιανουάριο του 1938 η 20th Century Fox ζήτησε να μάθει από τη γραμματεία του Χίτλερ τους «κανόνες στους οποίους πρέπει να υπακούομε». Η απαντήση ήταν: «Ο Φίρερ, για λόγους αρχής, αρνείται να εκφράσει τη γνώμη του».
Τον Φεβρουάριο του 1937 ο Τζον Τσίβερ Κόουντιν, ως νέος πρόεδρος της Universal, ταξίδευσε αεροπορικώς στο Βερολίνο προκειμένου να εξηγήσει στους ναζί «πως η εταιρεία του δεν είναι πια εβραϊκή και θέλει να επιστρέψει στη γερμανική αγορά». Την ίδια χρονιά ο Γκίσλινγκ κατάφερε να πείσει την MGM να εμποδίσει τον Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ να προχωρήσει ένα σενάριο που κατήγγειλε τον αντισημιτισμό των ναζί. Η συνεργασία με το Χόλιγουντ ήταν τέτοια που η 20th Century Fox δώρησε 11 ταινίες ως «συνεισφορά στο ταμείο του πολέμου» μετά την εισβολή της Γερμανίας στην Πολωνία. Η «Zu-sammenarbeit» τέλειωσε μόνο μετά την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, τον Δεκέμβριο του 1941, η οποία οδήγησε τις ΗΠΑ στον πόλεμο κατά του Αξονα.

Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 7 Αυγούστου 2013