Το κάλεσμα του δημάρχου Αθηναίων Γιώργου Καμίνη σε Κινέζους επενδυτές
για την αξιοποίηση νεοκλασικών υπενθύμισε την αντιμετώπιση που τύγχαναν
τα ιστορικά κτήρια όλα αυτά τα χρόνια.
Τη στιγμή που στην πλειονότητα των ευρωπαϊκών πόλεων, τις οποίες θέλει να μιμείται κατά δήλωσή του ο κ. Καμίνης, το παρόν συναντά το παρελθόν, με τη συντήρηση της αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής του κληρονομιάς, στην Αθήνα η κατάληξη των περισσότερων νεοκλασικών, παρά τις εκκλήσεις κατοίκων και αρχιτεκτόνων, είναι πάρκινγκ ή νέες πολυκατοικίες, συμπληρώνοντας το παζλ της άναρχης και πυκνής δόμησης. Αφού εγκαταλειφθούν για χρόνια, στη συνέχεια καταστρέφονται ολοσχερώς και μετατρέπονται σε φιλέτα, ακόμα κι αν έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα.
Η οικονομική αδυναμία, το περίπλοκο ιδιοκτησιακό καθεστώς (πολλοί κληρονόμοι), η απουσία φυσικών κληρονόμων και η στάση της Πολιτείας αποτελούν τους βασικούς λόγους εγκατάλειψης πολλών νεοκλασικών. Το κόστος συντήρησης είναι πολλές φορές «υψηλότερο από το κόστος κατασκευής ενός σπιτιού», καθώς βάσει νόμου όσα νεοκλασικά χαρακτηρίζονται διατηρητέα δεν μπορούν να γκρεμιστούν και να κατασκευαστεί στη θέση τους άλλο κτίσμα.
Συνεπώς δεν σπανίζουν οι περιπτώσεις όσων επιλέγουν να "δουν τα σπίτια τους να καταρρέουν για να τα δώσουν αντιπαροχή". Είτε ιδιώτες αδυνατούν ή δεν θέλουν να καλύψουν το κόστος, είτε οι κληρονόμοι δεν μπορούν να συνεννοηθούν μεταξύ τους, προτιμώντας ν' αφήσουν τα κτήρια να γκρεμιστούν "για ν' αποχαρακτηριστούν και να μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν το οικόπεδο όπως θέλουν».
Το κοινό σημείο αντίδρασης όλων των κυβερνήσεων της Ελλάδας είναι «η αδιαφορία τους για τη στέγαση. Ως λύση πριμοδότησαν την αντιπαροχή».
Η αντιπαροχή συνέβαλε τα μέγιστα στη ραγδαία αύξηση των πολυκατοικιών. Κατά τη διάρκεια της οκταετίας Καραμανλή το φαινόμενο γνώρισε άνθηση με πολλά παλιά αθηναϊκά σπίτια και νεοκλασικά να αντικαθιστώνται από πολυκατοικίες.
«Υπήρχαν τρεις κρίκοι σε αυτή την αλυσίδα. Ο ιδιοκτήτης του οικοπέδου, ο εργολάβος που έβαζε τα χρήματα και τα μέσα για την κατασκευή και ο αγοραστής ή ο ενοικιαστής του σπιτιού. Όλοι έμεναν ευχαριστημένοι και κερδισμένοι. Μακροπρόθεσμα, όμως, όπως αποδείχτηκε, έκαναν λάθος. Και γι' αυτό τώρα βλέπουμε πολλές πρωτοβουλίες κατοίκων, οι οποίοι έχουν συνειδητοποιήσει πως η πόλη δεν αντέχει άλλο μπετό και προσπαθούν να την ομορφύνουν, είτε φτιάχνοντας πάρκα είτε δίνοντας ζωή πάλι σε παλιά κτήρια».
Επί χούντας το κακό παράγινε. «Ο συντελεστής δόμησης αυξήθηκε από το 1-1,5 στο 3-3,5. Με αποτέλεσμα ν' ακολουθήσει απίστευτο, άναρχο, απρογραμμάτιστο κτίσιμο. Μια πόλη με διώροφα και μονοκατοικίες άλλαξε τελείως κλίμακα".
