Γράφει η Νάσα Παταπίου
Το πιο πολυδάπανο και μακροχρόνιο έργο στην Κύπρο [δεν είναι η Πλατεία Ελευθερίας αλλά] υπήρξαν οι οχυρώσεις της Αμμοχώστου, για τις οποίες εργάστηκαν γύρω στις πέντε χιλιάδες εργάτες και στοίχιζαν 600 δουκάτα μηνιαίως
Πληθώρα πληροφοριών απαντά σε δημοσιευμένο και αρχειακό υλικό για τις οχυρώσεις της Αμμοχώστου οι οποίες, άλλωστε, υπήρξαν οι πλέον πολυδάπανες και μακροχρόνιες και συνεχίζονταν ακόμη έως και το 1570, δηλαδή έως το πρώτο έτος του πολέμου της Κύπρου. Τα Ημερολόγια του σύγχρονου με τα γεγονότα Βενετού Marino Sanuto, o οποίος αντλούσε τις πληροφορίες του από τις κρατικές βενετικές πηγές, κατά τη χρονική περίοδο 1496-1533, αναφέρονται στις εργασίες που είχαν αρχίσει να εκτελούνται στις οχυρώσεις της Αμμοχώστου ήδη από τα πρώτα χρόνια της Βενετοκρατίας στην Κύπρο. Την έναρξη των εργασιών, κατά τη Βενετοκρατία, μαρτυρεί και μία μαρμάρινη πλάκα χαραγμένη στην πύλη της ξηράς των τειχών της πόλης, που φέρει τη χρονολογία 1492 και σχετική επιγραφή στην οποία αναφέρεται ότι το έργο είχε αναλάβει τότε ο καπιτάνος της Αμμοχώστου Nicolo Foscarini. Επίσης, η ολοκλήρωση των εργασιών αναγράφεται σε άλλη μαρμάρινη επιγραφή, που βρίσκεται στην πύλη της θάλασσας με χρονολογία 1496, όταν καπιτάνος της πόλης ήταν ο Nicolo Priuli.
Έκθεση Troylo Malipiero
Ο καπιτάνος Αμμοχώστου Bartolamio Minio, για την καλύτερη επισκευή των τειχών είχε προβεί σε εκβραχισμούς. Ο Troylo Malipiero, σ’ επιστολή του το 1500 προς τις βενετικές αρχές, ανέφερε ότι οι δαπάνες για τις οχυρώσεις της πόλης ανέρχονταν στα εξακόσια δουκάτα μηνιαίως και ότι γύρω στις πέντε χιλιάδες εργάτες εκτελούσαν στην Αμμόχωστο οχυρωματικές εργασίες. Ο συνεχής φόβος για τυχόν επίθεση των Οθωμανών ανάγκαζε τους κατά καιρούς Βενετούς καπιτάνους της Αμμοχώστου όχι μόνο να ασχολούνται με τις οχυρώσεις της πόλης, αλλά και να φροντίζουν ώστε να υπάρχει στην πόλη ικανός αριθμός στρατιωτών και επαρκής οπλισμός και πολεμοφόδια. Ο Troylo Malipiero σε μία έκθεση που είχε συντάξει περίπου την ίδια εποχή για την πόλη, αναφέρεται στα ονόματα των πύργων της οχύρωσης της Αμμοχώστου. Επίσης, σημειώνει και τα ονόματα των στρατιωτικών διοικητών και τον αριθμό των στρατιωτών, με τους οποίους ήταν επανδρωμένοι οι εν λόγω πύργοι. Με την έκθεση του Malipiero, μας γίνονται γνωστά τα ονόματα των μεσαιωνικών πύργων των οχυρώσεων της Αμμοχώστου, πριν αρχίσουν να γίνονται επισκευές και μεταβολές για εκσυγχρονισμό των οχυρώσεων, σύμφωνα με το ισχύον τότε σύστημα οχύρωσης. Ο