Ανδρέας Εμπειρίκος: Με τον φακό του ποιητή

Μια άλλη σημαντική καλλιτεχνική πτυχή του υπερρεαλιστή λογοτέχνη

Στον διάπλου Καλέ - Ντόβερ, Αύγουστος 1953

Ηταν ο πρώτος ψυχαναλυτής στον ελλαδικό χώρο και ο εισηγητής του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα. Ο Ανδρέας Εμπειρίκος (1901-1975), ο ποιητής της «Υψικαμίνου» (1935) και της «Ενδοχώρας» (1945), ο συγγραφέας του τολμηρού ερωτογραφήματος «Ο Μέγας Ανατολικός» (1990-1992), ήταν επίσης συστηματικός φωτογράφος «με τη δεξιοτεχνία και την επιμονή μανιακού», όπως σχολίαζε ο φίλος και κουμπάρος του Οδυσσέας Ελύτης.

Φωτογραφίζει ήδη πριν από τον Πόλεμο, με μια Super Ikonta, αλλά ασχολείται πιο συστηματικά με τη φωτογραφία μετά το 1951, όταν αναγκάζεται να διακόψει το επάγγελμα του ψυχαναλυτή και πηγαίνει στο Παρίσι. Αφενός μεν τότε έχει περισσότερο χρόνο γιατί ως ψυχαναλυτής από το 1935 εργαζόταν πολλές ώρες, αφετέρου δε η φωτογραφία λειτουργεί θεραπευτικά και τον παρηγορεί για την εγκατάλειψη της ψυχανάλυσης, υποστηρίζει ο Γιάννης Σταθάτος, που επιμελήθηκε το λεύκωμα με φωτογραφίες του, «Φωτοφράκτης» (εκδ. Αγρα, 2001). Την άποψη συμμερίζεται και ο γιος του ποιητή Λεωνίδας Εμπειρίκος, που σχολιάζει ότι ο πατέρας του δεν θα ήταν ο φωτογράφος που γνωρίζουμε σήμερα αν δεν άφηνε την ψυχανάλυση.

Περίπου 40.000 φωτογραφίες (αρνητικά, εκτυπώσεις και κόντακτ) βρίσκονται στο Αρχείο Εμπειρίκου που κατέχει ο Λεωνίδας Εμπειρίκος, ενώ φωτογραφίες που τραβήχτηκαν από τον Εμπειρίκο προπολεμικά βρίσκονται στο Μουσείο Μπενάκη. Σαράντα πέντε από αυτές θα παρουσιαστούν στο «The Box» (Δορυλαίου 12, πλ. Μαβίλη), έναν νέο χώρο που φιλοξενεί τις εφαρμοσμένες τέχνες, στην έκθεση με τίτλο «Ο φακός του ποιητή - Φωτογραφίες από το Αρχείο του Ανδρέα Εμπειρίκου», η οποία εγκαινιάζεται την Τετάρτη 15 Μαΐου, στις 8 μ.μ.

Επιλέχθηκαν φωτογραφίες όχι με σκοπό να αφηγηθούν ένα κεφάλαιο της βιογραφίας του Εμπειρίκου, αλλά με κριτήριο την καθαρή φωτογραφική τους αξία. Με παλαιότερη ένα γυμνό της δεκαετίας του 1930, οι περισσότερες που θα παρουσιαστούν στην έκθεση έχουν ληφθεί μεταξύ 1952-1953. «Επιλέχθηκαν φωτογραφίες με θέματα ανθρωποκεντρικά και σκηνές δρόμου που θυμίζουν σύγχρονους αμερικανούς φωτογράφους» λέει ο φωτογράφος Βασίλης Ραγουζαρίδης, ο οποίος έκανε την επιλογή για το «Τhe Box». Εκείνο που τον εντυπωσιάζει στον Εμπειρίκο είναι «το πόσο προχωρημένος ήταν για την εποχή του, το πόσο επίκαιρη είναι η ματιά του σήμερα, καθώς και η πολύ καλή τεχνική του κατάρτιση». Οι φωτογραφίες του θυμίζουν, λέει, αριστοτέχνες της όγδοης τέχνης, τονΑντρέ Κερτές ή τον Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν.

Στην έκθεση παρουσιάζονται ψηφιακές αναπαραγωγές αυθεντικών τυπωμάτων του Εμπειρίκου σε μεγέθυνση που φθάνει τα 40x60 εκ. Μολονότι είχε ευελιξία σε διαφορετικά φόρμα, η μεγαλύτερη φωτογραφία του Εμπειρίκου είναι τυπωμένη σε χαρτί 30x40 εκ. Τις τύπωνε στο φωτογραφικό εργαστήρι του φίλου του Θανάση Ηλιάδη, σε συνεργασία μαζί του. Στη διάρκεια της ζωής του πραγματοποίησε μια ατομική έκθεση στην γκαλερί «Ιλισός» τον χειμώνα του 1955, με την παρότρυνση του φίλου του αρχιτέκτονα και επίσης μανιώδη φωτογράφου Αρη Κωνσταντινίδη.

Γύρω του βρίσκονταν πάντα δύο-τρεις φωτογραφικές μηχανές. Είχε χρησιμοποιήσει καμιά δεκαριά σε όλα τα χρόνια της φωτογραφικής του δραστηριότητας. Μια Leica πριν από τον πόλεμο κι αργότερα μια Rolleiflex. Μεταπολεμικά προτιμούσε τις Contax. Η αγαπημένη του ήταν μια Contax ΙΙΙ, η πιο χρηστική μια Leica Μ3. «Τραβούσε φωτογραφίες ανά πάσα στιγμή μέσα στη μέρα. Στα παιδικά μου χρόνια βρισκόμουν συστηματικά υπό το άγρυπνο βλέμμα του φωτογραφικού φακού του, πράγμα που είχα συνηθίσει και δεν με ενοχλούσε»λέει στο «Βήμα» ο Λεωνίδας Εμπειρίκος, «εκτός από μία φορά τον χρόνο που με έστηνε για πορτρέτο, καλοκαίρι στη Γλυφάδα».

Η έκθεση θα διαρκέσει ως την Παρασκευή 31 Μαΐου. Ωρες λειτουργίας: Δευτ. - Σάββ. 12 μεσ. - 8 μ.μ., Κυρ. 11 π.μ. - 5 μ.μ. Είσοδος ελεύθερη.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  ΤΟ ΒΗΜΑ