Οι πρώτες πολυκατοικίες, με τη μορφή των πολλών διαμερισμάτων, άρχισαν να κτίζονται πάντως αρκετά νωρίτερα και συγκεκριμένα «τη δεκαετία του '30. Τότε κατασκευάστηκε και η μπλε πολυκατοικία στα Εξάρχεια με το αστρονομικό για την εποχή ποσό των 50 εκατομμυρίων».
Σε σχέση με τα νεοκλασικά «υπερτερούσαν όσον αφορά τη χωρητικότητα, ενώ ο παράγοντας του χρόνου έπαιξε κι αυτός τον ρόλο του. Τα νεοκλασικά είχαν μια ιστορία τουλάχιστον 50 και 60 χρόνων. Είχαν αρχίσει να χάνουν εκείνα τα χαρακτηριστικά που τα έκαναν σημαντικά. Είχαν ελλείψεις σε βασικές υποδομές. Κάποια σπίτια δεν είχαν καν μπάνιο, σε άλλα έπεφταν οι σοβάδες». Κι όμως τώρα ο κόσμος επιθυμεί διακαώς να επιστρέψει στα νεοκλασικά.
Ο Θοδωρής Κοκκινάκης, κάτοικος Εξαρχείων, πριν από χρόνια αποφάσισε να δώσει ό,τι οικονομίες είχε για να αγοράσει ένα νεοκλασικό στην περιοχή. «Χρειάστηκαν αρκετά λεφτά για να αγοράσω και να το φτιάξω, αλλά ήθελα να μείνω στην πόλη και κάπου όπου θα υπήρχε αυλή».
Αυτό είναι το μεγάλο πλεονέκτημα των νεοκλασικών, σύμφωνα με τον κ. Παπαϊωάννου «Ο κόσμος βρίσκεται σ' επαφή με τη γη, τα δέντρα, τον φούρνο της γειτονιάς, τα μαγαζιά, τους ανθρώπους. Πολλοί βρέθηκαν ξαφνικά αποκλεισμένοι σε διαμερίσματα του 5ου και του 6ου ορόφου». Κι αυτός είναι ένας από τους λόγους που οι ουρανοξύστες δεν αποτελούν λύση. «Η δημιουργία ενός ουρανοξύστη δεν λύνει απολύτως τίποτα. Από τις 10 οικογένειες σε μια πολυκατοικία θα υπάρχουν 100 στον ίδιο χώρο, άρα αυτόματα περισσότερα αυτοκίνητα και περισσότερη κίνηση».
Στους δρόμους των Εξαρχείων πολιτισμοί και δεκαετίες ενώνονται. Κάτω
από τον Λόφο του Στρέφη εξακολουθεί να δεσπόζει η βίλα του Αίολου στην
Καλλιδρομίου. «Ανήκε στους αδερφούς Ηλιόπουλους. Την είχαν κληρονομήσει
από τον πατέρα τους με τον όρο ότι δεν θα την πουλούσαν, αλλά κι ότι δεν
θα αλλοίωνα τη φυσιογνωμία του κτηρίου». Έμειναν μέχρι το 2000. Στη
συνέχεια το κτήριο αφέθηκε στην τύχη του. Οι κληρονόμοι ποτέ δεν έδειξαν
ενδιαφέρον, ενώ πριν από λίγους μήνες το κτίριο κάηκε.
Κατεβαίνοντας τον πεζόδρομο στην Κουντουριώτου, απέναντι από το μικρό αυτοδιαχειριζόμενο πάρκο, βρίσκεται εγκαταλελειμμένο το σπίτι του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, όπου ο ποιητής έγραψε το μεγαλύτερο μέρος του έργου του και αυτοκτόνησε. Ένα παλιό διώροφο νεοκλασικό αρχοντικό, που περιβάλλεται από λαμαρίνες, χωρίς να έχει γίνει κανένα έργο για τη συντήρησή του.