αξιωματικός Vicenzo, διοικητής των τυφεκιοφόρων (schiopetieri) και άλλων εκατόν εξήντα στρατιωτών, είχε υπ’ ευθύνη του την Πύλη της Λεμεσού (πύλη ξηράς). Στον πύργο Minio, υπηρετούσε ο διοικητής Piero di Zegno με εκατό στρατιώτες. Επίσης, οι ακόλουθοι πύργοι επανδρώνονταν ως εξής: Ο στρατιωτικός διοικητής Giacomo da Milan με εκατό στρατιώτες ήταν υπεύθυνος στον πύργο Priuli και ο διοικητής Comino de Isedo με εκατόν είκοσι τέσσερις στρατιώτες ήταν υπεύθυνος στον πύργο Carmeni (Καρμελητών). Ο Malipiero αναφέρεται στη συνέχεια στους δύο πύργους με την ονομασία Pasqualigo και στον ένα από αυτούς τους δύο πύργους, όπως σημειώνει, βρισκόταν ο διοικητής Andrea del Tronco με ογδόντα τέσσερις στρατιώτες, και στον άλλο ο διοικητής Jacomo da Vignon με εκατό στρατιώτες. Στον παλαιό μεγάλο πύργο, στην πλευρά της θάλασσας, του οποίου το όνομα δεν αναφέρει, ήταν υπεύθυνος ο στρατιωτικός διοικητής Schozana da Venezia με εκατό στρατιώτες. Επίσης, στον μεγάλο πύργο, στη γωνία του Ναυστάθμου (Arsenale) -προφανώς πρόκειται για τον ίδιο τον πύργο του Ναυστάθμου ή του Αρσεναλίου όπως είναι γνωστός- υπηρετούσε ο διοικητής Domenego Calbo, με εκατόν πενήντα στρατιώτες. Ο Μalipiero σημειώνει στην έκθεσή του και δύο πύργους της Ιουδαϊκής (Giudecha), κοντά στην πύλη της Λεμεσού, τους οποίους είχε υπ’ ευθύνη του ο στρατιωτικός διοικητής Michiel da Coron με εκατόν στρατιώτες. Στην πλατεία της πόλης ήταν υπεύθυνος ο ίδιος ο καπιτάνος της Αμμοχώστου μαζί με τον αρχηγό αυτών που κατείχαν χρηματικά φέουδα (provisionati) Θεοχάρη από την Κρήτη (Theocari da Candia), με εξακόσιους εξήντα δύο στρατιώτες. Τέλος, στην πύλη της θάλασσας ήταν υπεύθυνος ο Έλληνας στρατιωτικός Michiel Dacha, με σαράντα οκτώ στρατιώτες. Σημειώνεται και ο πύργος του Διαβόλου (Diavolo), αλλά δεν αναφέρονται άλλα στοιχεία σχετικά με τον διοικητή ή τον αριθμό στρατιωτών.
Έκθεση του Nicolo Dolfin
Μια από τις πρώιμες εκθέσεις Βενετού αξιωματούχου για την Αμμόχωστο, μετά την έκθεση του Troylo Malipiero, στην οποία αναφερθήκαμε προηγουμένως, είναι η ανέκδοτη έκθεση του καπιτάνου Αμμοχώστου Nicolo Dolfin, που είχε υπηρετήσει μία διετία στην Κύπρο και η έκθεσή του φέρει ημερομηνία 3 Ιανουαρίου 1528 (βενετικό έτος 1527). Η έκθεση του Dolfin παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί περιέχει όλα τα ονόματα των πύργων της οχύρωσης της Αμμοχώστου για τη συγκεκριμένη εποχή που συντάχθηκε και, επιπρόσθετα, σημειώνονται σ’ αυτή και τα είδη του οπλισμού, που υπήρχαν σε κάθε πύργο.
