«Ορέστεια» α λα ρωσικά

Ο αρχιμουσικός Λέον Μποτστάιν αποτολμά να ανεβάσει στη Νέα Υόρκη την υπερφιλόδοξη όπερα του Σεργκέι Τανέγεφ, βασισμένη στην τριλογία του Αισχύλου

Μέλη του λυρικού θιάσου της «Ορέστειας», η οποία κάνει πρεμιέρα αύριο στο Μουσικό Φεστιβάλ Bard

 

Η «Ορέστεια» του ρώσου συνθέτη Σεργκέι Τανέγεφ θεωρείται από πολλούς «μια μεγάλη ανωμαλία στο ρωσικό λυρικό ρεπερτόριο». Ο λόγος είναι περίπου προφανής για όσους παρακολουθούν τα μουσικά πράγματα: σε αντίθεση με την πλειονότητα των έργων που αντλούν το θέμα τους από τη ρωσική Ιστορία ή τις λαϊκές παραδόσεις, εν προκειμένω η υπόθεση είναι εμπνευσμένη από τον αρχαίο ελληνικό μύθο. Είναι άραγε αυτός ο λόγος που από το 1895 - οπότε δόθηκε η πρεμιέρα της στην Αγία Πετρούπολη - ως σήμερα δεν παρουσιάστηκε ποτέ στην πλήρη μορφή της;

Παρ' όλο που η απάντηση στο ερώτημα παραμένει ανοιχτή, το νέο ανέβασμα του έργου στο πλαίσιο του Μουσικού Φεστιβάλ Bard της Νέας Υόρκης που κάνει πρεμιέρα στις 26 Ιουλίου (οι παραστάσεις συνεχίζονται ως τις 4 Αυγούστου) έρχεται με σκοπό να συμβάλει στην επαναθεώρησή του. Ο αρχιμουσικός Λέον Μποτστάιν, μουσικός διευθυντής της Αμερικανικής Συμφωνικής Ορχήστρας και πρόεδρος του Κολεγίου Bard, ελπίζει ότι αυτή η παραγωγή της «Ορέστειας» θα βοηθήσει στην οικοδόμηση της συνεργασίας με το ιστορικό θέατρο Μαριίνσκι της Αγίας Πετρούπολης όπου ο καλλιτεχνικός διευθυντής Βαλέρι Γκέργκιεφ σχεδιάζει να τη διευθύνει τη σεζόν 2014-2015.

Το έργο γράφτηκε κατά την περίοδο 1887-1894 και είναι η μοναδική όπερα του Τανέγεφ (1856-1915). Στο πέρασμα του χρόνου περιβλήθηκε από έναν μανδύα θαυμασμού, ενδιαφέροντος αλλά και φόβου. Πρόκειται για μια σημαντική και ταυτόχρονα πολύ «προσωπική» ανάγνωση της τριλογίας του Αισχύλου η οποία όμως «προσπεράστηκε» από τη μουσική ιστορία, όπως έγινε, άλλωστε, σε έναν βαθμό και με τον συνθέτη της.

Ανεξαρτήτως του αν πρόκειται για ένα υποτιμημένο αριστούργημα ή όχι, ο Μποτστάιν θεωρεί ότι η σπανιότητα ενός έργου και η «ακανθώδης» φήμη του συμβάλλουν στο να κάνουν πιο ελκυστική την αναβίωσή του. Η αλήθεια είναι ότι η «Ορέστεια» δεν είχε ποτέ εξαφανιστεί εντελώς, καθώς οι φίλοι της ρωσικής όπερας την είχαν πάντοτε υπόψη τους. Στο youTube, άλλωστε, μπορεί κανείς να δει και ένα απόσπασμα από μια ηχογράφηση του 1966 η οποία πλέον δεν κυκλοφορεί.

Το ανέβασμά της, ωστόσο, είναι εξαιρετικά σπάνιο. Το ιδιαίτερο ιδίωμά της και η μεγάλη της έκταση στάθηκαν ως σήμερα στοιχεία αποθαρρυντικά. Ο Μποτστάιν θεωρεί ότι η σχεδιαζόμενη παρουσίαση του έργου στο Μαριίνσκι θα συμβάλει στο να κατακτήσει εκ νέου τη θέση του στο ρεπερτόριο. Ο ίδιος ο συνθέτης, πάντως, απέφευγε να χαρακτηρίσει την «Ορέστεια» όπερα. Προτιμούσε τον όρο «μουσική τριλογία», γεγονός που τον έφερνε ακόμη πιο κοντά στον Αισχύλο. Και δεν είναι το μοναδικό στοιχείο εγγύτητας αφού, σε αντίθεση με τον Ρίχαρντ Στράους, ο οποίος μετέτρεψε την «Ηλέκτρα» σε ψυχολογικό δράμα, ο Τανέγεφ στην «Ορέστειά» του φώτισε περισσότερο τις πολιτικές και ηθικές διαστάσεις της υπόθεσης.

Σε συνέντευξή του στους «Times» της Νέας Υόρκης ο Μποτστάιν δηλώνει ότι η μεγαλύτερη πρόκληση στη δεδομένη στιγμή είναι το πώς ανεβάζεις ένα τέτοιο έργο στον 21ο αιώνα. Το συγκεκριμένο ανέβασμα παραπέμπει σε κάτι ανάμεσα στην περίοδο του Αισχύλου, του Τανέγεφ και τη δική μας. Οσο για το σκηνικό, με τη σειρά του παραπέμπει στην τσαρική Ρωσία δίνοντας όμως και μια πινελιά «ελληνικού αμφιθεάτρου». Ο σκοπός, επισημαίνεται, είναι «να διατηρηθεί η ελληνικότητα του έργου αλλά και να καταδειχτεί το πώς όλο αυτό περνά μέσα από ένα πρίσμα ρωσικό».

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  26/07/2013 05:45  TO BHMA

Τουλάτου Ισμα Μ.