Ο όρος "διατηρητέο" έχει ταυτιστεί από τους περισσότερους με παλιά κτήρια περιτριγυρισμένα από σκαλωσιές. Ωστόσο, σύμφωνα με το Σύνταγμα (άρθρο 24, παράγραφος 6), προβλέπεται η προστασία των μνημείων και των διατηρητέων κτιρίων. "Οι υποχρεώσεις είναι δυσανάλογες των ελαφρύνσεων. Εκτός ελαχίστων προγραμμάτων στο παρελθόν, το κράτος δεν βοηθά στο ελάχιστο τον ιδιοκτήτη να συντηρήσει ένα νεοκλασικό κτίσμα" υπογράμμισε ο Τ. Παπαϊωάννου.
Θεωρητικά ο ιδιοκτήτης υποχρεούται να συντηρεί και να επισκευάζει το κτήριο, καθώς σε αντίθετη περίπτωση ο δήμος και το Δημόσιο έχουν δικαίωμα να το συντηρήσουν και να καταλογίσουν τη δαπάνη στον ιδιοκτήτη. Πρακτικά "ο δήμος δεν δείχνει καμία διάθεση να δαπανήσει χρήματα σε αυτόν τον τομέα. Ακόμα όμως κι αν το έκανε θα έπρεπε να ενισχύσει τους ιδιοκτήτες, πολλοί εκ των οποίων δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να καλύψουν το κόστος της επισκευής".
Ως εκ τούτου όσα κτήρια παραμένουν χωρίς επισκευή, εκτός της ιστορικής τους αξίας, αποτελούν "κίνδυνο για τον κόσμο. Κάθε χώρος που δεν καθαρίζεται είναι εν δυνάμει εστία μόλυνσης". Η κατάρρευσή του, όμως, μπορεί ακόμα και να κοστίσει ζωές. Στις μεγάλες βροχοπτώσεις του χειμώνα κατέρρευσε τοίχος νεοκλασικού στην πλατεία Κουμουνδούρου, όπου διέμενε άστεγος, ο οποίος δεν βρισκόταν εκείνη τη στιγμή μέσα και γλίτωσε.
"Τουλάχιστον θα μπορούσαν να μην διώκουν πρωτοβουλίες πολιτών, όπως έγινε με τις καταλήψεις" πρόσθεσε και ολοκληρώνοντας την κουβέντα μας υπενθύμισε ότι πάνω από τα κτήρια, "βρίσκονται οι γειτονίες και γειτονιές είναι οι άνθρωποί της, όχι τα κτήρια. Αυτό έχει η Αθήνα που δεν έχουν οι άλλες ευρωπαϊκές πόλεις" και προειδοποίησε ότι, αν αυτό χαθεί, τότε "ναι, η πόλη θα γίνει αβίωτη".
Παπαντωνίου Κ., 03.05.2013 http://www.avgi.gr
Τη στιγμή που στην πλειονότητα των ευρωπαϊκών πόλεων, τις οποίες θέλει να μιμείται κατά δήλωσή του ο κ. Καμίνης, το παρόν συναντά το παρελθόν, με τη συντήρηση της αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής του κληρονομιάς, στην Αθήνα η κατάληξη των περισσότερων νεοκλασικών, παρά τις εκκλήσεις κατοίκων και αρχιτεκτόνων, είναι πάρκινγκ ή νέες πολυκατοικίες, συμπληρώνοντας το παζλ της άναρχης και πυκνής δόμησης. Αφού εγκαταλειφθούν για χρόνια, στη συνέχεια καταστρέφονται ολοσχερώς και μετατρέπονται σε φιλέτα, ακόμα κι αν έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα.
- Στα αζήτητα η έρευνα του Πολυτεχνείου για την αξιοποίηση των νεοκλασικών από τη δημοτική αρχή: "Θα μπορούσαν να δοθούν σε άστεγους και φοιτητές"
"Τ' αφήνουν να καταρρεύσουν για να τα δώσουν αντιπαροχή"
Αντικρίζοντας τα ερείπια από τα 1.614 κτήρια που παραμένουν εγκαταλελειμμένα σύμφωνα με τον Δήμο Αθηναίων, αρθρώνεται ένα μεγάλο "γιατί". Οι λόγοι της καταβαράθρωσης μιας σπουδαίας αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής κληρονομιάς οφείλεται σε "πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά αίτια" ανέφερε στην «Α» ο Τάσης Παπαϊωάννου, καθηγητής στη σχολή αρχιτεκτόνων στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.Η οικονομική αδυναμία, το περίπλοκο ιδιοκτησιακό καθεστώς (πολλοί κληρονόμοι), η απουσία φυσικών κληρονόμων και η στάση της Πολιτείας αποτελούν τους βασικούς λόγους εγκατάλειψης πολλών νεοκλασικών. Το κόστος συντήρησης είναι πολλές φορές «υψηλότερο από το κόστος κατασκευής ενός σπιτιού», καθώς βάσει νόμου όσα νεοκλασικά χαρακτηρίζονται διατηρητέα δεν μπορούν να γκρεμιστούν και να κατασκευαστεί στη θέση τους άλλο κτίσμα.
Συνεπώς δεν σπανίζουν οι περιπτώσεις όσων επιλέγουν να "δουν τα σπίτια τους να καταρρέουν για να τα δώσουν αντιπαροχή". Είτε ιδιώτες αδυνατούν ή δεν θέλουν να καλύψουν το κόστος, είτε οι κληρονόμοι δεν μπορούν να συνεννοηθούν μεταξύ τους, προτιμώντας ν' αφήσουν τα κτήρια να γκρεμιστούν "για ν' αποχαρακτηριστούν και να μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν το οικόπεδο όπως θέλουν».
«Η καταστροφή ήρθε πριν από την κρίση, η χούντα έδωσε τη χαριστική βολή στα νεοκλασικά»
Η καταστροφή των νεοκλασικών ξεκίνησε πολύ πριν έρθουμε σ' επαφή με έννοιες όπως το ΔΝΤ, η τρόικα και τα Μνημόνια. Δεν μπορεί ν' αποδοθεί στην κρίση. Σύμφωνα με τον Τάση Παπαϊωάννου η αρχή έγινε «κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου. Τότε έχουμε το πρώτο μεγάλο γκρέμισμα. Η σημαντική αύξηση του πληθυσμού τόσο λόγω της Μικρασιατικής Καταστροφής όσο και εξαιτίας της συσσώρευσης μεγάλου μέρους του πληθυσμού στα αστικά κέντρα γέννησε την ανάγκη για εξεύρεση στέγης».Το κοινό σημείο αντίδρασης όλων των κυβερνήσεων της Ελλάδας είναι «η αδιαφορία τους για τη στέγαση. Ως λύση πριμοδότησαν την αντιπαροχή».
Η αντιπαροχή συνέβαλε τα μέγιστα στη ραγδαία αύξηση των πολυκατοικιών. Κατά τη διάρκεια της οκταετίας Καραμανλή το φαινόμενο γνώρισε άνθηση με πολλά παλιά αθηναϊκά σπίτια και νεοκλασικά να αντικαθιστώνται από πολυκατοικίες.
«Υπήρχαν τρεις κρίκοι σε αυτή την αλυσίδα. Ο ιδιοκτήτης του οικοπέδου, ο εργολάβος που έβαζε τα χρήματα και τα μέσα για την κατασκευή και ο αγοραστής ή ο ενοικιαστής του σπιτιού. Όλοι έμεναν ευχαριστημένοι και κερδισμένοι. Μακροπρόθεσμα, όμως, όπως αποδείχτηκε, έκαναν λάθος. Και γι' αυτό τώρα βλέπουμε πολλές πρωτοβουλίες κατοίκων, οι οποίοι έχουν συνειδητοποιήσει πως η πόλη δεν αντέχει άλλο μπετό και προσπαθούν να την ομορφύνουν, είτε φτιάχνοντας πάρκα είτε δίνοντας ζωή πάλι σε παλιά κτήρια».
Επί χούντας το κακό παράγινε. «Ο συντελεστής δόμησης αυξήθηκε από το 1-1,5 στο 3-3,5. Με αποτέλεσμα ν' ακολουθήσει απίστευτο, άναρχο, απρογραμμάτιστο κτίσιμο. Μια πόλη με διώροφα και μονοκατοικίες άλλαξε τελείως κλίμακα".
