Παρασκευή 15 Μαρτίου 2013

Η Παναγία των Παρισίων γίνεται 850 χρονών

 Γράφει η Γιούλη Τσίρου

Ο Καθεδρικός Ναός της Παναγίας των Παρισίων γιορτάζει τα 850 χρόνια από την τοποθέτηση του θεμέλιου λίθου του! Το 2013 θα είναι μια επετειακή χρονιά για το επιβλητικό και εμβληματικό αυτό κόσμημα της δυτικής μεσαιωνικής αρχιτεκτονικής - με εκδηλώσεις, σεμινάρια, συνέδρια, συναυλίες εκκλησιαστικής μουσικής και συναντήσεις χορωδιών.

Σημαντικά επεισόδια και δραματικές στιγμές της ιστορίας  της Γαλλίας διαδραματίστηκαν κάτω από τους δυο πύργους του. Η Παναγία των Παρισίων  δεν ήταν μόνο η σκηνή του μυθιστορήματος του Βίκτωρος Ουγκώ. Είναι το θέατρο της ιστορίας ενός έθνους.

Το 1163, δυο χρόνια πριν τη γέννηση του Βασιλέως Φίλιππου- Αυγούστου, ενός από τους ισχυρότερους μονάρχες της μεσαιωνικής Ευρώπης, μπήκαν τα πρώτα θεμέλια της Νοτρ-Νταμ υπό το άγρυπνο βλέμμα του Μορίς ντε Σιλί, του γιου ενός αγρότη από τον Λίγηρα που είχε κατορθώσει να γίνει επίσκοπος του Παρισιού… Ο Σιλί σκεφτόταν πολύ καιρό πριν ότι το Παρίσι – που πάντα θεωρείτο ο ανταγωνιστής της Ρώμης – έπρεπε να ενισχυθεί από …αρχιτεκτονικής απόψεως και να αποκτήσει έναν Καθεδρικό Ναό! Κι έτσι, ο δαιμόνιος επίσκοπος, όχι μόνο ανέλαβε την ευθύνη της κατασκευής του ναού πραγματοποιώντας καθημερινές επισκέψεις στο εργοτάξιο, αλλά χρηματοδότησε και ο ίδιος προσωπικά πολλές από τις εργασίες, με τα έσοδά του από εκτάσεις που διέθετε γύρω απ’ το Παρίσι.

Γύρω από την Ίλ ντε λα Σιτέ, το νησάκι που πάνω του οικοδομήθηκε η Παναγία, εκτείνονταν διάσπαρτοι, χαοτικά δομημένοι οικισμοί. Αυτό το κομμάτι της πόλης ήταν σκληρό και άγριο, πολύ πιο άγριο από το περίτεχνο πορτρέτο της ύστερης μεσαιωνικής ζωής που σκιαγράφησε ο Ουγκώ στο επικό του μυθιστόρημα, το 1831. Η περιοχή ήταν γεμάτη πόρνες, ζητιάνους και κλέφτες, ενώ σε καιρούς επιδημιών (της χολέρας, για παράδειγμα), τα πτώματα μεταφέρονταν από το ποτάμι μολύνοντας τα πάντα.

Για να μεταφερθούν όμως οι πέτρες και τα υλικά της οικοδομής, χαράχτηκαν δρόμοι μέσα στο λαβύρινθο των σπιτιών. Οργανώθηκαν αγορές και χτίστηκαν καινούρια σπίτια. Οι εργασίες διήρκεσαν δυο αιώνες, αλλά από την έναρξή τους και μετά, μια ζωντανή και πολυάσχολη αστική ζωή άνθησε μέσα και γύρω από το κτίσμα και την κεντρική του πλατεία, το προαύλιο της Νοτρ- Νταμ, που ακόμα και σήμερα θεωρείται το γεωγραφικό κέντρο του Παρισιού. Όπως επισήμανε πολύ αργότερα κι ο ίδιος ο Ουγκώ, η Παναγία των Παρισίων άλλαξε το τοπίο της πόλης. Υψώθηκε πάνω απ’ όλα τα άλλα κτίρια και θεωρήθηκε σε όλη την Ευρώπη, το έμβλημα ενός νέου πολιτισμού.

Ένας προσεκτικός παρατηρητής θα μπορούσε να διακρίνει την εμφάνιση ενός χαρακτηριστικά παρισινού στυλ, μιας διακοσμητικής αντίληψης που έδινε μεγάλη σημασία στις περίτεχνες λεπτομέρειες κι όχι τόσο στα μεγάλα και χοντροκομμένα σχήματα. Στην ουσία, το κτίσμα διέθετε μιαν αρμονία και χάρη που ανέτρεπε τους αρχιτεκτονικούς κώδικες του Μεσαίωνα.

