«Δεν είμαι υπηρέτης του πολιτιστικού ιμπεριαλισμού»

02/05/14 ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ

  Η θέση του είναι άμισθη, αλλά ο πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης είναι αποφασισμένος να της ξαναδώσει το κύρος της.

       

Της Μικέλας Χαρτουλάρη


«Η Εθνική Βιβλιοθήκη δεν ξέρει τι έχει!»

Μαχητικός διανοούμενος με νομικές, φιλολογικές και φιλοσοφικές σπουδές, δοκιμιογράφος με ευρωπαϊκή κουλτούρα, βαθιά δημοκράτης, ο Ζουμπουλάκης θήτευσε ως δικηγόρος, ως Λυκειάρχης (μέχρι το 1998), ως διευθυντής του περιοδικού Νέα Εστία και των εκδόσεων της Εστίας. Ξεχωρίζει όμως, διότι είναι άτεγκτος πολέμιος του φασιστικού και ναζιστικού φαινομένου όντας παράλληλα συνειδητός χριστιανός και ψυχή του Ιδρύματος Βιβλικών Σπουδών «Αρτος Ζωής». Μάλιστα, από το 2011 επέκρινε με δριμύτητα τη συμμετοχή ακροδεξιών μελών του ΛΑΟΣ στην κυβέρνηση (βλ. Ανίερη συγκυβέρνηση, Πόλις). Και πέρσι εξέδωσε το δοκίμιο Χρυσή Αυγή και Εκκλησία (Πόλις) ενώ επιμελήθηκε και την έκδοση Νεοναζιστικός παγανισμός και Ορθόδοξη Εκκλησία (Αρτος Ζωής).


• Το 2014, λέτε, είναι η κρισιμότερη χρονιά για την ΕΒΕ, η χρονιά που θα πρέπει να μπει το νερό στο αυλάκι για τη μεταστέγασή της. Ποια είναι αυτή τη στιγμή η κατάσταση της «εθνικής κιβωτού»;

«Η ΕΒΕ δεν ξέρει τι έχει! Διότι δεν έχει κάνει το αυτονόητο: τη φυσική απογραφή των τεκμηρίων της! Γνωρίζουμε ότι διαθέτει περί τα 4.500 χειρόγραφα, γνωρίζουμε ότι υπάρχουν περί τα 200.000 τεκμήρια από το αρχείο των αγωνιστών του ’21, επίσης μια καλή συλλογή ξένων τίτλων, και από το άθροισμα των καταλόγων της υπολογίζουμε ότι η συλλογή της περιλαμβάνει περί τα 800.000 τεκμήρια. Η μεταστέγασή της θα είναι λοιπόν και η αφορμή να γίνει απογραφή του πλούτου της, γι’ αυτό είναι κρίσιμη. Ομως γνωρίζουμε και πως η ΕΒΕ απονεκρώνεται, αφού από το 2002 δεν έχει αγοράσει κανένα ξενόγλωσσο βιβλίο! Επίσης πως πολλές σειρές περιοδικών είναι ελλιπείς, και πως δεν διαθέτει όλες τις νέες ελληνικές εκδόσεις. Διότι αρκετοί εκδότες παραβαίνουν την εκ του νόμου υποχρέωσή τους να καταθέτουν τρία αντίτυπα από κάθε καινούργιο τίτλο, αλλά και η ΕΒΕ δεν είχε μέχρι τώρα (όπως όφειλε) τον μηχανισμό ούτε και τη μέριμνα να εξασφαλίζει τους νέους τίτλους. Της λείπει επίσης ένα εξειδικευμένο στελεχικό δυναμικό, και η κρατική χρηματοδότησή της, 292.000 ευρώ για το 2014 (394.000 ευρώ για το 2013, 260.000 για το 2015) εξανεμίζεται, αφού τα 243.000 ευρώ διοχετεύονται ως τοκοχρεολύσιο για την αποπληρωμή του παραρτήματος που δημιούργησε το 2008 στον Βοτανικό.

»Προσοχή όμως. Ο ρόλος της είναι ευρύτερος. Δεν είναι μόνο ο αποθησαυριστής των εθνικών τεκμηρίων τα οποία χρειάζονται φύλαξη, αρχειοθέτηση, κ.λπ. ακόμα και σε έναν κόσμο όπου όλα θα είναι άυλα. Είναι η κορυφή του δικτύου των ακαδημαϊκών, δημόσιων και δημοτικών βιβλιοθηκών, και έχει επιπλέον ένα καθοδηγητικό και συντονιστικό έργο υποδομής, το οποίο εδώ και χρόνια δεν επιτελεί. Το πρόβλημα δεν είναι λοιπόν τα ταβάνια της που στάζουν, αλλά το κύρος της που έχει μειωθεί».

