Ο Λε Κορμπιζιέ της ευφυΐας και της ομορφιάς

12/07/13 ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Η έκθεση «Le Corbusier: Αn Atlas of Modern Landscapes» στο MoMΑ 

Το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης αφιερώνει στον οραματιστή αρχιτέκτονα τη μεγαλύτερη και πληρέστερη διοργάνωση που έχει γίνει ποτέ στη μεγαλούπολη. Παρουσιάζονται πάνω από 320 εκθέματα: σχέδια, μακέτες, έπιπλα, ακουαρέλες, πίνακες ζωγραφικής, φωτογραφίες καθώς και τέσσερις κατοικίες σε φυσικό μέγεθος

Της Παρής Σπίνου

Πρωτοπόρος της μοντέρνας αρχιτεκτονικής, ο Λε Κορμπιζιέ σαν νέος «αναγεννησιακός» άνθρωπος ασχολήθηκε και με τον σχεδιασμό εσωτερικών χώρων, την πολεοδομία, τη ζωγραφική, τη φωτογραφία, τη συγγραφή μαχητικών θεωριών. Με πνεύμα διεθνές, ανοιχτό στις προκλήσεις, χρησιμοποίησε όλα τα μέσα που είχε στη διάθεσή του, από τις υδατογραφίες που νεαρός έκανε στο ταξίδι του στην Ελλάδα και την Τουρκία, τα σκίτσα της Ινδίας, τις φωτογραφίες από διαφορετικά μέρη του κόσμου (Αλγερία, Μπογκοτά), για να διαμορφώσει τα αρχιτεκτονικά πρότυπα των μεγάλων έργων του.

Την πολυδιάστατη δημιουργία ενός κοφτερού, πάντα σε εγρήγορση, μυαλού προβάλλει η έκθεση «Le Corbusier: Αn Atlas of Modern Landscapes» («Λε Κορμπιζιέ: ένας Ατλας των μοντέρνων τοπίων») στο Μuseum of Modern Art της Νέας Υόρκης –η μεγαλύτερη μέχρι σήμερα στην αμερικανική μεγαλούπολη. Παρουσιάζονται πάνω από 320 εκθέματα: αρχιτεκτονικά σχέδια και μακέτες, αυθεντικά έπιπλα, ακουαρέλες, πίνακες ζωγραφικής, φωτογραφίες, καθώς και τέσσερις κατασκευές εσωτερικών χώρων κατοικιών, σε φυσικό μέγεθος.

Ενα από αυτά τα εσωτερικά περιλαμβάνει τα αυθεντικά έπιπλα από την απλή, ξύλινη κατοικία του Λε Κορμπιζιέ στο Καπ Μαρτέν (1951), που αποτελούσε το καλοκαιρινό του καταφύγιο. Δεν λείπουν, όμως, και τα σχέδια της περίφημης Villa Savoye (1931, Πουασί), όπου εφάρμοσε τα πέντε αξιώματα της αρχιτεκτονικής του: πιλοτή, επίπεδη οροφή, ελεύθερη κάτοψη, οριζόντιο παράθυρο, ελεύθερη πρόσοψη, με την αισθητική λείας, λευκής επιφάνειας. «Αρχιτεκτονική είναι το επιδέξιο, σωστό και εντυπωσιακό παιχνίδι των όγκων κάτω από το φως» έγραφε. «Κύβοι, κώνοι, κύλινδροι και πυραμίδες είναι τα κύρια σχήματα τα οποία αναδεικνύει καλύτερα το φως… Αυτά είναι όμορφα σχήματα, τα πιο όμορφα απ’ όλα».

Προφήτης του προκατασκευασμένου

Η έκθεση εστιάζει στα κάθε είδους τοπία που παρατήρησε, κατέγραψε, φαντάστηκε ο οραματιστής αρχιτέκτονας κατά την πολύχρονη πορεία του (1887-1965), από τα βουνά της Ελβετίας, όπου γεννήθηκε, ώς τις ακτές της Γαλλικής Ριβιέρας, όπου πέθανε: τοπία των αντικειμένων, φυσικά τοπία, αρχιτεκτονικά τοπία της μοντέρνας πόλης και αχανείς εκτάσεις.

Ο Λε Κορμπιζιέ, κατά κόσμον Σαρλ-Εντουάρ Ζανερέ, κατασκεύασε 75 κτίρια σε 12 χώρες, έκανε 42 πολεοδομικές μελέτες, δημιούργησε 8.000 σχέδια και πάνω από 400 έργα ζωγραφικής, ενώ έγραψε δύο από τα πλέον σημαίνοντα κείμενα του 20ού αιώνα για τη σύγχρονη αρχιτεκτονική και την πολεοδομία. Υπήρξε προφητικός στον τρόπο που υιοθέτησε το μπετόν και τα προκατασκευασμένα στοιχεία, επισημαίνουν οι επιμελητές της έκθεσης. Μετά τον Α” Παγκόσμιο Πόλεμο, οι αυξημένες ανάγκες στέγασης, λόγω των εκτεταμένων καταστροφών, τον οδήγησαν στη διά βίου αναζήτηση των ιδανικών «μηχανών για την κατοίκηση». Εβλεπε, επίσης, τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης ως προπύργιο ενάντια στη λαϊκή εξέγερση, ανεξάρτητα από τον γεωγραφικό τόπο.

Το πρώτο τμήμα της έκθεσης είναι αφιερωμένο στη ζωή του στην Ελβετία, όπου υπό την καθοδήγηση του δασκάλου του Σαρλ Λ’Επλατενιέ έμαθε να ζωγραφίζει, εξερευνώντας τις οροσειρές τής Γιούρα, πριν σχεδιάσει την πρώτη του κατοικία σε ηλικία μόλις 20 ετών. Τα επόμενα πέντε χρόνια ο νεαρός αρχιτέκτονας διευρύνει τους ορίζοντές του στην Ευρώπη. Το 1907 κάνει το πρώτο του εκπαιδευτικό ταξίδι στην Ιταλία, το 1908 εργάζεται στο παρισινό στούντιο των πρωτοπόρων στη χρήση του μπετόν αδελφών Περέ και το 1911 επισκέπτεται την Ελλάδα και την Τουρκία, απ’ όπου προκύπτουν εκατοντάδες ακουαρέλες και σχέδια με μολύβι, σε μικρά και μεγάλα σημειωματάρια. Η «μεσογειακή εμπειρία» είναι μια αποκάλυψη και τον οδηγεί στο γνωστό Maison Blanche (Λευκό Σπίτι) που σχεδίασε για τους γονείς του.

«Αρχιτεκτονική υπάρχει στα μεγάλα έργα, στα δύσκολα και πομπώδη κληροδοτήματα του χρόνου, αλλά υπάρχει επίσης και στο μικρότερο άθλιο σπιτάκι, σε έναν φράκτη, σε καθετί υψηλό ή μέτριο που περιέχει μια ικανή και αναγκαία γεωμετρία…» γράφει.

Ελλάδα και Παρίσι

Στο ελληνικό τοπίο ιδιαίτερα τον εντυπωσιάζει το Αγιον Ορος και η Ακρόπολη: «Η μοναστική ψυχή του Αθω, οι ασκητές, φαντάστηκαν το δράμα μιας κρύπτης και τοποθέτησαν το ωχρό χρυσάφι των ενοράσεών τους μέσα στο αυστηρό, σκιασμένο και πνιγμένο στις εικόνες όστρακο ενός ιερού. Ωστόσο, αν και περιορισμένου όγκου, αυτή η αρχιτεκτονική μού εμπνέει τον θαυμασμό και ώρες πολλές κυλούν για να συλλαβίσω τη σταθερή και δογματική της γλώσσα. Η Ακρόπολη, που η επίπεδη κορφή της φέρει τους ναούς, προσελκύει τον ενδιαφέρον όπως το μαργαριτάρι μέσα στην αχιβάδα του. Ψαρεύουμε την αχιβάδα αποκλειστικά για το μαργαριτάρι. Οι ναοί αποτελούν την αιτία του τοπίου. Τι φως!» («Le Corbusier. Kείμενα για την Ελλάδα. Φωτογραφίες και σχέδια» εκδ. Αγρα)