Μπορεί να στέγασε στέψεις αυτοκρατόρων και βασιλέων, γάμους που επεξέτειναν  τη Γαλλία, και μεγάλες μαζικές εκδηλώσεις του λαού που πέρασαν στην Ιστορία. Κατέκτησε όμως το μεγαλείο πρωταγωνιστώντας στο επικό μυθιστόρημα του Βίκτωρος Ουγκώ «Παναγία των Παρισίων»! Στην σύντομη εισαγωγή του, ο μεγάλος συγγραφέας εξηγεί ότι την  ιδέα του βιβλίου του την οφείλει σε μιαν επιγραφή  που ανακάλυψε στη  σκοτεινή γωνιά ενός από τους δυο πύργους του καθεδρικού ναού… Η επιγραφή ήταν γραμμένη στα ελληνικά: «ΑΝΑΓΚΗ»…

Πολλοί διατύπωσαν την υπόθεση ότι το κεντρικό θέμα στο έργο του Ουγκώ, είναι η κρυμμένη σημασία του ναού. Όπως πολλοί προοδευτικοί στοχαστές του 19^ου αιώνα, ο Ουγκώ μπορούσε να συνδυάζει μιαν αυστηρή πίστη στην επιστήμη και την πρόοδο μ’ ένα εξίσου φλογερό ενδιαφέρον για τον αποκρυφισμό. Αυτό που κέντρισε ιδιαίτερα τη φαντασία του ήταν ο παλιός θρύλος σύμφωνα με τον οποίο, η εκκλησία ήταν, ούτε λίγο ούτε πολύ, η αποτύπωση μιας ιερής γεωμετρίας, ότι δηλαδή τα παράθυρα, οι πύλες και η δομή της αποτελούσαν αλληγορικά σύμβολα που περιείχαν τα μυστήρια μιας αρχαίας «επιστήμης» που αναφέρεται ως «Ερμητική φιλοσοφία» ή «πνευματική αλχημεία». Έλεγαν μάλιστα, ότι η ακριβής γωνία του βλέμματος ενός κορακιού στην αριστερή πλευρά της πύλης, υπεδείκνυε το σημείο που ο Γκιγιόμ ντε Παρί, ένας από τους πρώτους επισκόπους του ναού, είχε κρύψει την φιλοσοφική λίθο… Το σίγουρο είναι ότι ο Ουγκώ  καυτηριάζει με βιαιότητα τις ταξικές ανισότητες, τη σκληρή περιθωριοποίηση της φτωχολογιάς, την ανύπαρκτη δικαιοσύνη, την βαρβαρότητα της ποινής του θανάτου, την υποκρισία της εκκλησίας…

Στην πρόσφατη πανηγυρική λειτουργία με την οποία εγκαινιάστηκαν οι  εορτασμοί για την 850η επέτειο θεμελίωσης του ναού, παρουσία του Αρχιεπισκόπου του Παρισιού και του Δημάρχου, ο υπουργός Εσωτερικών Μανυέλ Βαλ είπε: «Στις σύγχρονες κοινωνίες μας δεν λείπουν οι διαφορές. Αυτές υπάρχουν επίσης –γιατί να το αρνηθούμε – και ανάμεσα στο πνευματικό και το επικαιρικό. Στην κοσμική μας κοινωνία, το κράτος και οι θρησκείες χαράζουν διαφορετικές ατραπούς και αναπτύσσουν διαφορετικούς στόχους. Αυτές όμως οι διαφορές δεν πρέπει να μας απομακρύνουν. Δεν πρέπει να διακόψουν τον διαρκή και υψηλής ποιότητας διάλογο που ενώνει όλους εκείνους που μοιράζονται τις αξίες του ουμανισμού. Και υπάρχει μια αδιαμφισβήτητη συνέχεια μεταξύ της  πίστης στον Άνθρωπο που εκφράζει η εκκλησία,  και  των αρχών της Διακήρυξης των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη που είναι το θεμέλιο του δικαίου μας. […] Αυτό το μεγαλοπρεπές κτίσμα που υψώνεται κυρίαρχο στη μέση του Παρισιού, είδε 80 βασιλείς, δυο αυτοκράτορες και πέντε Δημοκρατίες. Πέρασε πολέμους και διασώθηκε από τις επιθέσεις του χρόνου. Κάθε μέρα που περνά, εισέρχεται βαθύτερα στην αιωνιότητα κάνοντας πραγματικότητα τα όνειρα εκείνων που  το δημιούργησαν».