• Κινδυνεύει άραγε να υποβαθμιστεί όταν συγκατοικήσει με τη Δημόσια Βιβλιοθήκη που οραματίζεται ο Γιάννης Τροχόπουλος στο Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος Νιάρχου;

«Η ΕΒΕ έχει θεσμική και οργανωτική αυτονομία και η αποστολή της δεν ταυτίζεται με τους στόχους της σύγχρονης Δημόσιας Βιβλιοθήκης που θα οργανωθεί στο ισόγειο του κτιρίου στο Φάληρο. Είναι η βιβλιοθήκη μελέτης και έρευνας, είναι ο χώρος όπου εκπονούνται οι διατριβές, δεν έχει λ.χ. πρόγραμμα φιλαναγνωσίας, δεν είναι δανειστική. Το να στεγάζεται εκεί και μια Δημόσια Βιβλιοθήκη δεν είναι ασυμβίβαστο, αρκεί να είναι θεσμικά διακριτή».

• Δεν σας προβληματίζει η εξάρτησή της από τα κονδύλια του Ιδρύματος Νιάρχου; Ηδη για το Αρχείο Μαρτυριών θα υποβάλετε πρόταση στη Future Library…

«Δεν φοβάμαι την είσοδο του ιδιωτικού τομέα στα πολιτιστικά πράγματα, υπό τον όρο ότι η Πολιτεία θα έχει ρυθμιστικό ρόλο, θα μπορεί να έχει λόγο (όπως και η κοινωνία) και να ασκεί έλεγχο κατά περίπτωση. Εδώ όμως έχουμε ένα κράτος που και να του δώσεις χρήματα, είναι ανίκανο να τα διαχειριστεί. Αρκεί να δούμε την κατάσταση στα αρχαιολογικά μουσεία μας.

»Τα χρήματα δεν μυρίζουν από μόνα τους, και είναι λάθος να έχουμε δογματικές απόψεις που να μας εμποδίζουν να κάνουμε το άλμα. Αλλωστε και το παλιό κτίριο της ΕΒΕ είναι ιδιωτική δωρεά, των αδελφών Βαλλιάνων. Μη φοβάστε, δεν είμαστε, το Εφορευτικό Συμβούλιο της ΕΒΕ, υπηρέτες του πολιτιστικού ιμπεριαλισμού. Το δημόσιο συμφέρον υπηρετούμε. Το υπουργείο Παιδείας μάς τοποθέτησε σε αυτή τη θέση, που είναι άμισθη, και θα προσπαθούσαμε να ζωντανέψουμε την ΕΒΕ ακόμα και αν δεν υπήρχε το Ιδρυμα Νιάρχου. Ευτυχώς όμως που υπάρχει και μας στηρίζει, χωρίς να παρεμβαίνει στις επιλογές μας. Δεν κάνει αυτό προτάσεις στην ΕΒΕ. Η ΕΒΕ υποβάλλει προτάσεις προς έγκριση από τη Future Library, και οι σχετικές συμφωνίες προσδιορίζονται αποκλειστικά από το Εφορευτικό της Συμβούλιο (όπου μετέχουν μεταξύ άλλων και η διευθύντρια της Γενναδείου Μαρία Γεωργοπούλου, και ο διευθυντής του ΜΙΕΤ Διονύσης Καψάλης) ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες της Βιβλιοθήκης».

• Πότε θα ξεκινήσει η μεταστέγαση της Εθνικής Βιβλιοθήκης και πόσο θα κοστίσει;

«Αυτή τη στιγμή εκπονείται μελέτη για να εκτιμηθεί το κόστος και θα συμφωνηθεί πώς θα επιμεριστεί, τι θα πληρώσει δηλαδή το υπουργείο Παιδείας και τι το Ιδρυμα Νιάρχου, μέσω της Future Library. Επεξεργαστήκαμε ένα πιλοτικό πρόγραμμα που αφορά την απογραφή των χειρογράφων και έχει προϋπολογισμό 25.000 ευρώ, για το οποίο εργάζονται και τέσσερις παλαιογράφοι. Η Future Library το ενέκρινε, υπογράψαμε τον Φεβρουάριο και μέχρι τα τέλη Ιουνίου, θα έχει ολοκληρωθεί.

Στο μεταξύ, με τις δικές μας δυνάμεις, απογράφουμε τα παλαίτυπα (βιβλία από τον 15ο αιώνα και μετά), κι έπειτα θα ζητήσουμε χρηματοδότηση για τα περιοδικά και τις εφημερίδες, τα αρχεία και τα βιβλία…

»Εκτιμώ ότι η ΕΒΕ θα είναι έτοιμη να λειτουργήσει κανονικά στο Φαληρικό Δέλτα το φθινόπωρο του 2016. Η συμφωνία του Ελληνικού Δημοσίου με το Ιδρυμα Νιάρχου προβλέπει ότι θα έχουμε 160 υπαλλήλους – σήμερα έχουμε 48 μόνιμους και 27 αποσπασμένους. Το ζητούμενο από εκεί και πέρα είναι αν το κράτος θα είναι σε θέση να λειτουργήσει αυτό το έργο…».

• Επειτα από εννέα χρόνια που έμεινε ακέφαλη, η Εθνική Βιβλιοθήκη απέκτησε διευθυντή: τον Φίλιππο Τσιμπόγλου, έναν άνθρωπο της βιβλιοθηκονομικής κοινότητας, βαθύ γνώστη του αντικειμένου, διευθυντή ως τώρα της Πανεπιστημιακής Βιβλιοθήκης Κύπρου. Τι περιμένετε απ’ αυτόν;

«Να βάλει τάξη στο χάος. Να ξεκινήσει από το λογιστήριο, που δεν διαθέτει μηχανογραφικό σύστημα, να ρυθμίσει τα της διαχειριστικής επάρκειας της ΕΒΕ, αλλά και να λύσει το θέμα της τρέχουσας και αναδρομικής Εθνικής Βιβλιογραφίας. Να εμπνεύσει και να καθοδηγήσει το προσωπικό της ΕΒΕ, ώστε να δώσει τον καλύτερο εαυτό του. Υπάρχουν υπάλληλοι της Βιβλιοθήκης που έχουν δώσει την ψυχή τους επί πολλά χρόνια και θέλουν να έρθει κάποια στιγμή που θα νιώθουν περήφανοι γι’ αυτήν. Και φυσικά να σχεδιάσει εξαρχής την ψηφιοποίησή της, με ελεύθερη (κατά την προσωπική μου γνώμη) πρόσβαση για όλους. Να συμβάλει επίσης στον απαραίτητο συντονισμό των Βιβλιοθηκών της χώρας. Πρέπει με άλλα λόγια να κάνει δουλειά υποδομής, βαριάς βιομηχανίας».

……………………………………………………………….

Το όραμα της ισχυρής ταυτότητας

Είναι πολλά τα ερωτήματα που μένουν ακόμα ανοιχτά για την Εθνική Βιβλιοθήκη, πολλά τα σκοτεινά σημεία, τα αποτελέσματα της κακοδιαχείρισης, της αδιαφορίας ή της εξυπηρέτησης ξένων συμφερόντων που έχουν κληροδοτηθεί στο δίδυμο Ζουμπουλάκη-Τσιμπόγλου. Γιατί λ.χ. το 2008, δύο χρόνια μετά την ανακοίνωση του προγράμματος Νιάρχου, να δεσμευτούν τόσα χρήματα (περί τα 4 εκατ. ευρώ), για την αγορά του συγκεκριμένου κτιρίου στον Βοτανικό (όπου στεγάζονται υπηρεσίες ISBN, εισαγωγής, καταλογογράφησης κ.ά.) ενώ ήταν ήδη ορατή στον ορίζοντα η μεταστέγασή της, άρα θα μπορούσε να νοικιαστεί ένας προσωρινός χώρος; Γιατί η ψηφιοποίηση της ΕΒΕ βρίσκεται σε εμβρυακό στάδιο, ενώ διατέθηκαν σχετικά, πάνω από 1 εκατ. ευρώ; Πού σκαλώνει τόσα χρόνια η υπόθεση της Εθνικής Βιβλιογραφίας; (Είναι κωμικοτραγικό να μη γνωρίζουμε ούτε καν τι κυκλοφόρησε πέρσι). Με ποια δικαιολογία η ΕΒΕ δεν είχε μέχρι πρόσφατα ασύρματη σύνδεση στο Διαδίκτυο;

Τίποτα απ’ όλα αυτά δεν εμποδίζει ωστόσο τον Σταύρο Ζουμπουλάκη να σκέφτεται πώς θα έκανε την ΕΒΕ να λάμψει.

«Ας μην έχουμε φαντασιώσεις μεγαλείου», σημειώνει στην «Εφ.Συν.».«Η ΕΒΕ δεν πρόκειται να γίνει ποτέ εφάμιλλη της Βρετανικής Βιβλιοθήκης ή της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου. Αφού λοιπόν δεν μπορεί να έχει όλα τα βιβλία για όλα τα θέματα, ας έχει όλες τις έγκυρες εκδόσεις, σε όλες τις μεγάλες γλώσσες, για μια θεματική. Με άλλα λόγια, για να ξεχωρίσει θα πρέπει να διαμορφώσει ισχυρή ταυτότητα. Ετσι λοιπόν, κατά τη γνώμη μου, θα έπρεπε να εστιάσει στη θεματική: ‘‘Ο ελληνικός πολιτισμός στην ιστορική του διαδρομή, και η πρόσληψή του’’. Αυτό σημαίνει πως θα έπρεπε να εμπλουτίζει διαρκώς την ελληνική συλλογή της με σχετικές αγορές. Και στα άλλα πεδία, να έχει τα βασικότερα και τα εγκυρότερα. Φανταστείτε πόσο θα ανέβαινε έτσι η διεθνής σημασία της! Θα γινόταν απροσπέραστη!»