Τέχνη στο καταφύγιο της Μήλου

Ενα γερμανικό καταφύγιο από την εποχή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ανοίγει και πάλι έπειτα από 70 ολόκληρα χρόνια στον Αδάμαντα της Μήλου και φωτίζεται από την εικαστική παρέμβαση μιας ομάδας νέων καλλιτεχνών

Του ΓΙΑΝΝΗ Ε. ΣΤΑΜΟΥ

Το νησί των Κυκλάδων υπήρξε κατά τη διάρκεια της Κατοχής μία από τις σημαντικότερες στρατιωτικές βάσεις των δυνάμεων του Αξονα, στην οποία υποχρεώθηκαν να δουλέψουν κυρίως οι κάτοικοι του νησιού.

 
 Ως μείζον ορμητήριο του εχθρού -αριθμώντας περισσότερους από 5.000 στρατιώτες- το νησί βομβαρδιζόταν από τους συμμάχους ανηλεώς, με αποτέλεσμα στις υπόγειες στοές και τους 12 θαλάμους του να βρίσκουν καταφύγιο οι επιστρατευμένοι Ελληνες και οι Γερμανοί στρατιώτες.
Εβδομήντα χρόνια αργότερα, το «refuge project» των επιμελητών Μαρίας-Ανδρομάχης Χατζηνικολάου και Νίκου Ποδιά αποσκοπεί να μεταφέρει τη συλλογική μνήμη και το αρχετυπικό του χώρου στη σύγχρονη δυτική πραγματικότητα· στην οποία δεν είναι τόσο η ζωή που διατρέχει τον μείζονα κίνδυνο, αλλά οι αναντίρρητες αξίες που οφείλουν να τη συνοδεύουν προκειμένου να θεωρείται ανθρώπινη και πολιτισμένη. Κατασκευασμένο κατά τραγική ειρωνεία από εκείνους που έθεσαν την ανθρώπινη ζωή σε επισφάλεια, το καταφύγιο διατηρεί τη δυναμική τού παρελθόντος και τη διοχετεύει στα έργα των 19 εικαστικών.


 
 Από τη διαδικασία της εγκατάστασης «Προσπαθούμε να αναβιώσουμε τις μνήμες και να βγάλουμε ένα αποτέλεσμα που να δημιουργεί ένα διάλογο με το χώρο», μας ανέφερε η Ανδρομάχη Χατζηνικολάου λίγες ημέρες πριν από την έναρξη της έκθεσης, που θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 5 Ιουλίου. «Είμαστε εδώ για να το επανακατοικήσουμε με έναν τρόπο σύγχρονο-εικαστικό με έργα που κρίνονται in situ, μια και συλλειτουργούν απόλυτα με το χώρο στον οποίο εκτίθενται. Το καταφύγιο ο καθένας το βιώνει με τρόπο διαφορετικό. Κάποιος καταφεύγει στην οικογένειά του, άλλος απομονώνεται ή απευθύνεται σε φίλους. Στόχος της έκθεσης είναι η προβολή της προσωπικής επιλογής κάθε ανθρώπου μπροστά σε έναν υπαρκτό αλλά εφήμερο κίνδυνο. Η παροδικότητα αποτελεί αναπόσπαστο χαρακτηριστικό της έννοιας και του ρόλου του καταφυγίου».
«Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν χάσει τις σταθερές τους. Βάλλονται ή απειλούνται», μας ανέφερε χαρακτηριστικά ο Νίκος Ποδιάς. «Ειδικότερα οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας αντιμετωπίζουν αυτή την κατάσταση σαν μια άμεση απειλή για τη ζωή τους. Τη στιγμή που μιλάμε δεν διαθέτουμε ένα μαζικό κίνημα ώστε να λειτουργήσει εν είδει καταφυγίου. Ολα γίνονται σε επίπεδο ατομικό. Οπως έμπαιναν εκείνη την εποχή ατομικά στο καταφύγιο, παρόμοια και σήμερα οι άνθρωποι είτε απομονώνονται είτε εγκαταλείπουν τη χώρα. Αν και η έκθεση δημιουργεί μία συνάρτηση με όσα ζούμε σήμερα, εντούτοις δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η εικαστική γλώσσα διαθέτει αυτάρκεια και είναι σε θέση να λειτουργήσει και χωρίς το επικαιρικό πλαίσιο».


Η έκθεση, που αποτελεί μέρος του Φεστιβάλ Μήλου, περιλαμβάνει εγκαταστάσεις in situ (έργα που πραγματοποιούνται επί του χώρου με εκμετάλλευση αντικειμένων, όπως δεξαμενών νερού ή εσοχές), επιτοίχια ζωγραφική, καθώς και προβολή βίντεο του Ανδρέα Σιαδήμα με μαρτυρίες κατοίκων από την περίοδο της Κατοχής, αλλά και την προοδευτική εξέλιξη των εικαστικών εγκαταστάσεων, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι μεγάλο μέρος από τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για τα έργα αντλήθηκαν από το ίδιο το περιβάλλον του καταφυγίου. Μεγάλοι συμπαραστάτες αυτής της προσπάθειας, όπως μας ανέφεραν οι επιμελητές της έκθεσης, στάθηκαν η Τοπική Αυτοδιοίκηση του νησιού και ένα πλήθος εθελοντών, όπως η φωτογράφος Μάντη Λυκερίδου Βαλέτα, οι φωτογραφίες της οποίας θα υποδέχονται τον επισκέπτη στην είσοδο της έκθεσης.
 
info
Οι 19 συμμετέχοντες εικαστικοί είναι οι εξής: Αγγέλου Ελένη, Βενετόπουλος Μπάμπης, Βιδάλη-Σούλα Αθανασία, Γεροδήμος Βασίλης, Ζέρβα Μπέτυ, Ηλιάκης Μάριος Σέργιος, Θεοδώρου Λίνα, Καναρέλης Νίκος, Κεντόνης Αχιλλέας (Κύπρος), Κώτση Τίνα, Λύρα Ελένη, Μπουρίκα Μαρία, Παπαχαραλάμπους Μαρία, Πάσχου Ισιδώρα, Ποδιάς Νίκος, Σαββίδης Γιάννης (Βερολίνο), Χατζηνικολάου Μαρία Ανδρομάχη, Χριστόπουλος Κώστας, Schutz Richard (Βερολίνο). Το θεωρητικό κείμενο της έκθεσης υπογράφει ο Κώστας Χριστόπουλος, την παραγωγή η Τάνια Κωλέτσιου και την τεχνική υποστήριξη ο Σπύρος Τσαλαπάτος και η Ράνια Αρμάγου. Η έκθεση ολοκληρώνεται στις 31 Αυγούστου.

Ελευθεροτυπία, Τρίτη 2 Ιουλίου 2013