Δεκαεννέα εικαστικοί ξανάδωσαν ζωή σε έναν χώρο γεμάτο μνήμες, κλειστό και λησμονημένο εβδομήντα χρόνια. Η ανάγκη της ασφάλειας και της προστασίας, που νιώθουμε σε εποχές κρίσης, ενέπνευσε τα έργα τους. Αλλά και ο σεβασμός για τον ίδιο τον τόπο και την ιστορία του
Tης Βένας Γεωργακοπούλου
Φωτογραφίες: Μάντη Λυκερίδου – Βελετά
Εβδομήντα χρόνια ήταν κλειστό το καταφύγιο στον Αδάμαντα της Μήλου, κοντά στο λιμάνι. Το είχαν κατασκευάσει οι ντόπιοι υπό τις διαταγές (και για τις ανάγκες) του γερμανικού στρατού, που είχε εκεί μια μεγάλη βάση, γύρω στους 5 χιλιάδες στρατιώτες, και φοβόταν τους βομβαρδισμούς των Συμμάχων. Μετά τον πόλεμο χρησιμοποιήθηκε κάποια στιγμή για την ύδρευση, λόγω των μεγάλων του δεξαμενών. Μετά εγκαταλείφτηκε. Κλειστό, απροσπέλαστο, λησμονημένο…
Μέχρι που κατέφτασε στο νησί μια ομάδα εικαστικών καλλιτεχνών. Η ίδια που το καλοκαίρι του 2011 είχε προκαλέσει μεγάλη εντύπωση με το «sanatorio project», την επιτόπια δράση 20 καλλιτεχνών στο εγκαταλελειμμένο για δεκαετίες Σανατόριο του γιατρού Γιώργου Καραμάνη στα Χάνια του Πηλίου. Η πολύπλευρη αυτή εικαστική παρέμβαση παρουσιάστηκε αργότερα και στο Μουσείο Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Φέτος το καλοκαίρι η ομάδα έχει στήσει στο καταφύγιο του Αδάμαντα την έκθεση «refuge project». «Προσπαθούμε να βρίσκουμε χώρους που να περικλείουν μνήμη και Ιστορία», μας εξηγεί η εικαστικός Μαρία-Ανδρομάχη Χατζηνικολάου, που μαζί με τον συνάδελφό της Νίκο Ποδιά είχαν την επιμέλειά της. Στο πλευρό τους, για θέματα τεχνικά, συντονισμού αλλά και θεωρητικής υποστήριξης, οι Ράνια Αρμάγου, Σπύρος Τσαλαπάτας και Κώστας Χριστόπουλος. Την ιδέα, πάντως, για το γερμανικό καταφύγιο είχε ο δήμαρχος Μήλου, Γεράσιμος Δαμουλάκης. «Μας πήγε τον Μάρτιο να μας το δείξει, να δει αν μας ενδιαφέρει. Και ο χώρος κυριολεκτικά μας… ρούφηξε. Κι εμάς, αλλά και τους άλλους 17 εικαστικούς, που καλέσαμε να δουλέψουν επιτόπου τα έργα τους με θέμα «το καταφύγιο». Δεν θέλαμε να ξεκολλήσουμε, περνούσαμε κάτω από τη γη τις περισσότερες ώρες της ημέρας».
Σε τι ακριβώς παραπέμπει το «refuge project»; «Στον ίδιο τον χώρο, φυσικά, αλλά και στην έννοια του «καταφυγίου», όχι μόνο με την ιστορική της διάσταση, αλλά κυρίως με τον προσωπικό τρόπο που ο καθένας μας τη νιώθει τα τελευταία χρόνια λόγω της κρίσης. Η απειλή από εξωτερικούς παράγοντες έχει οξύνει την ανάγκη μας για προστασία και ασφάλεια», απαντά η Μαρία-Ανδρομάχη Χατζηνικολάου.
Το καταφύγιο της Μήλου ήταν ιδανικός χώρος. Μεγάλος, δαιδαλώδης, με δύο αρτηρίες-διαδρόμους και δώδεκα θαλάμους, αποδόθηκε στους καλλιτέχνες. Ο καθένας και το μικρό, ιδιωτικό του «καταφύγιο». «Δουλέψαμε επιτόπου για μία εβδομάδα», εξηγεί η κ. Χατζηνικολάου. «Είχε προηγηθεί έρευνα της ομάδας μας γύρω από την αρχική χρήση του χώρου, συλλογή μαρτυριών, ιστοριών και φωτογραφικού υλικού. Ολα αυτά δόθηκαν στους καλλιτέχνες για αφορμή και έμπνευση».
Αυτό, φυσικά, δεν σημαίνει ότι δεν είχαν τη δυνατότητα να ξεφύγουν από την ιστορικότητα και τη μνήμη του χώρου για να δημιουργήσουν ένα έργο με εντελώς προσωπικές αναφορές. «Σίγουρα υπάρχουν έργα που έχουν άμεση σχέση με τον χώρο», λέει η επιμελήτρια της έκθεσης. «Ο Βασίλης Γεροδήμος χρησιμοποίησε για το γλυπτό του τους σωλήνες που βρήκε εκεί. Η Λίνα Θεοδώρου και ο Γιάννης Σαββίδης, όμως, στο πολύ ιδιαίτερο έργο τους «Επιχείρηση Εριφλαπ» χρησιμοποίησαν την αίσθησή τους από καταφύγια της ίδιας εποχής στο Βερολίνο και έδωσαν με χιουμοριστικό τρόπο, ακόμα και χρησιμοποιώντας καλοκαιρινά υλικά, μάσκες και σωσίβια, τη δική τους έννοια του θέματος. Ο Νίκος Ποδιάς για την «Κρύπτη» στηρίχτηκε σε μια μαρτυρία για 14 ανθρώπους που είχαν σκοτωθεί εκεί, αλλά έπαιξε και με τον διαμελισμό των αγαλμάτων, για παράδειγμα της Αφροδίτης της Μήλου».
Ζωγραφική υπάρχει; Η ίδια η Μαρία-Ανδρομάχη Χατζηνικολάου ζωγράφισε στους τοίχους του καταφυγίου με υλικό που ενεργοποιείται με φωτισμό black light ένα έργο με δύο φάσεις («Εκεί συμβαίνω»), τοιχογραφία έκανε και η Μαρία Μπουρίκα («No fear»).
Πώς υποδέχτηκαν οι ντόπιοι την έκθεση; «Ηταν κάτι μαγικό», απαντά η κ. Χατζηνικολάου. «Δεν είχε ξαναγίνει στη Μήλο έκθεση σύγχρονης τέχνης. Ηρθαν, φυσικά, να δουν τον ίδιο τον χώρο, αλλά επικοινώνησαν απόλυτα και με τα έργα. Ο φόβος που είχαμε για το πώς θα λειτουργήσουν μετατράπηκε σε ενθουσιασμό. Αλλά, βέβαια, κι εμείς σεβαστήκαμε τον τόπο και την ιστορία του, δεν συμβαίνει πάντα αυτό σε εκθέσεις σύγχρονης τέχνης. Στόχος μας είναι πάντα να μην προσβάλλουμε τον χώρο που μας δέχεται, να ενσωματωνόμαστε και να κάνουμε ουσιαστικό διάλογο μαζί του».
To πρόβλημα σε τέτοιες εικαστικές πρωτοβουλίες είναι πάντα το οικονομικό. Η Μαρία-Ανδρομάχη Χατζηνικολάου και η ομάδα της στάθηκαν τυχερές. Τα έξοδα ανέλαβε η εταιρεία S&B Βιομηχανικά Ορυκτά, που ενισχύει πολιτιστικές εκδηλώσεις του δήμου. «Μας φιλοξένησαν, μας τάισαν, μας έκαναν τα εισιτήρια. Δεν ζητήσαμε τίποτα παραπάνω. Μάλιστα, τώρα τυπώθηκε και ο κατάλογος». Σκέφτονται να συνεχίσουν και του χρόνου με ανάλογο πρότζεκτ στο νησί. Πάντα στην επαρχία. Αλλωστε και αυτή τα τελευταία χρόνια επέλεξε να ζει στον Βόλο. Θα προσπαθήσουν, πάντως, να φέρουν το «refuge project» και στην Αθήνα. Με έναν διαφορετικό τρόπο. Θα προβάλουν ντοκιμαντέρ που γύρισε ο Ανδρέας Σιαδήμας για το καταφύγιο του Αδάμαντα, εντάσσοντας σ” αυτό και τους καλλιτέχνες, όσο ετοίμαζαν επιτόπου την έκθεση.
v.georgakopoulou@efsyn.gr
……………………………………………………………………………………………………………
INFO: Συμμετέχουν ακόμα οι καλλιτέχνες: Ελένη Αγγέλου, Μπάμπης Βενετόπουλος, Αθανασία Βιδάλη, Μπέτυ Ζέρβα, Μάριος-Σέργιος Ηλιάκης, Νίκος Καναρέλης, Αχιλλέας Κεντώνης, Τίνα Κώτση, Ελένη Λύρα, Μαρία Παπαχαραλάμπους, Ισιδώρα Πάσχου, Κώστας Χριστόπουλος, Richard Schutz. Διάρκεια έως 31 Αυγούστου. Διοργάνωση: Ενωση Φίλων Αδάμαντα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου