Ρώσοι και Γερμανοί μαλώνουν για τις κλεμμένες αρχαιότητες.
Το διπλωματικό χάος στην πρόσφατη επίσκεψη της Μέρκελ στο Ερμιτάζ μαρτυρά ότι τα σπουδαία λάφυρα του πολέμου, τα οποία η μια χώρα άρπαξε από την άλλη, αποτελούν μεγάλο αγκάθι στις μεταξύ τους σχέσεις
Λαλίστατοι είναι συνήθως ο Βλαντίμιρ Πούτιν και η Άνγκελα Μέρκελ. Εκτός αν έχουν λόγους να σωπαίνουν. Τότε, μεταμορφώνονται σε Σφίγγες, προκειμένου να αποκρύψουν «ενοχλητικές» περιπτώσεις. Όπως ακριβώς έγινε πολύ πρόσφατα, κατά την επίσκεψη της Ά. Μέρκελ στη Ρωσία.
Μια έκθεση στο Ερμιτάζ παραλίγο να προκαλέσει διπλωματικό επεισόδιο ανάμεσα στο Βερολίνο και τη Μόσχα. Επισκίασε, πάντως, τη συνάντηση των δύο ηγετών.
Φέρτε τα πίσω
Η έκθεση στο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης, ένα κορυφαίο διεθνώς μουσείο, είναι η πρώτη που παρουσιάζει πολλά σημαντικά έργα τέχνης τα οποία λεηλάτησαν από τη Γερμανία Σοβιετικοί στρατιώτες κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σύμφωνα με δηλώσεις του Γερμανού εκπροσώπου Τύπου Georg Streiter, η καγκελάριος σκόπευε να χρησιμοποιήσει την ομιλία της στα εγκαίνια, ώστε να ζητήσει την επιστροφή των κλεμμένων, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Όμως αυτό δεν άρεσε στον Πούτιν…
Η Μέρκελ απείλησε να μην παραστεί στην τελετή, εκείνος πίεσε με τον τρόπο που γνωρίζει καλά και, τελικά, οι ομιλίες ακυρώθηκαν λόγω «έλλειψης χρόνου». Η διαμάχη για την τέχνη - τρόπαιο συνεχίζεται. Η «Sueddeutsche Zeitung» χαρακτήρισε το συγκεκριμένο επεισόδιο ως «διπλωματικό χάος». Χάος κυριαρχεί γενικά ως προς τα λάφυρα που και οι μεν και οι δε απέσπασαν από κατεχόμενες χώρες, κι ο ένας από τον άλλον, κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Ναζιστική λεηλασία
Οι Γερμανοί απέσπασαν, σύμφωνα με τους πλέον ήπιους υπολογισμούς, περίπου το 20% της ευρωπαϊκής τέχνης από τις χώρες που κατέκτησαν (ανάμεσα τους κι η Ελλάδα). Ήδη τα «αυτοκρατορικά» μουσεία τους είχαν θησαυρούς που είχαν κλαπεί ή υπεξαιρεθεί από τρίτες χώρες, όπως είναι ο Ναός της Περγάμου κι ο λεγόμενος Θησαυρός του Πριάμου από την Τουρκία.
Η ναζιστική λεηλασία ήταν οργανωμένη κι έγινε από μεσάζοντες του Γ’ Ράιχ, οι οποίοι ενεργούσαν για λογαριασμό του κυβερνώντος ναζιστικού κόμματος της Γερμανίας. Λεηλασίες σημειώθηκαν από το 1933 μέχρι το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, κυρίως από τις στρατιωτικές μονάδες γνωστές ως Kunstschutz. Οι περισσότερες έγιναν κατά τη διάρκεια του πολέμου. Πίνακες ζωγραφικής, κεραμικά, βιβλία, θρησκευτικοί θησαυροί έκαναν «φτερά» με σκοπό να στολίσουν το Μουσείο του Φύρερ, τη συλλογή του Γκέρινγκ κι άλλες συλλογές υψηλόβαθμων αξιωματούχων. Αν και τα περισσότερα από αυτά τα αντικείμενα ανακτήθηκαν από τους Συμμάχους αμέσως μετά τον πόλεμο, πάνω από 100.000 εξακολουθούν να αγνοούνται.
Ειδικά στη Ρωσία, 173 μουσεία λεηλατήθηκαν από τους ναζί, που έκλεψαν εκατοντάδες χιλιάδες εκθέματα. Με τη σειρά τους κι οι στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού έκαναν περισσότερες από 450.000 αποστολές στη Μόσχα, με λεηλατημένα έργα τέχνης από τη Γερμανία, τα εδάφη της οποίας κατακτούσαν.
Το «όχι» του Πούτιν
Τα πρώτα χρόνια μετά τον πόλεμο, έγιναν εκατοντάδες χιλιάδες επιστροφές κι από τις δύο πλευρές. Στη δεκαετία του 1950, μετά τον θάνατο του Στάλιν, το Κρεμλίνο διέταξε την επιστροφή στη Γερμανία 1,5 εκατομμυρίου έργων τέχνης, όπως ο περίφημος Ναός της Περγάμου, που χτίστηκε τον δεύτερο αιώνα π.Χ. και σήμερα αποτελεί ένα από τα κορυφαία τουριστικά αξιοθέατα του Βερολίνου. Όμως τα μουσεία στη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη εξακολουθούν να έχουν αρχαιολογικά εκθέματα και κομμάτια ευρωπαϊκής τέχνης που αφαιρέθηκαν από τη Γερμανία. Η Ρωσία αντιστάθηκε σθεναρά στην επιστροφή τους. Ακόμα αντιστέκεται. Μιλώντας σε συνέντευξη Τύπου κατά την επίσκεψη Μέρκελ, ο Πούτιν κατέστησε σαφές ότι η Μόσχα πιστεύει πως δεν υπάρχει ανάγκη να ανοίξει μια συζήτηση σχετικά με την επιστροφή των έργων τέχνης.
«Αυτό είναι ένα πολύ ευαίσθητο θέμα, νομίζω, για την κοινωνία των πολιτών και στις δύο πλευρές» είπε στους δημοσιογράφους.
Παράπλευρες απώλειες
Ορισμένα αντικείμενα μεγάλης πολιτισμικής σημασίας εξακολουθούν πάντως να αγνοούνται, αν και κανείς δεν ξέρει πόσα. Εμφανίζονται κατά καιρούς στη διεθνή αγορά κι η υπόθεση αναζωπυρώνεται. Η Γερμανία κι η ΕΣΣΔ εφάρμοζαν «κρατική» λεηλασία, όμως, τόσο στις τάξεις των δικών τους στρατευμάτων όσο και στα στρατεύματα των άλλων, π.χ. των Αμερικανών, υπήρχαν πολλοί που έφυγαν με σπουδαία έργα τέχνης στους γυλιούς τους. Αυτά δεν επιστράφηκαν ποτέ. Όπως και χιλιάδες έργα τέχνης που ανήκαν σε Εβραίους, των οποίων οι κληρονόμοι τα ανακαλύπτουν τώρα σε δυτικά μουσεία και τα διεκδικούν, με δυσκολίες αλλά και συνήθως με επιτυχία. Πρώτοι στις προτιμήσεις των ναζί φαίνεται πως ήταν ο Γκούσταβ Κλιμτ κι ο Όσκαρ Κοκόσκα, τον οποίο για κάποιον ακατανόητο λόγο μισούσε προσωπικώς ο Χίτλερ.
ΔΕΥΤΕΡΑ, 15 Ιουλίου 2013
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου