Ρομπότ χιλιάδων ετών

ΕΚΘΕΣΗ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

Υπεύθυνος: ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΤΖΑΒΕΛΛΑ

«Είναι κρίμα τα παιδιά να μαθαίνουν μόνο για τον Ντα Βίντσι και να μη γνωρίζουν από ποιους εμπνεύστηκε». Αυτό το παράπονο είχε ο μηχανολόγος μηχανικός Κώστας Κοτσανάς και αποφάσισε να αναλάβει δράση. Με θαυμασμό στην αρχαιοελληνική τεχνολογία, ερεύνησε, σχεδίασε και υλοποίησε 50 σημαντικές εφευρέσεις των αρχαίων Ελλήνων.

 
 Κινητό αυτόματο κουκλοθέατρο του Ηρωνος 

  Επειτα τις φόρτωσε σε μια νταλίκα και, με στόχο να αναδείξει μια ξεχασμένη πτυχή του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, ξεκίνησε να γυρίζει την Ελλάδα και το εξωτερικό και να ξεναγεί αφιλοκερδώς μικρούς και μεγάλους σε έναν κόσμο γοητευτικό και εντελώς άγνωστο στους πολλούς.

Πόσοι άλλωστε γνωρίζουν ότι στην αρχαιότητα είχαν «σινεμά» και έφτιαχναν ρομπότ-υπηρέτες, ήξεραν πώς να φτιάξουν αυτοκινούμενα οχήματα, χρησιμοποιούσαν γερανούς και ευφυείς μηχανές που λειτουργούσαν με κερματοδέκτη, ενώ ξυπνούσαν με αυτόματα ξυπνητήρια;

Αυτός είναι, σύμφωνα με τον κ. Κοτσανά, ο δεύτερος στόχος της έκθεσης: να αποδείξει πόσο κοντά ήταν η αρχαιοελληνική τεχνολογία με τη σύγχρονη. Και το απέδειξε. Η ανταπόκριση, μεγάλη. Περισσότεροι από 200.000 επισκέπτες μετράνε οι δύο κινητές εκθέσεις τον τελευταίο χρόνο. Συνιστούν τμήματα του Μουσείου Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας, το οποίο έχει την έδρα του στο Κατάκολο και συμπεριλαμβάνεται μαζί με το Μουσείο της Αρχαίας Ολυμπίας στους δύο από τους 10 προτεινόμενους προορισμούς της «Le Monde».


Η δημιουργία του Μουσείου ξεκίνησε έπειτα από «ένα τυχαίο γεγονός, μια συζήτηση για τους "απτόμενους τροχούς" με τον αείμνηστο Ανδρέα Δημαρόγκωνα, καθηγητή μου στο Πανεπιστήμιο Πατρών», λέει ο κ. Κοτσανάς. Ο ίδιος, λάτρης της «αξιοθαύμαστης αλλά λησμονημένης τεχνολογίας», όπως την αποκαλεί, έκανε τότε βουτιά στο «αρχαιοελληνικό τεχνολογικό θαύμα». Μέσα από μια επίπονη διαδικασία, η οποία περιλάμβανε ενδελεχή έρευνα και συνδυασμό όλων των πηγών αναφοράς σε κάθε εφεύρεση, στην αρχαία ελληνική, λατινική και αραβική γραμματεία, το όνειρο της δημιουργίας ενός Μουσείου Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας έγινε πραγματικότητα. Χωρίς καμία οικονομική βοήθεια ή υποστήριξη, ο ιδρυτής του Μουσείου μελέτησε συγγράμματα, αγγειογραφικές πληροφορίες και αρχαιολογικά ευρήματα, σχεδίασε και εν συνεχεία κατασκεύασε με τα χέρια του περίπου 300 αρχαίες εφευρέσεις, δημιουργώντας την πληρέστερη και εγκυρότερη έκθεση του είδους, παγκοσμίως.
 
 Ο μηχανολόγος μηχανικός Κώστας Κοτσανάς εξηγεί τα εκθέματα

Πολλά από τα εκθέματα είναι διαδραστικά, ενώ άλλα συνοδεύονται από πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό σε διάφορες γλώσσες, όπως επεξηγηματικές πινακίδες, γιγαντοαφίσες, επιπλέον πληροφορίες, αναλυτικά σχέδια, βίντεο και κινούμενα σχέδια που δείχνουν πώς λειτουργούσαν οι μηχανισμοί. Μέχρι και ντοκιμαντέρ έχει γυρίσει ο εμπνευστής του εγχειρήματος, όπου εξηγεί τη λειτουργία και τη σημασία των μηχανισμών. Η έκθεση είναι ταξινομημένη σε ενότητες, ενώ πολλά από τα εκθέματα έχουν παρουσιαστεί σε διεθνή συνέδρια και εκθέσεις. Κάποια από αυτά είναι το ρομπότ-υπηρέτρια του Φίλωνα, ο «κινηματογράφος» του Ηρωνα και το αυτόματο ρολόι του Κτησίβιου, αλλά και ο αναλογικός υπολογιστής των Αντικυθήρων.
Η φιλοδοξία όμως του κ. Κοτσανά δεν σταμάτησε εκεί. Αφού ζωντάνεψαν τα τεχνολογικά ευρήματα, σειρά πήραν τα μουσικά όργανα. Ο ίδιος ερεύνησε, μελέτησε και ανακατασκεύασε 42 αρχαιοελληνικά μουσικά όργανα και παιχνίδια. Στη συνέχεια δημιούργησε ένα δεύτερο Μουσείο, Αρχαίων Ελληνικών Μουσικών Οργάνων και Παιχνιδιών, στο οποίο μπορεί να ακούσει κανείς από τη λύρα του Ερμή (το πρώτο έγχορδο όργανο με ηχείο από καβούκι χελώνας και δέρμα βοδιού, βραχίονες από κέρατα κατσίκας και χορδές από έντερα προβάτου) μέχρι τη μεγαλοπρεπή κιθάρα του Απόλλωνα (ένα τεχνολογικά πολύπλοκο όργανο), την ομηρική φόρμιγγα, την αρχαϊκή κιθάρα, τον ελικώνα του Πτολεμαίου αλλά και τον αυλό, το δίαυλο, τη σύριγγα του Πάνα, τη σάλπιγγα, τα κύμβαλα κ.ά.
Οπως περιγράφει ο δημιουργός του Μουσείου, «σε μια αίθουσα κυριαρχεί η επιβλητική ύδραυλις του Κτησιβίου, το πρώτο παγκοσμίως πληκτροφόρο όργανο, από την οποία οι επισκέπτες μπορούν να ακούσουν το τραγούδι του Σείκιλου, το αρχαιότερο πλήρως σωζόμενο αρχαιοελληνικό μουσικό κείμενο».
INFO: Αυτή την περίοδο η περιοδεύουσα έκθεση βρίσκεται στη Σάμο (μέχρι τις 25.8), ενώ η δεύτερη θα λειτουργήσει σύντομα στην Αθήνα στον εκθεσιακό χώρο της Κλεισόβης 8.

Ελευθεροτυπία, Τρίτη 23 Ιουλίου 2013