Η δεύτερη εκθεσιακή ενότητα εστιάζει στην εποχή του Παρισιού, στην άοκνη αποτύπωση περιοχών και μνημείων καθώς και αντικειμένων της καθημερινότητας: μπουκάλια, ποτήρια, κανάτες δημιουργούν νεκρές φύσεις, με έντονη γεωμετρία. Εκείνη την εποχή ο Λε Κορμπιζιέ ανοίγει το αρχιτεκτονικό του γραφείο στο Παρίσι με τον ξάδελφό του Πιερ Ζανερέ και πραγματοποιεί θεωρητικά σχήματα για τη σύγχρονη πόλη αλλά και σπίτια για την ελίτ της γαλλικής πρωτεύουσας, όπου πειραματίζεται σε μια νέα αρχιτεκτονική με βάση το μπετόν. Στη Villa Church, για παράδειγμα, που το εσωτερικό της ανασυστάθηκε για την έκθεση στο ΜοΜΑ, κυριαρχεί στον χώρο της βιβλιοθήκης ένα ορθογώνιο παράθυρο που οριοθετεί τη θέα προς τον κήπο.Η τρίτη ενότητα αφιερώνεται στη δεκαετία του ’30, όταν κορυφαίος αρχιτέκτονας εγκαταλείπει τις πρισματικές μορφές και αναπτύσσει μια «διαδραστική» σχέση με το τοπίο. Τότε αναλαμβάνει το κυβερνητικό κτίριο Centrosoyuz στη Μόσχα, ενώ παρουσιάζει τα αναπτυξιακά οικιστικά του σχέδια με ουρανοξύστες και πάρκα για το Ρίο ντε Τζανέιρο, το Μοντεβίδεο, το Σάο Πάολο αλλά και για το Αλγέρι.

Τελικά κατάφερε να πραγματοποιήσει τα σχέδιά του για μια μοντέρνα πόλη στην Τσαντιγκάρ της Ινδίας στα τέλη της δεκαετίας του 1950, ενώ τα συνεχή ταξίδια του γι’ αυτόν τον σκοπό τού έδωσαν την ιδέα της «θέας από το αεροπλάνο», που ανέπτυξε στη ζωγραφική του.

Κατά τα τελευταία 15 χρόνια της ζωής του, ο Λε Κορμπιζιέ πετυχαίνει πολλούς από τους στόχους του. Υλοποιεί επιτέλους ένα κτίριο στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Carpenter Center στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, ένα νοσοκομείο στη Βενετία καθώς και μεγάλες οικιστικές μονάδες στη Γαλλία, συμπεριλαμβανομένης της «Unite d’habitation» (Μασσαλία), της περίφημης πολυκατοικίας με τον κοινωνικό χώρο στην οροφή.

Οπως χαρακτηριστικά εξέφρασε το όραμά του: «Χρησιμοποιείς πέτρα, ξύλο, μπετόν και με αυτά τα υλικά χτίζεις σπίτια και παλάτια. Αυτό είναι κατασκευή. Είναι έργο ευφυΐας. Αλλά ξαφνικά μου αγγίζεις την καρδιά, μου κάνεις καλό. Είμαι ευτυχισμένος και λέω: “Αυτό είναι όμορφο”. Αυτό είναι η αρχιτεκτονική. Ετσι φτάνουμε στην τέχνη».

p.spinou@efsyn.gr