Ελληνικά Μουσικά Όργανα-Αναζητήσεις σε εικαστικές και γραμματειακές μαρτυρίες, 2000π.Χ.-2000 μ.Χ

Μια ιδιαιτέρως πρωτότυπη, όσο και αξιόλογη διεπιστημονική μελέτη, με τίτλο:  “Ελληνικά Μουσικά Όργανα-Αναζητήσεις σε εικαστικές και γραμματειακές μαρτυρίες, 2000π.Χ.-2000 μ.Χ.” (Θεσσαλονίκη, Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Α.Π.Θ., 2012) παρουσιάστηκε στις 20 Μαρτίου 2013, στη Μουσική Βιβλιοθήκη του Συλλόγου «Οι Φίλοι της Μουσικής», στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Πρόκειται για ένα πολυετές ερευνητικό έργο, στο πλαίσιο του  «Αρχείου Μουσικής Εικονογραφίας και Φιλολογικών Πηγών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης» (Α.Π.Θ.), υπό την επιστημονική επίβλεψη της καθηγήτριας του Τμήματος Μουσικών Σπουδών Α.Π.Θ., κυρίας Αλεξάνδρας Γουλάκη-Βουτυρά.

 
Επιστήμονες διεθνούς κύρους από τους τομείς της μουσικολογίας, αρχαιολογίας, βυζαντινολογίας, ιστορίας και λοιπών συναφών επιστημονικών κλάδων,  κατέστησαν εφικτή την σε βάθος, αλλά και  εύρος διεπιστημονική έρευνα, καθώς  προέβησαν «σε μια εκτεταμένη συλλογή και επεξεργασία υλικού σχετικού με τις απεικονίσεις των ελληνικών μουσικών οργάνων στις εικαστικές τέχνες από την προϊστορική εποχή ώς τις μέρες μας» όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο δελτίο τύπου και συγχρόνως, «κατέγραψαν σχετικές  αναφορές  σε γραμματειακές πηγές της αρχαιότητας και του Βυζαντίου».

  Αττική ερυθρόμορφη οινοχόη, βρέθηκε στο Θέατρο του Διονύσου. Ζωγράφος της Ερέτριας, 430-420 π.Χ. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Εταίρα με άρπα και συμποσιαστής.

Η συλλογή,  αποτελείται από 14 κεφάλαια και  χωρίζεται σε δυο κύριες ενότητες:  Α. «Αρχαιότητα» και Β. «Βυζαντινή, Μεταβυζαντινή περίοδος 19^ος -20^ος αιώνας[1]
Η πρώτη ενότητα, αποτελείται από τα εξής  κεφάλαια:

Ι. Μουσικά όργανα της προϊστορικής περιόδου, (συγγραφέας, Κατερίνα Κολοτούρου)
ΙΙ. Τα μουσικά όργανα στην αρχαία ελληνική γραμματεία, (συγγραφέας, Andrew Barker)
ΙΙΙ. Μουσική που δεν απεικονίζεται. Τρόποι μουσικής αναπαράστασης στην αρχαία ελληνική αγγειογραφία, (συγγραφέας,Tilman Seebass)
IV. Εικόνες μουσικής στην αρχαία ελληνική τέχνη, (συγγραφέας, Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά)
V.1 Μουσική πρακτική στην αρχαιότητα. Ίχνη μουσικής σημειογραφίας στην εικονογραφία, (συγγραφέας, Egert Poehlmann)
V.2 Ενδείξεις μουσικής σημειογραφίας στην εικονογραφία της κλασικής περιόδου, (συγγραφέας, Αντωνία Ρουμπή)
VI. Η ανακατασκευή των αρχαίων μουσικών οργάνων και η αναβίωση της μουσικής, (συγγραφέας, Stefan Hagel)
VII. Μουσικά όργανα και οργανικά σύνολα μεταξύ Ελλάδας και Ρώμης, (συγγραφέας, Massimo Raffa)

Πήλινος βωμός από τον Τάραντα, 400-375 π.Χ. Malibu, J. Paul Getty Museum. Στο κέντρο γυναικεία μορφή με χαλκόφωνο.

Η δεύτερη ενότητα, χωρίζεται στα ακόλουθα κεφάλαια:
VIII. Τα αρχαία μουσικά όργανα σε βυζαντινές πηγές-Η περίπτωση του Ευσταθίου Θεσσαλονίκης, (συγγραφέας, Ελισάβετ Σωτηρούδη)
IX. Μουσικά όργανα σε γραπτές πηγές της βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου, με έμφαση στα χορδόφωνα, (συγγραφέας, Μαρία Αλεξάνδρου)
X. Απεικονίσεις μουσικών οργάνων στη βυζαντινή και μεταβυζαντινή εικονογραφία, (συγγραφέας, Gabriela Currie)
XI. Μουσική και χορός από τους Ευρωπαίους περιηγητές (17ος-19ος αιώνας), (συγγραφέας, Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά)
XII. Μουσικά θέματα στη νεοελληνική ζωγραφική, (συγγραφέας, Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά)
XIII. Γλωσσάριο μουσικών οργάνων της ελληνικής αρχαιότητας, (συγγραφέας, Αντωνία Ρουμπή)
XIV. Γλωσσάριο μουσικών οργάνων της βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου, (συγγραφέας, Μαρία Βουτσά)

 Μικρογραφία βυζαντινού ψαλτηρίου. Κώδικας Παντοκράτορος 61, φ. 85r. Οι Υιοί Κορέ.

Στο τέλος του τόμου, περιλαμβάνονται τρία Παράρτηματα:
1 Η ταξινόμηση των μουσικών οργάνων
2 Ονοματολογία των μερών των μουσικών οργάνων της αρχαίας, βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου
3 Χρονολόγιο συγγραφέων της αρχαίας, βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου

 Ελεφαντοστέινη ανάγλυφη πυξίδα, π. 1403/4. Ουάσιγκτον, Dumbarton Oaks. Μουσικοί.

Το ερευνητικό έργο πραγματοποιήθηκε χάρη στη χορηγία του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς και η  εν λόγω  έκδοση, αποτελεί ευγενική χορηγία του Σωματείου «Υποτροφίες Μαρία Κάλλας». Απευθύνεται σε επιστήμονες και φοιτητές όλων των επιστημονικών κλάδων που έχουν  συμβάλει στην εν λόγω έρευνα (μουσικολόγους αρχαιολόγους, φιλολόγους, ιστορικούς κτλ), καθώς  και  σε μουσικούς και κατασκευαστές μουσικών οργάνων κτλ
Ωστόσο, αξίζει να υπογραμμισθεί ότι αυτή η πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη δεν απευθύνεται μόνον στους φερόμενους ως «ειδικούς». Στο πλαίσιο  μιας ευρύτερης σύνδεσης της επιστήμης με την κοινωνία, αφορά  κάθε άτομο που επιθυμεί να εντρυφήσει στον τομέα της οργανογνωσίας,  από μια οπτική, όχι απλώς τεχνική, αλλά βαθύτερη, κατανοώντας  τη σχέση κάθε μουσικού οργάνου με το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο της εποχής του.

Τσάρα Ήλια  260126