Ιστορίες κρίσης και αναγέννησης

14/02/14 ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ http://www.efsyn.gr/?p=174515

Τέσσερις καλλιτέχνες από διαφορετικές γενιές στη Δημοτική Πινακοθήκη

Οι Αννα Κινδύνη, Βλάσης Κανιάρης, Γιάννης Ψυχοπαίδης και Δημήτρης Κατσούδας έχουν σημαδέψει την εποχή τους. Με τα έργα τους εικονογραφούν αντίστοιχα την Κατοχή, τη μετανάστευση και τη δικτατορία, τη μεταπολίτευση και τη σημερινή ύφεση, προκαλώντας τον στοχασμό

Της Βασιλικής Τζεβελέκου

«Η ελπίδα γεννιέται από τους απελπισμένους» έγραψε ένας από τους επισκέπτες της έκθεσης «Κρίσιμη Τέχνη – Τέχνη στην Κρίση», που φιλοξενείται στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων. Μέσα από τα έργα τεσσάρων καλλιτεχνών που χαρακτηρίζουν μια ιστορική περίοδο ο καθένας, της Αννας Κινδύνη (Κατοχή), του Βλάση Κανιάρη (μετανάστευση, δικτατορία), του Γιάννη Ψυχοπαίδη (μεταπολίτευση) και του Δημήτρη Κατσούδα (σημερινή κρίση), επιχειρείται η εικονογράφηση της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας από την Κατοχή έως τις μέρες μας.


Σε «ρόλο» curator o Γιάννης Ψυχοπαίδης, ομότιμος πλέον καθηγητής στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών (από το 2012), που δούλεψε από την αρχή για την υλοποίηση της ιδέας η οποία αποτελεί ξεχωριστή δράση της «Πρωτοβουλίας για την υπεράσπιση της κοινωνίας και της δημοκρατίας». Η «Πρωτοβουλία» ξεκίνησε πριν από δύο χρόνια από 130 διανοούμενους. «Ο ρόλος μου είναι περίεργος γιατί συμμετέχω σ” αυτή την έκθεση. Στον πυρήνα της, βρίσκεται η «Πρωτοβουλία για την υπεράσπιση της κοινωνίας και της δημοκρατίας», που κάθε Τρίτη διοργανώνει διαλέξεις, τύπου ανοιχτού πανεπιστημίου, με θέματα που περιστρέφονται γύρω από την κρίση, αφορούν ευρύτερα την κοινωνία κι έχουν συγκεντρώσει μεγάλο αριθμό ανθρώπων που τα παρακολουθεί. Εχοντας αυτή την εμπειρία, σκεφτήκαμε να προεκταθεί ο προβληματισμός μας και σε χώρους εκτός διαλέξεων» λέει ο Γιάννης Ψυχοπαίδης, ο οποίος από τη δεκαετία του ’70 εκφράζει κριτική διάθεση και πολιτική θέση μέσα από τα έργα του. «Με αυτή την έκθεση επιχειρούμε να αναστοχαστούμε επάνω στην κρίση. Αναζητούμε δηλαδή κοινούς τόπους για να σκεφτούμε ζητήματα που μας αφορούν. Κι επειδή ο βασικός πυρήνας είναι η ιστορία και η μνήμη, διοργανώνεται η έκθεση ως μια αναφορά από την Κατοχή έως σήμερα».

Στην αίθουσα των περιοδικών εκθέσεων στο ανακαινισμένο κτίριο του Μεταξουργείου, από τα παλαιότερα νεοκλασικά της Αθήνας, ο θεατής βλέπει έργα από το 1945 έως σήμερα. Τα ασπρόμαυρα, σκοτεινά, απελπισμένα πρόσωπα της Αννας Κινδύνη συνομιλούν με τα χαρακτηριστικά ανθρωπάκια και τα ποδήλατα των εγκαταστάσεων του Βλάση Κανιάρη. Ανάμεσά τους και το σχέδιο της Αννας Κινδύνη «Η ελληνική Γκερνίκα», όπως το αποκαλούσε η ίδια, που έμεινε ατελείωτο και παρουσιάζεται για πρώτη φορά. Το ανακάλυψε ο Ψυχοπαίδης στα προσωπικά αρχεία της, τα οποία φυλάσσει η ανιψιά της που διαχειρίζεται το έργο της. Εκεί βρήκε και το χειρόγραφο σχέδιο που καταγράφει στατιστικά τους θανάτους στην Αθήνα τις χρονιές 1941-1942, όταν η Αννα Κινδύνη εργαζόταν στον Δήμο της Αθήνας. Δίπλα τους, παλαιότερα αλλά και σημερινά έργα του Γιάννη Ψυχοπαίδη. Εργα με αυτοβιογραφικά στοιχεία, αναφορές και σχόλια σε ιστορικές στιγμές και στην καταπίεση της εξουσίας. Την έκθεση ολοκληρώνουν τα έργα του Δημήτρη Κατσούδα.

«Η δουλειά της Αννας Κινδύνη είναι μια μονογραφία της ελληνικής ιστορίας μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το ’22. Ξεκινάμε από εκεί. Αντί να γίνει μια έκθεση με πολλούς συμμετέχοντες, εστιάζουμε σε καλλιτέχνες που έχουν σημαδευτεί κι έχουν σημαδέψει την εποχή τους» εξηγεί ο Γιάννης Ψυχοπαίδης. «Αυτή η καλλιτέχνις δούλεψε στην Κατοχή και για την Κατοχή. Είχε εμμονή με το θέμα της. Ζωγράφιζε αυτά τα τραγικά πρόσωπα ακόμα και σε καιρό ειρήνης. Σαν να εξέφραζε μονίμως «κατηγορώ» για πράγματα που συνέβησαν και τα βίωσε. Ενιαίος άξονας του έργου της είναι οι μανάδες, τα παιδιά, η πείνα, η Κατοχή, η εξαθλίωση, η εγκληματική συνθήκη του Β” Παγκοσμίου Πολέμου. Εκτίθενται έργα της από το 1945 μέχρι τη δεκαετία του ’80».

Αμέσως μετά έρχεται ο Βλάσης Κανιάρης. «Ασχολήθηκε με πολύ ιδιαίτερο κι εύστοχο τρόπο με θέματα μετανάστευσης και γενικότερων κοινωνικών συνθηκών. Θέματα δικτατορίας, επιβολής της κεντρικής εξουσίας. Και με πολύ ποιητικό τρόπο, διαχειρίστηκε την ανθρώπινη παρουσία. Ακολουθεί η δική μου δουλειά που περισσότερο έχει να κάνει μ” έναν αναστοχασμό πάνω στην ιστορία. Εργα με αναφορές στην κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα και τις συνθήκες της ανθρώπινης καταπίεσης όχι μόνο στη μεταπολίτευση αλλά διαχρονικά. Και κλείνουμε με τον Κατσούδα, μια εμπεριστατωμένη κι ευαίσθητη μελέτη πάνω σε φανταστικά σπίτια αστέγων. Προτάσεις-κατοικίες αστέγων, ένα κριτικό βλέμμα πάνω στην έννοια του άγνωστου πολίτη στην πραγματικότητα. Θεωρούσα ότι η έκθεση έπρεπε να κλείνει με σύγχρονα έργα και εικόνες».

Στην είσοδο της έκθεσης ο θεατής διαβάζει το κείμενο του ιστορικού Αντώνη Λιάκου, μια «ροή λέξεων με τις οποίες ανακαλούμε την ιστορία, την τρέχουσα και πρόσφατη από τον πόλεμο έως σήμερα». Δίπλα, σ” ένα λευκό ρολό, οι επισκέπτες θα γράφουν τις δικές τους λέξεις μνήμης και σε ειδική εκδήλωση στο τέλος της έκθεσης θα δοθεί μια διάλεξη με αφετηρία αυτές τις λέξεις. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης, οι διαλέξεις της «Πρωτοβουλίας» θα γίνονται στην Πινακοθήκη, ενώ θα διοργανωθούν μουσικές εκδηλώσεις, κινηματογραφική προβολή και περφόρμανς κατά τη διάρκεια της έκθεσης.

* INFO: Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων. Λεωνίδου και Μυλλέρου – Μεταξουργείο, τηλ. 210 5202420. Διάρκεια έως 7 Μαρτίου.

v.tzevelekou