Με τα στοιχεία αυτά μάς δίνεται η δυνατότητα να γνωρίζουμε ποιοι πύργοι οικοδομήθηκαν ή άλλαξαν ονομασίες από την εποχή των Γενουατών και των Φράγκων, όταν κατείχαν την πόλη έως τους χρόνους της Βενετοκρατίας. Επιπρόσθετα, τα ονόματα των πύργων, ελλείψει στοιχείων, μας βοηθούν με αρωγό τις πηγές να καταλήξουμε σε συμπεράσματα, γιατί φέρουν τις συγκεκριμένες ονομασίες. Τεκμηριώνεται τελικά ότι τα περισσότερα ονόματα των πύργων φέρουν τα ονόματα Βενετών αξιωματούχων, που είχαν υπηρετήσει στην Κύπρο και είχαν εμπλακεί, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, με τα οχυρωματικά έργα της Αμμοχώστου.
Ο Dolfin σημειώνει τον πύργο του Ναυστάθμου ή Αρσεναλίου (al turrion del’ Arsenal). Ο Λεόντιος Μαχαιράς αναφέρει τον ίδιο πύργο ως “στρογγύλον πύργο του τρασιναλλίου” και ο Γεώργιος Βουστρώνιος σημειώνει “εις την μερίαν του τρασιναλλίου… όπου ήταν ο πύργος”. Ο πύργος επειδή βρισκόταν στον Ναύσταθμο έφερε ακριβώς γι’ αυτό την εν λόγω ονομασία. Ακολουθούν στην έκθεση οι πύργοι Miami και Benedetti, οι οποίοι δεν αναφέρονται εξ όσων γνωρίζουμε σε καμία προγενέστερη πηγή, κατά την εποχή της Γενουατοκρατίας στην Αμμόχωστο ή κατά τη Φραγκοκρατία. Ο πύργος Miami έφερε την ονομασία αυτή από τον Βενετό καπιτάνο της Αμμοχώστου, Polo Antonio Miami, και ο πύργος Benedetti έλαβε το όνομά του από τον Βενετό καπιτάνο της πόλης, Domenigo Benedetti, που είχε υπηρετήσει στη θέση αυτή περί το 1505. Πύργοι Pesaro, Minio και Pasqualigo
Ο πύργος Pesaro είχε οικοδομηθεί ή επισκευαστεί κατά το 1504 όταν υπηρετούσε ως γενικός υποκαπιτάνος Αμμοχώστου και ταυτόχρονα σύμβουλος Κύπρου ο Nicolo da Cha’ da Pesaro. O ίδιος ενημερώνοντας τις βενετικές αρχές το 1504 αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι οικοδομείται ένας προμαχώνας και έως την αναχώρησή του από την Κύπρο ελπίζει ότι θα τελειώσει. Παράλληλα, φρόντιζε με πενήντα εργάτες να γίνει διαπλάτυνση της τάφρου και να αφαιρεθεί ο βράχος που υπήρχε σε πολλά σημεία της.
Ένεκα του έργου που είχε επιτελέσει το 1499 στα οχυρωματικά έργα της Αμμοχώστου ο Βενετός καπιτάνος Bartolomeo Minio, ένας πύργος της πρώιμης Βενετοκρατίας έφερε το όνομά του. Όπως προαναφέραμε, ο Μinio είχε προβεί σε εκβραχισμούς στον χώρο της τάφρου. Οικοδόμησε επίσης τείχος του οποίου το μήκος κάλυπτε διακόσια βενετικά passi (κάθε passo έχει περίπου πέντε πόδια). Επίσης, συνέχιζε τις εργασίες για την οικοδόμηση στο ίδιο μέρος δύο πύργων. Οι υπηρεσίες του Minio που είχε προσφέρει στις οχυρώσεις της Αμμοχώστου μνημονεύονται στα Ημερολόγια του Marino Sanuto. Σε σχετική έκθεσή του ο Minio κατέγραφε ότι χρειαζόταν μηνιαίως πενήντα δύο δουκάτα για να πληρώνει τους τειχοποιούς (murari), τους ξυλουργούς (marangoni), τους σιδηρουργούς (favri), τους λιθοτόμους (tajapiera) και τους επιστάτες (soprastanti), που είχαν σταλεί από τη Βενετία για τις οχυρωματικές εργασίες της Αμμοχώστου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου