Η Αθήνα ξεχνά την ιστορία της

 Πολλοί θεωρητικοί πιστεύουν ότι τα πάντα στην πολιτική έχουν να κάνουν με την διαχείριση συμβόλων. Εγώ θα προσέθετα ότι τα ίδια τα σύμβολα είναι αυτά που υποδηλώνουν την ποιότητα ζωής, την ιεράρχηση προτεραιοτήτων αλλά και τις ανάγκες μιας κοινωνίας σε μια δεδομένη χρονική στιγμή. Εκτός του ότι τα σύμβολα φέρουν το βάρος της μεταφοράς της ιστορικής μνήμης από την μια γενιά στην άλλη, αρκετές φορές τα ίδια τα σύμβολα ταυτίζονται και με την παρακμή ενός πολιτισμού ή την αντικατάσταση του από έναν νέο, αρτιότερο ή ευτελέστερο...

      Ας προσπαθήσουμε να αναρωτηθούμε πώς σχετίζεται το ζήτημα της διαχείρισης των συμβόλων με την παραπάνω φωτογραφία. 

Σε αυτήν παρατηρούμε την πρόσοψη του ιστορικού και διατηρητέου Α΄ Υγειονομικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων, το οποίο βρίσκεται στην Πλατεία Ηρώων στου Ψυρρή και εγκαινιάστηκε από τον Σπυρίδωνα Μερκούρη 100 χρόνια πριν, το 1912. Σήμερα εξυπηρετεί τις διοικητικές ανάγκες του 3ου δημοτικού διαμερίσματος Αθηνών. Στο κορυφή του υπάρχει ένα εξαιρετικό ρολόι, έργο τέχνης από μόνο του, το οποίο λειτουργεί ακόμα και σήμερα (αρκεί να φιλοτιμηθεί κάποιος να του διορθώσει την ώρα). Υπάρχουν πέριξ αυτού μερικοί κλασικοί φανοστάτες αλλά και κάποια παλιά, πολύ παλιά παγκάκια στα οποία συνήθιζε να κάθεται ο «ερημίτης του Ψυρρή», που δεν είναι άλλος από τον περισσότερο από 20 χρόνια κάτοικο της περιοχής Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Πριν από μερικά χρόνια το κτήριο αναπαλαιώθηκε και ο περιβάλλων χώρος εμπλουτίστηκε με δόσεις πρασίνου όπως δέντρα και παρτέρια με λουλούδια και θάμνους. Συνολικά θα μπορούσε να πει κανείς ότι η συγκεκριμένη πλατεία συνιστά ένα χαρακτηριστικό δείγμα παλιάς Αθηναϊκής γειτονιάς που έχει κρατήσει μέχρι και σήμερα αρκετά από τα βασικά χαρακτηριστικά της.

      Στην ίδια όμως φωτογραφία βλέπουμε και κάτι ακόμα. Ένα περίπτερο εγκατεστημένο ακριβώς μπροστά από την πρόσοψη του διατηρητέου κτηρίου. Πάρθηκαν όλες οι απαραίτητες άδειες και ο ιδιοκτήτης του πληρώνει κανονικά τέλη στο αρμόδιο δημοτικό ταμείο για την χρήση αυτού του χώρου. Η δημοτική αρχή αποφάσισε ουσιαστικά να υποβαθμίσει ένα δικό της ιστορικό κτήριο και επέτρεψε σε ένα περίπτερο να προσβάλλει με την παρουσία του την πρόσοψη αλλά και τον περιβάλλοντα χώρο. Υπάρχει πέρα από την εμφανή δυσαρμονία του παλιού με το μοντέρνο και μια εμφανή προσβολή της ιστορίας της περιοχής και δη της Πλατείας, η οποία κατά το παρελθόν ήταν γνωστή για τους μάγκες και τα «κουτσαβάκια» της που σύχναζαν εκεί, ενώ παράλληλα προσπαθούσαν να αποφύγουν τον θρυλικό αστυνομικό διευθυντή Αθηνών-Πειραιώς Δημήτριο Μπαϊρακτάρη που τους καταδίωκε για να καθαρίσει την περιοχή από τα «κακοποιά στοιχεία»...

       Ένα μεταλλικό κατασκεύασμα λοιπόν γεμάτο μπογιές και συνθήματα εκ-βιάζει ουσιαστικά τον περιβάλλοντα χώρο γύρω του. Έτσι τόσο απλά, χωρίς αιδώ ή κάποιο αισθητικό ή πολεοδομικό κριτήριο, αποφασίστηκε η κάλυψη του 50% της πρόσοψης ενός διατηρητέου μνημείου με την λογική «να γίνει η δουλειά και να βολευτούμε όλοι». Δείχνει όμως και κάτι ακόμα. Την διαρκή προσπάθεια της δημοτικής αρχής να αποκόψει τους πολίτες και την πόλη από κάθε τι που σχετίζεται με την ιστορική της μνήμη και την πολεοδομική της κληρονομιά. Με εξαίρεση ορισμένες μόνο θητείες άξιων Δημάρχων, οι τοπικοί άρχοντες μεθοδικά και συστηματικά ακολουθούσαν την τακτική κατεδάφισης οτιδήποτε συμβόλιζε το παρελθόν, το παλιό, το ιστορικό, το παραδοσιακό. Μια αέναη μάχη χαρακωμάτων για να αναδειχθεί το σύγχρονο, το μοντέρνο, το απλά λειτουργικό, αυτό που κοιτάει στο εγγύς μέλλον και δεν δίνει δεκάρα για το παρελθόν γιατί το θεωρεί «παλιομοδίτικο». Το περίπτερο νίκησε το διατηρητέο γιατί η ιεράρχηση προτεραιοτήτων της κοινωνίας μας αλλάζει και μετατρέπεται σιγά-σιγά στην γρήγορη και εύκολη εξυπηρέτηση των καθημερινών υλιστικών μας αναγκών χωρίς να λογαριάζουμε κτήρια, συλλογική μνήμη, ιστορία, αισθητική. Τα παλιά σύμβολα καταρρέουν και μαζί τους καταρρέει μια Αθήνα ρομαντική, κοσμοπολίτικη, κλασική, σεβαστή, και όμορφη για να δώσει την θέση της στο ευτελές, στο υλιστικό, σε αυτό που δίνει λύσεις μόνο στο σήμερα και αφήνει το παρελθόν πίσω της χωρίς θέληση να το συντηρήσει, να το προβάλλει και να το μεταφέρει στις επόμενες γενιές. Αποτέλεσμα αυτής της λογικής άλλωστε ήταν και η κατεδάφιση χιλιάδων νεοκλασικών κτηρίων όλα αυτά τα χρόνια, το γκρέμισμα ιστορικών θεάτρων, κινηματογράφων, τοπικών αγορών και σχολείων, ο βανδαλισμός ή η ολοκληρωτική καταστροφή αγαλμάτων καλλιτεχνών διεθνούς αξίας και αναγνώρισης, το ότι υπάρχουν εν έτει 2013 ετοιμόρροπα κτήρια σπουδαίων Ελλήνων και ξένων αρχιτεκτόνων στο κέντρο της Αθήνας, κτήρια που άλλες πόλεις θα ζήλευαν να έχουν και εμείς βιαζόμαστε να απαλλαγούμε απο την παρουσία τους.

     Αυτές οι σκέψεις μου ήλθαν στο μυαλό μόλις αντίκρισα αυτήν την εικόνα. Το περίπτερο συμβολίζει την νέα εποχή αποδόμησης και εμείς δεν κάνουμε τίποτα περισσότερο από το να την ανεχόμαστε. Ίσως να μην πρέπει να κατηγορούμε την δημοτική αρχή που επέτρεψε κάτι τέτοιο. Ίσως και εμείς να θέλουμε ενδόμυχα ένα περιπτεράκι πάνω στην πλατεία για να παίρνουμε εύκολα τα τσιγάρα ή τις εφημερίδες μας. Ίσως και εμείς να μην δίνουμε δεκάρα στο κάτω-κάτω για κτήρια παλιομοδίτικα που δεν εξυπηρετούν καμία προφανή μας ανάγκη και απλά πιάνουν χώρο. Αργά ή γρήγορα θα κατεδαφιστούν ή θα ερημώσουν και αυτά έτσι δεν είναι; Ίσως να είμαστε συνήγοροι στο έγκλημα και να έχουμε συμβιβαστεί σε τέτοιο βαθμό που να έχουμε μετατραπεί και εμείς σε απλούς κυνικούς θεατές ενός καθημερινού δράματος που το τέλος του δεν έχουμε δει ακόμη. Ίσως...

Τρίτη, 14 Μαΐου 2013 15:10

Γράφτηκε από τον  Όμηρος Δ. Τσάπαλος,  www.artmag.gr/articles/art-thinking