Σήμερα κινδυνεύουν να κατεδαφιστούν τόσο στην Αθήνα (οδός
Πανόρμου) όσο και στη Θεσσαλονίκη (οδός Μικρουλέα 20) οι τελευταίες
εστίες μνήμης των προσφύγων που ήρθαν μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή
στις δύο μεγαλουπόλεις μας.
Του Τάση Παπαϊωάννου*
Τι απομένει σε μια πόλη, αν αφαιρέσεις την ιστορική της μνήμη; Οταν της κόψεις κάθε τι που τη συνδέει με το παρελθόν της, αυτό που συγκροτεί την πρόσφατη ιστορία της;
Χάνεται τότε ό,τι πολυτιμότερο τη χαρακτηρίζει και τη νοηματοδοτεί.
Η ταυτότητά της, η μαγεία της, το μυστήριό της, οι μνήμες που φτερουγίζουν πάνω της κι άλλες που φώλιασαν μέσα σε χαλάσματα, ξεθωριασμένα χρώματα και ερειπωμένες στέγες.
Η καταστροφή του κτιριακού πολιτισμού της σύγχρονης ιστορίας μας είναι πρωτοφανής στη χώρα μας. Κατεδαφίζουμε όχι μόνον τα κελύφη μέσα στα οποία αναπτύχθηκε η ζωή τις προηγούμενες δεκαετίες, αλλά μαζί τους και κάθε τι που μας θυμίζει εκείνες τις εποχές. Τον μόχθο, τους αγώνες, τις θυσίες του λαού μας. Κατεδαφίζουμε, με λίγα λόγια, την αυτογνωσία μας. Ξεχνάμε από πού ήρθαμε και πού πηγαίνουμε. Και τι κτίζουμε στη θέση τους;
Οταν μια κοινωνία δεν έχει σταθερά σημεία αναφοράς που να τη συνδέουν με το πρόσφατο (αλλά και το μακρινό) παρελθόν της, είναι μια κοινωνία δίχως μέλλον. Μια κοινωνία που κινδυνεύει να χαθεί και να σβήσει μέσα στο πέρασμα του χρόνου. Και την ίδια ώρα γίνεται -ιδίως η νέα γενιά- έρμαιο των κάθε είδους παραχαρακτών της Ιστορίας. Ολων αυτών που επενδύουν και ποντάρουν ακριβώς στο ξεθώριασμα της μνήμης, για να επαναφέρουν έπειτα από χρόνια στο προσκήνιο ο,τι εφιαλτικό, αποκρουστικό και τρομακτικό είχαν ζήσει οι προηγούμενες γενιές.
Σήμερα κινδυνεύουν να κατεδαφιστούν τόσο στην Αθήνα (οδός Πανόρμου) όσο και στη Θεσσαλονίκη (οδός Μικρουλέα 20) οι τελευταίες εστίες μνήμης των προσφύγων που ήρθαν μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή στις δύο μεγαλουπόλεις μας. Εκεί, στις γειτονιές που πρωτοκατοικήσανε και τις δύσκολες συνθήκες που αντιμετώπισαν εκείνα τα χρόνια, στα σπίτια που έκτισε τότε το Ελληνικό κράτος μέσα από τα μεγάλα εποικιστικά προγράμματα της Πρόνοιας και της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων.
Τα προσφυγικά της Πανόρμου κινδυνεύουν να αποχαρακτηριστούν, ενώ για το μικρό σπίτι στην Καλαμαριά της Θεσσαλονίκης γίνεται αγώνας από πάμπολλους επιστημονικούς φορείς και συλλόγους, προκειμένου να διασωθεί και να κηρυχτεί νεώτερο μνημείο της πόλης. Ενα μικρό ταπεινό σπιτάκι με τις χαρακτηριστικές προσθήκες του και τη μικρή του αυλή, αυθεντικό και αναλλοίωτο δείγμα προσφυγικής κατοικίας, από τα τελευταία που απέμειναν ανάμεσα σε ψηλές πολυκατοικίες, για να μας υπενθυμίζει ότι η Θεσσαλονίκη υπήρξε μια πόλη της προσφυγιάς. Γιατί, «Μνημείο» σημαίνει πριν και πάνω απ’ όλα αυτό που βοηθά την ενθύμηση, αυτό που κρατά νωπή την ανάμνηση. Δεν έχει να κάνει μόνο από τι υλικό είναι καμωμένο, το αρχιτεκτονικό του στιλ, τον διάκοσμο που φέρει πάνω του. Η αξία του έγκειται κυρίως στο τι μνήμες κουβαλάει, τι εποχές σηματοδοτεί.
Τα λιγοστά προσφυγικά σπίτια της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, που έχουν απομείνει ακόμη όρθια, μοιάζουν στις δύσκολες μέρες μας με μικρούς, αλλά ολοφώτιστους φάρους μέσα στην απεραντοσύνη και την ομοιομορφία του αστικού τους ιστού. Φάροι που φωτίζουν μ’ ένα φως σταθερό και λαμπερό το «έδαφος» και τα «θεμέλιά» της πόλης, τον τρόπο με τον οποίο κατοικήθηκε, κτίστηκε, αναπτύχθηκε, υπήρξε. Θυμίζουν τους πρόσφυγες που ήρθαν από άλλες πατρίδες και αιμοδότησαν στην κυριολεξία τον ελλαδικό χώρο και τον νεοελληνικό μας πολιτισμό. Θυμίζουν όλους τους πρόσφυγες και τον αγώνα του ανθρώπου όπου γης για ένα καλύτερο αύριο. Και αυτή τη μνήμη οφείλουμε όλοι, έστω και την ύστατη στιγμή, να την κρατήσουμε ζωντανή!
*Αρχιτέκτων/Καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ
………………………………………………………………………..
Κεραμίδια και κυπαρίσσι στην αυλή
Ο χαρακτηρισμός ως νεότερου μνημείου μιας προσφυγικής κατοικίας στον Δήμο Καλαμαριάς Θεσσαλονίκης (Μικρουλέα 20, γωνία με οδό Κολοτούρου) έχει εδώ και καιρό συγκεντρώσει μεγάλο ενδιαφέρον. Την προστασία του ζητούν, ανάμεσα σε άλλους, η εταιρεία Monumenta, το παράρτημα Θεσσαλονίκης της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, η ελληνική επιτροπή του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων ICOMOS, η Ομοσπονδία Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδας και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Προσφύγων Μικράς Ασίας Ν. Κρήνης. Πιθανότατα θα εξεταστεί αύριο στη συνεδρίαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων.
Πρόκειται για απλή μονώροφη μονοκατοικία τού 1929, με δίρριχτη στέγη με γαλλικά κεραμίδια και μαρκίζα πάνω από τα παράθυρα με βυζαντινό κεραμίδι, κατασκευασμένη σε τμήμα οικοπέδου το μεγαλύτερο μέρος του οποίου καταλαμβάνει κήπος με ένα μεγάλο κυπαρίσσι. Κατά ευτυχή σύμπτωση δεν έχει υποστεί μεταγενέστερες αλλοιώσεις της αρχικής δομής και μορφολογίας του. Αποτελεί αυθεντικό δείγμα της αρχιτεκτονικής τυπολογίας της μικρής μονοκατοικίας με κήπο και της οικοδομικής τεχνολογίας των προσφυγικών σπιτιών, που κατασκευάστηκαν μαζικά από τις τεχνικές υπηρεσίες του υπουργείου Πρόνοιας στη δεκαετία της προσφυγικής αποκατάστασης. Είναι ένα από τα τελευταία που έχουν απομείνει στην Καλαμαριά. Αποτελεί τυπικό ισόγειο κτίσμα του οικισμού Δέρκων, ενός από τους προσφυγικούς οικισμούς που συνέθεσαν τον Δήμο Καλαμαριάς και ιδρύθηκαν προπολεμικά (δεκαετία του 1930) για να στεγάσουν τους πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι από τα 13 χαρακτηρισμένα από το ΥΠΠΟ ως νεότερα μνημεία (κυρίως αστικές και μεγαλοαστικές εξοχικές κατοικίες) και έναν ιστορικό τόπο (πρώην οθωμανικό στρατόπεδο) στον Δήμο Καλαμαριάς δεν υπάρχει ούτε ένα χαρακτηρισμένο προσφυγικό κτίσμα.
Οι άνω των 50 προσφυγικοί συνοικισμοί της Θεσσαλονίκης το 1932 είχαν 115.000 κατοίκους. Το ιστορικό αυτό κτιριακό απόθεμα σωζόταν σχεδόν ακέραιο μέχρι το 1970, αλλά αποδεκατίστηκε στη συνέχεια με την ταχεία ανοικοδόμηση των πολυκατοικιών μετά το 1970.
http://www.efsyn.gr
Του Τάση Παπαϊωάννου*
Τι απομένει σε μια πόλη, αν αφαιρέσεις την ιστορική της μνήμη; Οταν της κόψεις κάθε τι που τη συνδέει με το παρελθόν της, αυτό που συγκροτεί την πρόσφατη ιστορία της;
Χάνεται τότε ό,τι πολυτιμότερο τη χαρακτηρίζει και τη νοηματοδοτεί.
Η ταυτότητά της, η μαγεία της, το μυστήριό της, οι μνήμες που φτερουγίζουν πάνω της κι άλλες που φώλιασαν μέσα σε χαλάσματα, ξεθωριασμένα χρώματα και ερειπωμένες στέγες.
Η καταστροφή του κτιριακού πολιτισμού της σύγχρονης ιστορίας μας είναι πρωτοφανής στη χώρα μας. Κατεδαφίζουμε όχι μόνον τα κελύφη μέσα στα οποία αναπτύχθηκε η ζωή τις προηγούμενες δεκαετίες, αλλά μαζί τους και κάθε τι που μας θυμίζει εκείνες τις εποχές. Τον μόχθο, τους αγώνες, τις θυσίες του λαού μας. Κατεδαφίζουμε, με λίγα λόγια, την αυτογνωσία μας. Ξεχνάμε από πού ήρθαμε και πού πηγαίνουμε. Και τι κτίζουμε στη θέση τους;
Οταν μια κοινωνία δεν έχει σταθερά σημεία αναφοράς που να τη συνδέουν με το πρόσφατο (αλλά και το μακρινό) παρελθόν της, είναι μια κοινωνία δίχως μέλλον. Μια κοινωνία που κινδυνεύει να χαθεί και να σβήσει μέσα στο πέρασμα του χρόνου. Και την ίδια ώρα γίνεται -ιδίως η νέα γενιά- έρμαιο των κάθε είδους παραχαρακτών της Ιστορίας. Ολων αυτών που επενδύουν και ποντάρουν ακριβώς στο ξεθώριασμα της μνήμης, για να επαναφέρουν έπειτα από χρόνια στο προσκήνιο ο,τι εφιαλτικό, αποκρουστικό και τρομακτικό είχαν ζήσει οι προηγούμενες γενιές.
Σήμερα κινδυνεύουν να κατεδαφιστούν τόσο στην Αθήνα (οδός Πανόρμου) όσο και στη Θεσσαλονίκη (οδός Μικρουλέα 20) οι τελευταίες εστίες μνήμης των προσφύγων που ήρθαν μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή στις δύο μεγαλουπόλεις μας. Εκεί, στις γειτονιές που πρωτοκατοικήσανε και τις δύσκολες συνθήκες που αντιμετώπισαν εκείνα τα χρόνια, στα σπίτια που έκτισε τότε το Ελληνικό κράτος μέσα από τα μεγάλα εποικιστικά προγράμματα της Πρόνοιας και της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων.
Τα προσφυγικά της Πανόρμου κινδυνεύουν να αποχαρακτηριστούν, ενώ για το μικρό σπίτι στην Καλαμαριά της Θεσσαλονίκης γίνεται αγώνας από πάμπολλους επιστημονικούς φορείς και συλλόγους, προκειμένου να διασωθεί και να κηρυχτεί νεώτερο μνημείο της πόλης. Ενα μικρό ταπεινό σπιτάκι με τις χαρακτηριστικές προσθήκες του και τη μικρή του αυλή, αυθεντικό και αναλλοίωτο δείγμα προσφυγικής κατοικίας, από τα τελευταία που απέμειναν ανάμεσα σε ψηλές πολυκατοικίες, για να μας υπενθυμίζει ότι η Θεσσαλονίκη υπήρξε μια πόλη της προσφυγιάς. Γιατί, «Μνημείο» σημαίνει πριν και πάνω απ’ όλα αυτό που βοηθά την ενθύμηση, αυτό που κρατά νωπή την ανάμνηση. Δεν έχει να κάνει μόνο από τι υλικό είναι καμωμένο, το αρχιτεκτονικό του στιλ, τον διάκοσμο που φέρει πάνω του. Η αξία του έγκειται κυρίως στο τι μνήμες κουβαλάει, τι εποχές σηματοδοτεί.
Τα λιγοστά προσφυγικά σπίτια της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, που έχουν απομείνει ακόμη όρθια, μοιάζουν στις δύσκολες μέρες μας με μικρούς, αλλά ολοφώτιστους φάρους μέσα στην απεραντοσύνη και την ομοιομορφία του αστικού τους ιστού. Φάροι που φωτίζουν μ’ ένα φως σταθερό και λαμπερό το «έδαφος» και τα «θεμέλιά» της πόλης, τον τρόπο με τον οποίο κατοικήθηκε, κτίστηκε, αναπτύχθηκε, υπήρξε. Θυμίζουν τους πρόσφυγες που ήρθαν από άλλες πατρίδες και αιμοδότησαν στην κυριολεξία τον ελλαδικό χώρο και τον νεοελληνικό μας πολιτισμό. Θυμίζουν όλους τους πρόσφυγες και τον αγώνα του ανθρώπου όπου γης για ένα καλύτερο αύριο. Και αυτή τη μνήμη οφείλουμε όλοι, έστω και την ύστατη στιγμή, να την κρατήσουμε ζωντανή!
*Αρχιτέκτων/Καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ
………………………………………………………………………..
Κεραμίδια και κυπαρίσσι στην αυλή
Ο χαρακτηρισμός ως νεότερου μνημείου μιας προσφυγικής κατοικίας στον Δήμο Καλαμαριάς Θεσσαλονίκης (Μικρουλέα 20, γωνία με οδό Κολοτούρου) έχει εδώ και καιρό συγκεντρώσει μεγάλο ενδιαφέρον. Την προστασία του ζητούν, ανάμεσα σε άλλους, η εταιρεία Monumenta, το παράρτημα Θεσσαλονίκης της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, η ελληνική επιτροπή του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων ICOMOS, η Ομοσπονδία Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδας και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Προσφύγων Μικράς Ασίας Ν. Κρήνης. Πιθανότατα θα εξεταστεί αύριο στη συνεδρίαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων.
Πρόκειται για απλή μονώροφη μονοκατοικία τού 1929, με δίρριχτη στέγη με γαλλικά κεραμίδια και μαρκίζα πάνω από τα παράθυρα με βυζαντινό κεραμίδι, κατασκευασμένη σε τμήμα οικοπέδου το μεγαλύτερο μέρος του οποίου καταλαμβάνει κήπος με ένα μεγάλο κυπαρίσσι. Κατά ευτυχή σύμπτωση δεν έχει υποστεί μεταγενέστερες αλλοιώσεις της αρχικής δομής και μορφολογίας του. Αποτελεί αυθεντικό δείγμα της αρχιτεκτονικής τυπολογίας της μικρής μονοκατοικίας με κήπο και της οικοδομικής τεχνολογίας των προσφυγικών σπιτιών, που κατασκευάστηκαν μαζικά από τις τεχνικές υπηρεσίες του υπουργείου Πρόνοιας στη δεκαετία της προσφυγικής αποκατάστασης. Είναι ένα από τα τελευταία που έχουν απομείνει στην Καλαμαριά. Αποτελεί τυπικό ισόγειο κτίσμα του οικισμού Δέρκων, ενός από τους προσφυγικούς οικισμούς που συνέθεσαν τον Δήμο Καλαμαριάς και ιδρύθηκαν προπολεμικά (δεκαετία του 1930) για να στεγάσουν τους πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι από τα 13 χαρακτηρισμένα από το ΥΠΠΟ ως νεότερα μνημεία (κυρίως αστικές και μεγαλοαστικές εξοχικές κατοικίες) και έναν ιστορικό τόπο (πρώην οθωμανικό στρατόπεδο) στον Δήμο Καλαμαριάς δεν υπάρχει ούτε ένα χαρακτηρισμένο προσφυγικό κτίσμα.
Οι άνω των 50 προσφυγικοί συνοικισμοί της Θεσσαλονίκης το 1932 είχαν 115.000 κατοίκους. Το ιστορικό αυτό κτιριακό απόθεμα σωζόταν σχεδόν ακέραιο μέχρι το 1970, αλλά αποδεκατίστηκε στη συνέχεια με την ταχεία ανοικοδόμηση των πολυκατοικιών μετά το 1970.
http://www.efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου