Εκεί που μας χρωστάγανε, μας πήραν και τα αρχαία
Οχτώμισι χιλιάδες αρχαία έκλεψαν οι
Γερμανοί κατά την περίοδο της Κατοχής.
Από αυτά ελάχιστα έχουν
επιστραφεί στις δεκαετίες '60 και '90. Με αφορμή τη συζήτηση που έχει
ξεκινήσει για το κατοχικό δάνειο και τις πολεμικές αποζημιώσεις που δεν
λάβαμε ποτέ, η Αρχαιολογική Υπηρεσία ανέλαβε την πρωτοβουλία να
αναδιφήσει στα κρατικά αρχεία για να εντοπίσει κλοπές, αυθαίρετες
ανασκαφές, καταστροφές αρχαιολογικών τόπων και μνημείων, οτιδήποτε
μπορεί σήμερα να διεκδικηθεί από την ελληνική πλευρά.
Η Αρχαιολογική Υπηρεσία αναδίφησε στα κρατικά αρχεία για να εντοπίσει κλοπές, αυθαίρετες ανασκαφές, καταστροφές αρχαιολογικών τόπων και μνημείων. Η έρευνα άρχισε αθόρυβα, εδώ και μήνες, με βάση την πρώτη καταγραφή που έγινε από την τότε Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Ιστορικών Μνημείων, η οποία εκδόθηκε το 1946 σε ένα τόμο με τον τίτλο
«Ζημίαι των Αρχαιοτήτων εκ του Πολέμου και των Στρατών Κατοχής».
Τα έθαβαν να τα σώσουν
Η καταγραφή άρχισε μεσούσης της Κατοχής, το 1943. Ανατέθηκε διαδοχικά στους αρχαιολόγους
Χρ. Καρούζο, Ιω. Μηλιάδη, Γρηγ. Ανδρουτσόπουλο, Νικόλαο Ζαφειρόπουλο και Μ. Καλλιγά. Η περισσότερη δουλειά έγινε από τον Καρούζο (που φρόντισε να θάψει σκάβοντας στα έγκατα του Εθνικού Μουσείου κάποιους Κούρους και τα σημαντικότερα αγάλματα), όπως και από τον Καλλιγά. Ωστόσο, εκείνη η καταγραφή δεν ήταν πλήρης, όπως αναφέρει ο τότε υπουργός Παιδείας Α. Παπαδήμος «διότι καθ' εκάστην σχεδόν φθάνουν εις το Υπουργείον ειδήσεις περί ζημιών, ων δεν είχομεν γνώσιν, πλείσται δε επαρχίαι ακόμη δεν εξητάσθησαν υπό ουδενός αρχαιολογικού υπαλλήλου, επειδή το αρχαιολογικόν προσωπικόν είναι ελλιπέστατον».
Ο υπουργός αναφέρει επίσης ότι οι γερμανικές αρχές διά του αρχαιολόγου Dr. Von Schonebeck και του καθηγητή Kraiker «επίεζον και συνέθλιβουν την Αρχαιολογικήν Υπηρεσίαν» άλλοτε για να προστατεύσουν αρχαιοκάπηλους, άλλοτε για να συγκαλύψουν καταστροφές στρατιωτικών ομάδων και άλλοτε για να εμποδίσει το κράτος να παρακολουθήσει τυχαία ανεύρεση αρχαίων. Οταν δε το 1942 διέταξαν στρατευμένους Γερμανούς αρχαιολόγους να κάνουν ανασκαφές στην Κρήτη και στη Μακεδονία χωρίς άδεια και επίβλεψη από την ελληνική πλευρά, δήλωσαν ότι θα τηρηθούν τα δικαιώματα κυριότητας της Ελλάδος, «αλλά δεν ετηρήθησαν».
Στον τόμο αναφέρονται με κάθε λεπτομέρεια γεγονότα της περιόδου 1941-45. Για παράδειγμα, στην Αθήνα Γερμανοί αξιωματικοί προμηθεύτηκαν άριστη αρχαία κεφαλή γυναικείου αγάλματος του 4ου αι. π.Χ. και τη χάρισαν στον στρατάρχη List, ο οποίος την εξήγαγε από τη χώρα. Στη Θεσσαλονίκη, οπλισμένοι Γερμανοί στρατιώτες μπήκαν στο Μουσείο και πήραν ένα μαρμάρινο γυναικείο άγαλμα και όταν ο έφορος αρχαιοτήτων διαμαρτυρήθηκε του απάντησαν ότι θα το προστατεύσουν σε ασφαλές αντιαεροπορικό καταφύγιο. Τελικά εστάλη στη Βιέννη. Στη Βούλα, κατά την εκτέλεση κάποιων στρατιωτικών έργων βρήκαν αρχαία και δεν τα παρέδωσαν. Από το Κορωπί και την Κερατέα έκλεψαν αντικείμενα από τις τοπικές αρχαιολογικές συλλογές. Από το Σούνιο αφαίρεσαν δύο μαρμάρινους αμφορείς.
Οι... μορφωμένοι
Στην Ελευσίνα «μορφωμένοι Γερμανοί στρατιώτες» έσπασαν το παράθυρο του μουσείου και αφαίρεσαν αγγεία και ειδώλια. Οταν οι δικοί μας διαμαρτυρήθηκαν, τους απάντησαν πως δεν μπορεί να θεωρηθεί κλοπή γιατί οι δράστες δεν θα πλούτιζαν με αυτά. Ηθελαν «ενδεχομένως να αποκτήσουν εν ενθύμιον». Λεηλάτησαν όχι μόνο μουσεία και αρχαιολογικές αποθήκες, αλλά εκκλησίες και μοναστήρια. Από την Καλαμπάκα σήκωσαν ολόκληρο το σκευοφυλάκιο και όλα τα κειμήλια ναού.
Υπάρχουν χιλιάδες ακόμη ιστορίες οι οποίες συλλέγονται τώρα ανά Εφορεία, με στόχο την αξιοποίησή τους. Οι αρχαιολόγοι ξεσκονίζουν τα αρχεία προκειμένου να γίνουν διασταυρώσεις στοιχείων. Το έργο αυτό έχει αναλάβει η Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών, η οποία σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εθνικού Αρχείου Μνημείων ερευνά το σύνολο του αρχειακού υλικού του Ιστορικού Αρχείου της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και εντός των επομένων μηνών θα ανακοινώσει τεκμηριωμένα τα συμπεράσματά της για τους χαμένους ελληνικούς πολιτιστικούς θησαυρούς στη διάρκεια της Κατοχής.
Με την ευκαιρία, το υπουργείο Πολιτισμού διευκρίνισε ότι δεν αληθεύει πως κλεμμένα αρχαία από τους Γερμανούς πωλούνται στο Διαδίκτυο, όπως αναφέρθηκε πρόσφατα σε ΜΜΕ και ιστότοπους. Εντός του προσεχούς μηνός πρόκειται να επαναπατρισθούν νεολιθικά ευρήματα από το μουσείο Pfahlbaumuseum. Το ίδιο το μουσείο ενημέρωσε την ελληνική πλευρά ότι φυλάσσονται εκεί αρχαιότητες προερχόμενες από την παράνομη ανασκαφή νεολιθικού οικισμού στη Θεσσαλία, η οποία διεξήχθη κατά τη διάρκεια της Κατοχής από τους Γερμανούς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου