Ανασκαφές «τριών διαστάσεων»

Το εργαστήριο φωτογραμμετρίας του ΕΜΠ, με (υπερ)εικοσαετή εμπειρία στην εφαρμογή σύγχρονων τεχνολογιών στην αποτύπωση και τεκμηρίωση της πολιτιστικής κληρονομιάς, διοργανώνει διεθνές θερινό σχολείο. Αντικείμενο, η εφαρμογή τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνίας για την πιστή αποτύπωση σε τρεις διαστάσεις των ανασκαφών της Κυμισάλας στη Ρόδο. Η φωτογραμμετρία δεν είναι πολύ γνωστή, αν και χρησιμοποιείται για εφαρμογές, όπως η τοπογραφία, η χαρτογραφία, το κτηματολόγιο, η πολεοδομία και αλλού

 
 Ενας επίγειος σαρωτής laser «εν δράσει» στο ναό του Ηφαίστου για την τρισδιάστατη αποτύπωσή του Χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ως στρατιωτική μέθοδος για την πιστή «απόδοση» (αποκάλυψη) των θέσεων των αντιμαχόμενων πλευρών. Φως, γραμμή, μέτρο, οι τρεις λέξεις που συνέθεσαν την τέχνη, τεχνική και επιστήμη της φωτογραμμετρίας, με διιστάμενες τις απόψεις για το ποιος συνέλαβε πρώτος τη σημασία της: ο Εμέ Λοσεντά, Γάλλος ερευνητής το 1850, ή ο Γερμανός αρχιτέκτονας Albrecth Meybenbayer;


Συμπτώσεις
Η στήλη πάντως ανέσυρε την έννοια της φωτογραμμετρίας από μία σύμπτωση: όταν ο φίλος τοπογράφος, Γιώργος Μακρής, μας ανέφερε ότι τον Ιούλιο διδάσκοντες και φοιτητές από ξένα και ελληνικά πανεπιστημιακά ιδρύματα θα εφαρμόσουν τις πλέον σύγχρονες τεχνικές για τη γεωμετρική τεκμηρίωση μνημείων στην ανασκαφή της Κυμισάλας στη Ρόδο.
Στη διεπιστημονική ομάδα συμμετέχει και ο Ανδρέας Γεωργόπουλος, καθηγητής Φωτογραμμετρίας στο ΕΜΠ, Σχολή Αγρονόμων, Τοπογράφων, Μηχανικών: «Φωτογραμμετρία είναι η τέχνη, επιστήμη και τεχνική απόκτησης αξιόπιστων μετρητικών πληροφοριών για φυσικά αντικείμενα και (όχι μόνο) στο περιβάλλον, μέσω διαδικασιών καταγραφής, μέτρησης και ερμηνείας φωτογραφικών εικόνων». Επίσης, «ο κατά το δυνατόν πιστότερος γεωμετρικός προσδιορισμός της μορφολογίας αντικειμένων του τρισδιάστατου (3D) χώρου από μετρήσεις σε εικόνες» (Ε. Πέτσας, ΤΕΙ Αθηνών).
Συναντίληψη

Στην εκκλησία της Μεγάλης Παναγιάς στη Σαμαρίνα Γρεβενών, για την τρισδιάστατη καταγραφή του ναού και προσδιορισμό των μικρομετακι-νήσεών του από ομάδα μηχανικών του Εργαστηρίου Φωτογραμμετρίας του ΕΜΠ Σκοπός της συνεργασίας με τα άλλα πανεπιστήμια είναι «να διαμορφωθεί μία κοινή αντίληψη για την ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά, η οποία κατά γενική ομολογία βασίζεται εν πολλοίς στην ελληνική ιστορία και παράδοση».
Σε περίπου δύο μήνες από σήμερα το Εργαστήριο Φωτογραμμετρίας οργανώνει διεθνές θερινό σχολείο. Σαράντα πέντε φοιτητές και δεκαπέντε διδάσκοντες από εννέα πανεπιστήμια της Ευρώπης [Γερμανία, Ισπανία, Ιταλία (2), Κύπρος, Λιθουανία, Πολωνία, Ελλάδα (2)] ενώνουν τις δυνάμεις τους για να επιταχυνθεί η «επιθυμητή» αποτύπωση του οικισμού των Βασιλικών στην Κυμισάλα. Ετσι ώστε να επισπευσθεί η ανάπτυξη του αρχαιολογικού χώρου.
Η άσκηση γίνεται υπό την επίβλεψη της 22ης ΕΠΚΑ (Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων) και του επίκουρου καθηγητή Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Εμμανουήλ Στεφανάκη.
Να πούμε ότι η μελέτη των ανασκαφικών δεδομένων και η ερμηνεία τους βασίζονται σε ένα παράδοξο: Ανασκάπτουμε σε τρεις διαστάσεις, χρησιμοποιώντας συστήματα καταγραφής που μεταφέρουν την τρισδιάστατη πληροφορία σε δύο διαστάσεις. Στη συνέχεια χρησιμοποιούνται -στην προσπάθεια δημιουργίας αναλογικής ή ψηφιακής αναπαράστασης- για να επαναφέρουν την πληροφορία στην τρίτη διάσταση.
Απώλειες
Με τον τρόπο αυτό, τη διαδικασία, δηλαδή, μετατροπής των τριών διαστάσεων σε δύο και των δύο σε τρεις, πολλές πληροφορίες χάνονται, ενώ προστίθενται άλλες που δεν υπήρξαν ποτέ. Οι προβληματικές πτυχές των συμβατικών μεθόδων στις ανασκαφές οδήγησαν και στην εφαρμογή της φωτογραμμετρίας.
Εφευρέτης αυτής της μεθόδου-εφαρμογής θεωρείται και ο Εμέ Λοσεντά. Ο καθηγητής Ανδρέας Γεωργόπουλος γυρνάει τους δείκτες του χρόνου πίσω: «Συνέλαβε τη σημασία της φωτογραμμετρίας τη δεκαετία του 1850 και το 1870 πέταξε πάνω από το Παρίσι με αερόστατο, δίνοντας άλλη διάσταση στην τεχνική αυτή (αεροφωτογραμμετρία), που σήμερα είναι επιστήμη και διδάσκεται στα πανεπιστημιακά σχολεία.
»Από την πλευρά μας, με τους Ελληνες και ξένους συναδέλφους και φοιτητές θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε τον αρχαιολογικό χώρο της Κυμισάλας», που με εξαίρεση τη σχολαστική επιφανειακή έρευνα των Ιταλών, στις αρχές του περασμένου αιώνα, είχαν γίνει μόνο μικρής κλίμακας σωστικές ανασκαφές.
Εργαλεία
Στην έρευνα θα χρησιμοποιηθούν επίγειοι σαρωτές laser (σήμερα είναι δυνατόν να καταγραφούν 1.000.000 σημεία το δευτερόλεπτο με τα όργανα αυτά), ψηφιακές τεχνικές ορθοφωτογραφιών (για χάρτες με πολύτιμη φωτογραφική ποιοτική πληροφορία), τεχνικές πυκνής συνταύτισης εικόνων (ψηφιακή φύση των εικόνων) κ.ά.
Οι εργασίες του θερινού σχολείου θα επαναληφθούν με αντίστοιχη σύνθεση και τις επόμενες δύο χρονιές, με τη φωτογραμμετρία να έχει την τιμητική της στην ανάδειξη των αρχαιοτήτων μας.

Με τον ΦΙΛΗ ΚΑΪΤΑΤΖΗ,

 Κυριακή 26 Μαΐου 2013,  enet.gr