Βρήκε τη χαμένη τοιχογραφία του Λεονάρντο ντα Βίντσι

Έντυπη Έκδοση Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 13 Φεβρουαρίου 2014

Ο μελετητής έργων τέχνης Μαουρίτσιο Σερατσίνι

Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΣΙΑΦΚΟΥ

Μονάχα δύο λέξεις: «Ψάξε βρες»! Είναι ίσως οι λέξεις που οδηγούν στο κλειδί του μυστηρίου για τη χαμένη «Μάχη του Ανγκιάρι», την τοιχογραφία του Λεονάρντο ντα Βίντσι; Είναι γραμμένες ψηλά, πάνω σε μια άλλη τοιχογραφία που απεικονίζει τη «Μάχη του Μαρτσιάνο», του διάσημου κατά το 15ο αιώνα ζωγράφου και αρχιτέκτονα Τζόρτζιο Βαζάρι. Μήπως η μια μάχη καλύπτει την άλλη σ' έναν από τους τοίχους της περίφημης «Αίθουσας των 500» στο Παλάτσο Βέκιο της Φλωρεντίας;

«Αίθουσα των 500» στο Παλάτσο Βέκιο της Φλωρεντίας Κατά τον καθηγητή Μαουρίτσιο Σερατσίνι, αυτό είναι ακριβώς που συμβαίνει. Και είναι πολύ πιθανό να αναφερθεί σχετικά στην αυριανή του διάλεξη στον «Ελληνικό Κόσμο» (6 μ.μ.), με θέμα «Ενα μέλλον για το παρελθόν: Επιστήμη και Τεχνολογία για την Προστασία και Διατήρηση της Παγκόσμιας Πολιτισμικής Κληρονομιάς» που δίδεται με αφορμή την έκθεση «Λεονάρντο ντα Βίντσι: ο Ανθρωπος, ο Εφευρέτης, η Ιδιοφυΐα».
Ο καθηγητής Σερατσίνι είναι πρωτοπόρος στη χρήση πολυφασματικών συστημάτων απεικόνισης και αναλυτικών τεχνολογιών, σε έργα τέχνης και εγκαταστάσεις. Ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του EDITECH (Electronics, Diagnostics and Technology), του πρώτου κέντρου ταυτοποίησης έργων τέχνης στην Ιταλία από το 1977, έχει μελετήσει πάνω από 3.000 έργα τέχνης και ιστορικά κτήρια, από το «Μυστικό Δείπνο» του Λεονάρντο ντα Βίντσι και την «Αλληγορία της Ανοιξης» του Μποτιτσέλι μέχρι τη «Μέδουσα» του Καραβάτζιο. Χρησιμοποιεί πρωτοπόρες τεχνικές, όπως υπέρυθρες ακτίνες, θερμογραφία και λέιζερ, για τις εργασίες συντήρησης έργων τέχνης και μνημείων, αλλά και για την αναζήτηση χαμένων αριστουργημάτων.
Βρήκε τη χαμένη τοιχογραφία του Λεονάρντο ντα Βίντσι «Γνωρίζουμε τη "Μάχη του Ανγκιάρι" από τα προσχέδια του Λεονάρντο, αλλά και από αντίγραφά της άλλων ζωγράφων», λέει ο καθηγητής στο τηλέφωνο. «Οι σύγχρονοι του Λεονάρντο είχαν μπορέσει να θαυμάσουν το αριστούργημα, όχι μόνο όταν το ζωγράφιζε, αλλά επί δεκαετίες στη συνέχεια. Υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες γι' αυτό το έργο, το οποίο είχε χαρακτηριστεί ως "Σχολή του κόσμου", δηλαδή ως το ωραιότερο έργο που είχε ζωγραφίσει ποτέ καλλιτέχνης».
- Τι ακριβώς εκπροσωπούσε η τοιχογραφία;
«Την ισχύ της Δημοκρατίας της Φλωρεντίας μέσω της μεγαλειώδους νίκης των στρατευμάτων της επί εκείνων του ολιγαρχικού καθεστώτος του Μιλάνου. Παράλληλα, η πόλη τιμούσε με την παραγγελία της τον Λεονάρντο, αναγνωρίζοντάς τον ως το σημαντικότερο καλλιτέχνη της εποχής».
- Και πώς έγινε στη συνέχεια να ζητήσουν οι Φλωρεντινοί από τον Βαζάρι να καλύψει την τοιχογραφία με άλλη;
«Πρέπει να λάβετε υπόψη σας πως αυτό συνέβη εξήντα χρόνια αργότερα και πως είναι η πολιτική που μονίμως αλλάζει τα πράγματα. Η "Μάχη του Ανγκιάρι" αποτελούσε με τον τρόπο της ένα πολιτικό μανιφέστο. Οταν με τη βοήθεια των Ισπανών επέστρεψαν οι Μέδικοι στη Φλωρεντία, ο Κόζιμο επέλεξε να εγκατασταθεί στο Παλάτσο Βέκιο και με τη σειρά του ζήτησε από τον Βαζάρι να ιστορήσει τους τοίχους με τη δόξα της οικογένειάς του».
- Αρα με ένα εντελώς διαφορετικό πολιτικό μανιφέστο;
«Ακριβώς! Ωστόσο πρέπει να λάβετε υπόψη σας ότι ο Βαζάρι τιμούσε τον Λεονάρντο, αφού είχε διασώσει τοιχογραφίες του, χτίζοντας ώς και έναν τοίχο από τούβλα εμπρός τους, στη Σάντα Μαρία Νοβέλα και στη Σάντα Κρότσε. Αρα, δεν θα θεωρούσε απαραίτητο να καταστρέψει τη "Μάχη του Ανγκιάρι", πριν προχωρήσει στο δικό του έργο. Τον Λεονάρντο όμως τιμούσε και ο Κόζιμο, ο οποίος αρχικά προστάτευσε τη "Μάχη" του, με τάβλες από ξύλο, όταν στην "Αίθουσα των 500" είχαν εγκατασταθεί Ισπανοί στρατιώτες με καταστροφικές διαθέσεις».
- Πιστεύετε πως ο Βαζάρι έγραψε το περίφημο «cerca trova» (ψάξε βρες);
«Το μόνο που μπορώ να πω είναι πως γράφτηκε όταν ζωγράφιζε ο Βαζάρι. Δεν προστέθηκε στη συνέχεια. Πάντως νομίζω πως είναι υπερβολικό να σκεφτούμε πως το έγραψε εκείνος, έστω κι αν είναι η μοναδική επιγραφή στις έξι τοιχογραφίες που ζωγράφισε και μάλιστα τόσο ψηλά που δεν διαβάζεται από κάτω».