Οι πρώτες πολυκατοικίες, με τη μορφή των πολλών διαμερισμάτων, άρχισαν να κτίζονται πάντως αρκετά νωρίτερα και συγκεκριμένα «τη δεκαετία του '30. Τότε κατασκευάστηκε και η μπλε πολυκατοικία στα Εξάρχεια με το αστρονομικό για την εποχή ποσό των 50 εκατομμυρίων».
Σε σχέση με τα νεοκλασικά «υπερτερούσαν όσον αφορά τη χωρητικότητα, ενώ ο παράγοντας του χρόνου έπαιξε κι αυτός τον ρόλο του. Τα νεοκλασικά είχαν μια ιστορία τουλάχιστον 50 και 60 χρόνων. Είχαν αρχίσει να χάνουν εκείνα τα χαρακτηριστικά που τα έκαναν σημαντικά. Είχαν ελλείψεις σε βασικές υποδομές. Κάποια σπίτια δεν είχαν καν μπάνιο, σε άλλα έπεφταν οι σοβάδες». Κι όμως τώρα ο κόσμος επιθυμεί διακαώς να επιστρέψει στα νεοκλασικά.
Ο Θοδωρής Κοκκινάκης, κάτοικος Εξαρχείων, πριν από χρόνια αποφάσισε να δώσει ό,τι οικονομίες είχε για να αγοράσει ένα νεοκλασικό στην περιοχή. «Χρειάστηκαν αρκετά λεφτά για να αγοράσω και να το φτιάξω, αλλά ήθελα να μείνω στην πόλη και κάπου όπου θα υπήρχε αυλή».
Αυτό είναι το μεγάλο πλεονέκτημα των νεοκλασικών, σύμφωνα με τον κ. Παπαϊωάννου «Ο κόσμος βρίσκεται σ' επαφή με τη γη, τα δέντρα, τον φούρνο της γειτονιάς, τα μαγαζιά, τους ανθρώπους. Πολλοί βρέθηκαν ξαφνικά αποκλεισμένοι σε διαμερίσματα του 5ου και του 6ου ορόφου». Κι αυτός είναι ένας από τους λόγους που οι ουρανοξύστες δεν αποτελούν λύση. «Η δημιουργία ενός ουρανοξύστη δεν λύνει απολύτως τίποτα. Από τις 10 οικογένειες σε μια πολυκατοικία θα υπάρχουν 100 στον ίδιο χώρο, άρα αυτόματα περισσότερα αυτοκίνητα και περισσότερη κίνηση».
Σε κίνδυνο το σπίτι του Λαπαθιώτη και η βίλα Αίολος
Στους δρόμους των Εξαρχείων πολιτισμοί και δεκαετίες ενώνονται. Κάτω
από τον Λόφο του Στρέφη εξακολουθεί να δεσπόζει η βίλα του Αίολου στην
Καλλιδρομίου. «Ανήκε στους αδερφούς Ηλιόπουλους. Την είχαν κληρονομήσει
από τον πατέρα τους με τον όρο ότι δεν θα την πουλούσαν, αλλά κι ότι δεν
θα αλλοίωνα τη φυσιογνωμία του κτηρίου». Έμειναν μέχρι το 2000. Στη
συνέχεια το κτήριο αφέθηκε στην τύχη του. Οι κληρονόμοι ποτέ δεν έδειξαν
ενδιαφέρον, ενώ πριν από λίγους μήνες το κτίριο κάηκε.Κατεβαίνοντας τον πεζόδρομο στην Κουντουριώτου, απέναντι από το μικρό αυτοδιαχειριζόμενο πάρκο, βρίσκεται εγκαταλελειμμένο το σπίτι του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, όπου ο ποιητής έγραψε το μεγαλύτερο μέρος του έργου του και αυτοκτόνησε. Ένα παλιό διώροφο νεοκλασικό αρχοντικό, που περιβάλλεται από λαμαρίνες, χωρίς να έχει γίνει κανένα έργο για τη συντήρησή του.
Ο όρος "διατηρητέο" έχει ταυτιστεί από τους περισσότερους με παλιά κτήρια περιτριγυρισμένα από σκαλωσιές. Ωστόσο, σύμφωνα με το Σύνταγμα (άρθρο 24, παράγραφος 6), προβλέπεται η προστασία των μνημείων και των διατηρητέων κτιρίων. "Οι υποχρεώσεις είναι δυσανάλογες των ελαφρύνσεων. Εκτός ελαχίστων προγραμμάτων στο παρελθόν, το κράτος δεν βοηθά στο ελάχιστο τον ιδιοκτήτη να συντηρήσει ένα νεοκλασικό κτίσμα" υπογράμμισε ο Τ. Παπαϊωάννου.
Θεωρητικά ο ιδιοκτήτης υποχρεούται να συντηρεί και να επισκευάζει το κτήριο, καθώς σε αντίθετη περίπτωση ο δήμος και το Δημόσιο έχουν δικαίωμα να το συντηρήσουν και να καταλογίσουν τη δαπάνη στον ιδιοκτήτη. Πρακτικά "ο δήμος δεν δείχνει καμία διάθεση να δαπανήσει χρήματα σε αυτόν τον τομέα. Ακόμα όμως κι αν το έκανε θα έπρεπε να ενισχύσει τους ιδιοκτήτες, πολλοί εκ των οποίων δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να καλύψουν το κόστος της επισκευής".
Ως εκ τούτου όσα κτήρια παραμένουν χωρίς επισκευή, εκτός της ιστορικής τους αξίας, αποτελούν "κίνδυνο για τον κόσμο. Κάθε χώρος που δεν καθαρίζεται είναι εν δυνάμει εστία μόλυνσης". Η κατάρρευσή του, όμως, μπορεί ακόμα και να κοστίσει ζωές. Στις μεγάλες βροχοπτώσεις του χειμώνα κατέρρευσε τοίχος νεοκλασικού στην πλατεία Κουμουνδούρου, όπου διέμενε άστεγος, ο οποίος δεν βρισκόταν εκείνη τη στιγμή μέσα και γλίτωσε.
"Από ζωντανή γειτονιά, στέκι ναρκομανών και οίκων ανοχής"
Η οδός Ιάσονος ακολούθησε τη χρονική πορεία του Μεταξουργείου. Η σταδιακή παρακμή της περιοχής άφησε έντονα τα σημάδια της σε μια άλλοτε αριστοκρατική γειτονιά, γεμάτη από νεοκλασικά κτίρια. Τη δεκαετία του '80 κρίθηκαν διατηρητέα, τα περισσότερα όμως βρίσκονται σε πολύ κακή κατάσταση, ενώ άλλα χρησιμοποιούνται ως οίκοι ανοχής. Ακόμα και τώρα η οδός θα μπορούσε να γίνει σημείο αναφοράς για την πόλη, "όμως κανείς δεν ενδιαφέρεται", όπως αναφέρουν οι ιδιοκτήτες των 2-3 καταστημάτων που έχουν επιβιώσει."Να αξιοποιηθούν προς όφελος του κόσμου"
Πριν από λίγα χρόνια το ΕΜΠ είχε προχωρήσει σε έρευνα σύμφωνα με την οποία θα μπορούσε να αξιοποιηθούν τα νεοκλασικά από τη δημοτική αρχή. "Θα μπορούσαν αυτά τα κτήρια να δοθούν σε φοιτητές ή σε άστεγους. Είναι προκλητικό να υπάρχουν τόσο σοβαρά προβλήματα στέγασης και να μην αξιοποιούνται αυτοί οι χώροι" υπογράμμισε ο κ. Παπαϊωάννου."Τουλάχιστον θα μπορούσαν να μην διώκουν πρωτοβουλίες πολιτών, όπως έγινε με τις καταλήψεις" πρόσθεσε και ολοκληρώνοντας την κουβέντα μας υπενθύμισε ότι πάνω από τα κτήρια, "βρίσκονται οι γειτονίες και γειτονιές είναι οι άνθρωποί της, όχι τα κτήρια. Αυτό έχει η Αθήνα που δεν έχουν οι άλλες ευρωπαϊκές πόλεις" και προειδοποίησε ότι, αν αυτό χαθεί, τότε "ναι, η πόλη θα γίνει αβίωτη".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου