Ευχαριστούμε Γερμανοί αρχαιολόγοι, αν και...

«Μ’ αγαπάς» ρωτάει ο σύζυγος τη σύζυγο.
«Σ’ αγαπάω, αν και...».
Κι ανοίγουν οι κρουνοί για να ξεχυθεί γκρινιάρικα ο χείμαρρος των σωρευμένων ματαιώσεων και της σύγκρουσης με την πραγματικότητα.

Κάπως έτσι είναι και το μεγάλο ευχαριστώ που, χωρίς αμφιβολία, οφείλουμε στους ανασκαφείς του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της Αθήνας οι οποίοι έβγαλαν από ένα πηγάδι στον Κεραμεικό δύο υψηλής αισθητικής μαρμάρινες κεφαλές κοριτσιών από τον 3ο αιώνα μ.Χ. Αυτές οι Ρωμαίες με τα υπομειδιώντα εφηβικά πρόσωπα, με τα μεγάλα μάτια που κοιτάνε πάνω από τον θεατή και με τα φροντισμένα χτενίσματα που ακολουθούν - όπως εξήγησε η επικεφαλής της ανασκαφής η κυρία Γιούτα Στρότσεκ - την κομμωτική μόδα της Σαλονίνας, γυναίκας του αυτοκράτορα Γαλλινού και μητέρας του Βαλεριανού, ήρθαν στο φως λόγω της μεθοδικής και σπουδαίας δουλειάς που κάνει η συγκεκριμένη ξένη αποστολή στον Κεραμεικό ήδη από το 1913 - δηλαδή επί 1 00 ολόκληρα χρόνια. 

Πού «κολλάει» λοιπόν ο σκεπτικισμός;

«Κολλάει» στην ιστορική διαδρομή και τη συχνά ισοπεδωτική, ρομαντική και ιδεοληπτική αντίληψη που κουβαλούσαν επί αιώνες οι ξένοι ανασκαφείς αρχαιολάτρεις και αρχαιοκάπηλοι που έδρασαν όχι μόνο στον ελλαδικό χώρο, αλλά από τα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή ως την Κίνα και τη Λατινική Αμερική. 

Πίσω απ΄ τις καραμπινάτες ιστορίες αρπαγής αρχαιοτήτων, όπως η Αιγύπτια Νεφερτίτη (την προτομή της οποίας έκλεψε και μετέφερε στο Βερολίνο ο αρχαιολόγος - αρχαιοκάπηλος Λούντβιχ Μπόχαρντ, ιδρυτής του παραρτήματος του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στο Κάιρο το 1907 και διευθυντής του μέχρι το 1928) ή όπως το πριόνισμα των γλυπτών του Παρθενώνα από τον ανεκδιήγητο Βρετανό πρεσβευτή στην οθωμανική Υψηλή Πύλη λόρδο Έλγιν, υπάρχει κάτι βαθύτερο. Η κληρονομιά μιας νοοτροπίας αποικιοκρατικής και ρατσιστικής Ότι δηλαδή αυτοί οι ημι-άγριοι διαχειριστές ανεκτίμητων αρχαίων θησαυρών είναι ανίκανοι να τους εκτιμήσουν και να τους αναδείξουν. Επί τη ευκαιρία, ας βγάλουμε λεφτά (ο χρεοκοπημένος Έλγιν ξεπούλησε μισοτιμής στο βρετανικό κράτος τα κλοπιμαία του) κι ας αποκτήσουμε δόξα που δεν μας ανήκει (η προτομή της Νεφερτίτης είναι πόλος έλξης για ορδές επισκεπτών στο Neues Museum του Βερολίνου).

Και κάτι άλλο, ίσως πιο σημαντικό: ότι από όλες τις ιστορικές περιόδους μία - και μόνον - είναι συνήθως η σημαντικότερη: ας πούμε η λαμπερή, βραχύβια Κλασική Αθήνα, ο «Χρυσούς Αιών» του Περικλή, του Φειδία, του Ικτίνου, του Καλλικράτη και των μεγάλων τραγικών ποιητών. Τα δικά της μνημεία πρέπει να αναδειχτούν. Τα άλλα μπορούν να πάνε στο διάολο, να γκρεμιστούν, να γίνουν σκόνη. Έτσι, η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα ισοπέδωσε με πρωτοφανή ζήλο. από το 1931 (και ιδίως στη δεκαετία του ‘50) εκατοντάδες κτίσματα στην περιοχή της αρχαίας αγοράς. Ανάμεσά τους θαυμάσιες βυζαντινές εκκλησίες, αρχιτεκτονικά ενδιαφέρουσες οικίες υπολείμματα δημοσίων κτηρίων κ.λπ. Ας μη νομίσει κανείς ότι φταίνε οι «κακοί ξένοι». Εμείς οι γονείς και οι παππούδες μας φταίμε πολύ περισσότερο. Για το ελληνικό κράτος - που υφίσταται από το 1830 - και τα σχολεία μας αξίζει μόνον ό,τι είναι «λευκό μάρμαρο». Όλα τα άλλα είναι υποσημειώσεις, σκοτεινά χρόνια, ιστορικά απορρίμματα .

ΠΟΝΤΙΚΙ ART | ΔΕΛΤΙΟ ΚΑΙΡΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, 2 Αυγούστου 2013

Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ ART,
τεύχος 324 στις 1 Αυγούστου 2013

Γιώργος Ι. Αλλαμανής