Ο ναός του Απόλλωνα Ζωστήρα, η εκποίηση του Αστέρα Βουλιαγμένης και ο νέος αναπτυξιακός νόμος

Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων

Χθες και σήμερα συζητιέται στη Βουλή ο νέος αναπτυξιακός νόμος. Πρόκειται για τη συνέχεια στο σήριαλ των νομοθετικών πρωτοβουλιών που αδυνατίζουν την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, θεσπίζοντας ουσιαστικά μια παράλληλη, «ειδική νομοθεσία» για τους ιδιώτες «στρατηγικούς επενδυτές» και τα Μεγάλα Έργα. Μέσω αυτής, κατά παράβαση του Συντάγματος, νομιμοποιείται η ιδιωτική πολεοδόμηση, η αλλαγή στα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΓΠΣ) και τους όρους δόμησης και χρήσης γης, η εκποίηση δημοσίων εκτάσεων μέσω του ΤΑΙΠΕΔ, η ιδιωτική χρήση των κοινόχρηστων αγαθών (όπως ο αιγιαλός), ενώ απειλείται ευθέως η προστασία των μνημείων. Καλό θα είναι λοιπόν να βλέπουμε το δάσος και όχι το δέντρο. Πράγματι ο ναός του Απόλλωνος Ζωστήρος, που βρίσκεται εντός της έκτασης του Αστέρα Βουλιαγμένης, εξαιρείται από την εκποίηση που επιχειρεί το ΤΑΙΠΕΔ. Όμως, τι ισχύει για τον περιβάλλοντα χώρο του; Υφίσταται «προστασία» μνημείου, όταν οι όροι χρήσης και δόμησης στον περιβάλλοντα χώρο, που αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο του μνημείου, μπορούν να διαμορφωθούν κατά το δοκούν από τον όποιο επενδυτή; Υπάρχει «ανάδειξη» σε έναν ναό, που βρίσκεται εντός ιδιωτικής έκτασης και στον οποίο δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στους επισκέπτες που δεν θέλουν να πληρώσουν εισιτήριο στον ιδιώτη; Τι σημαίνει τελικά στις μέρες μας «δημόσια περιουσία», όταν ολόκληρη η έκταση του Αστέρα, με τον αιγιαλό, την παραλία, τον περιβάλλοντα χώρο του μνημείου, και ένα από τα ελάχιστα άκτιστα σημεία του παραλιακού μετώπου της Αττικής, εκποιείται σε ιδιώτες; Για ποιο λόγο, ενώ ο ναός έχει γύρω του –με βάση την ισχύουσα κήρυξη– ζώνη προστασίας 100μ., ανοίγει τώρα θέμα αναοριοθέτησής της; Εάν σήμερα ψηφιστεί ως έχει στη Βουλή το νομοσχέδιο του Υπουργείου Ανάπτυξης «Διαμόρφωση φιλικού αναπτυξιακού περιβάλλοντος για τις στρατηγικές και ιδιωτικές επενδύσεις και άλλες διατάξεις», τότε η αρμοδιότητα για την τύχη των αρχαιοτήτων (και του περιβάλλοντα χώρου τους) που βρίσκονται εντός μεγάλων επενδύσεων μεταφέρεται στους Υπουργούς Ανάπτυξης & Παιδείας, οι οποίοι θα μπορούν πλέον να γνωμοδοτούν «κατά παρέκκλιση κάθε άλλης διάταξης» (παρ. β άρθρου 5) και, άρα, κατά παράβαση και της αρχαιολογικής νομοθεσίας. Με το ίδιο νομοσχέδιο, άλλωστε, τη στιγμή που απειλούνται με κατάργηση Εφορείες Αρχαιοτήτων με πολυσχιδές έργο, μεταξύ των οποίων και η αρμόδια για την εν λόγω περιοχή ΚΣΤ΄ ΕΠΚΑ, ιδρύεται «Τμήμα Αρχαιολογικών Αδειών» στο Υπουργείο Ανάπτυξης! Η υπόθεση της εκποίησης της δημόσιας περιουσίας έχει, δυστυχώς, πολλές πτυχές που συχνά παραβλέπονται: πολλές από τις εκτάσεις που προορίζονται για εκποίηση περιλαμβάνουν μνημεία ή εντάσσονται σε αρχαιολογικούς χώρους και δασικές περιοχές (βλ. νησίδες, Αστέρας Βουλιαγμένης). Το θέμα γίνεται ακόμη πιο σοβαρό, αν συνυπολογίσουμε την τάση προς «ιδιωτικοποίηση» της νομοθεσίας, με ειδικούς όρους δόμησης και χρήσης που ψηφίζονται ad hoc και κατά παρέκκλιση των ισχυουσών διατάξεων για τον εκάστοτε φαστ-τρακ «επενδυτή» (το δεύτερο μέρος του νομοσχεδίου του Υπουργείου Ανάπτυξης είναι χαρακτηριστικό! Με τον τρόπο αυτό επιχειρείται η παράκαμψη της αρχαιολογικής νομοθεσίας, όταν πρόκειται για συγκεκριμένες επενδύσεις. Η εκποίηση, όμως, δημοσίων εκτάσεων που ορίζονται ως δημόσια περιουσία (και όχι ως ιδιωτική περιουσία του δημοσίου) από το ΤΑΙΠΕΔ εγείρει ζητήματα νομιμότητας, (αφού το ΤΑΙΠΕΔ έχει αρμοδιότητα αποκλειστικά στην ιδιωτική περιουσία του δημοσίου), και εγκυμονεί κινδύνους αφεαυτής, αφού κατοχυρώνει εμπράγματα δικαιώματα σε αγαθά που εξ αρχής είναι εκτός συναλλαγής. Ανοίγει λοιπόν το δρόμο, ώστε οι δημόσιες εκτάσεις να μπορούν ακόμη και να κατασχεθούν! Τα μνημεία και οι αρχαιολογικοί χώροι, οι δημόσιες εκτάσεις, τα δάση, ο αιγιαλός και το τοπίο είναι δημόσια αγαθά, που προστατεύονται από το άρθρο 24 του Συντάγματος. Τα μνημεία και ο περιβάλλον χώρος τους αποτελούν μια ενότητα και είναι αναγκαίο να προστατεύονται από κοινού. Απαιτούμε: ♦ Να αποσυρθούν οι αντισυνταγματικές διατάξεις του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Ανάπτυξης ♦ Να σταματήσει η εκποίηση της δημόσιας έκτασης στον Αστέρα Βουλιαγμένης από το ΤΑΙΠΕΔ, όπως έχει ζητηθεί και από τους όμορους Δήμους. ♦ Να μεριμνήσει η Γενική Γραμματεία Πολιτισμού, ώστε να αναδειχθεί ο ναός και να διαμορφωθεί ελεύθερη πρόσβαση στο μνημείο για όλους τους επισκέπτες. 4 Απριλίου 2013