Το ντοκιμαντέρ του Ολιβιέ Ζισουά «Σαν πέτρινα λιοντάρια στην μπασιά της νύχτας»
Ταινίες έχουν γυριστεί πολλές γι’ αυτό το κολαστήριο. Ο Γαλλοελβετός καθηγητής Πανεπιστημίου εντυπωσιάστηκε τόσο από την ποιητική έκφραση των εξορίστων που βάσισε μια ταινία στο έργο τους, κυρίως του Ρίτσου, του Λειβαδίτη και του Λουντέμη
Η συλλογή ποιημάτων «Πέτρινα Χρόνια», που έγραψε στη Μακρόνησο ο Γιάννης Ρίτσος, μίλησε απ’ απευθείας στην καρδιά του Ολιβιέ Ζισουά. Το βιβλίο έπεσε τυχαία στα χέρια του το 2009 -είχε κυκλοφορήσει στη Γαλλία από τις εκδόσεις «Υψιλον». Εντυπωσιάστηκε από την ποιητική δύναμη, αλλά και τις συνθήκες που γράφτηκαν τα ποιήματα. Στην εισαγωγή της έκδοσης υπήρχε ειδική αναφορά στη Μακρόνησο. Εκεί έμαθε για το στρατόπεδο συγκέντρωσης «εθνικής αναμόρφωσης» που φτιάχτηκε στο νησί για την «καταπολέμηση κι επέκταση του κομμουνισμού». Αμέσως θέλησε να γυρίσει μια ταινία- αναφορά στην ποίηση που γράφτηκε από τους εξόριστους.
Ο Ολιβιέ Ζισουά επικοινώνησε με την Ελένη Γιώτη, φοιτήτριά του στο Πανεπιστήμιο Paris-Est Marne la Vallée της Γαλλίας. Το καλοκαίρι του ίδιου έτους επισκέφθηκαν τη Μακρόνησο, κάτι που επανέλαβαν πολλές φορές το επόμενο διάστημα για ρεπεράζ και τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ «Σαν πέτρινα λιοντάρια στην μπασιά της νύχτας». Πρόκειται για ένα κινηματογραφικό δοκίμιο για την ιστορία της Μακρονήσου, μέσα από ποιήματα των Γιάννη Ρίτσου, Τάσου Λειβαδίτη και Μενέλαου Λουντέμη. Βγαίνει την επόμενη Πέμπτη (18/4/).
Πολλά από εκείνα τα γραφτά θάφτηκαν κάτω από τις πέτρες, ανάμεσα στις χαραμάδες, στ’ ανοίγματα των τοίχων για να αποκαλυφθούν αργότερα. Αλλα τα φύλαξαν μέσα σε μπουκάλια οι κρατούμενοι για να τα μεταφέρουν και να τα σώσουν. «Οι ποιητές συνήθως γράφουν για να υμνήσουν τη φύση, να εκφράσουν ερωτικά αισθήματα ή ακόμα την οδύνη της ύπαρξης. Σπάνιοι είναι εκείνοι που δημιούργησαν ποιητικό έργο πίσω από συρματοπλέγματα, κάτω από βασανιστήρια. Οι ποιητές της Μακρονήσου έκαναν να αναδυθεί από τα κείμενά τους μια φωνή αντίστασης, ένας πίδακας ζωτικής δύναμης. Τα ποιητικά χρονικά της ζωής των εξόριστων στο νησί αφηγούνται τον τρόμο και την επιβίωση μέσα σε αυτό το βάρβαρο εργαστήριο που στόχο είχε τον “πνευματικό επαναπρογραμματισμό” των αντιστεκόμενων κομμουνιστών», σημειώνει ο Ζισουά.
Ο 44χρονος Γαλλοελβετός διάλεξε αργά πλάνα τράβελινγκ που μας οδηγούν σε ένα υπνωτικό ταξίδι μέσα στα ερείπια των στρατιωτικών εγκαταστάσεων, ενώ παρεμβάλλεται αρχειακό υλικό. «Τα ποιήματα αυτά γεννούν εικόνες, κινητοποιούν τη φαντασία. Η αρχική σκέψη του Ολιβιέ ήταν να αντιπαραβάλει τα ποιήματα με τα ερείπια της Μακρονήσου», μας λέει η Ελένη Γιώτη και θυμάται την πρώτη τους επίσκεψη, το 2009. «Είχαμε ήδη διαβάσει και μελετήσει κείμενα και αρχειακό υλικό. Οταν επισκεφτήκαμε τη Μακρόνησο, δεχτήκαμε ένα ισχυρό σοκ από τα ελάχιστα στοιχεία που έχουν απομείνει. Εχεις την έντονη αίσθηση ενός παρατημένου νεκροταφείου, ενός τόπου στον οποίο επιχειρείται μέσω της εγκατάλειψης το σβήσιμο της μνήμης. Μας σόκαρε βαθιά. Μας πήρε ορισμένες ημέρες να συνέλθουμε και να κατανοήσουμε ποια είναι η κινηματογραφική διάσταση που έχει αυτός ο τόπος σήμερα. Το νησί έχει εγκαταλειφθεί πλήρως κι ας ανακηρύχθηκε στις16 Μαΐου του 1989 ιστορικός τόπος».
Στο ντοκιμαντέρ αντιπαραβάλλονται τα ποιήματα Ρίτσου, Λειβαδίτη, Λουντέμη με τα κείμενα προπαγάνδας που ακούγονταν από τα μεγάφωνα, φωτογραφικό και κινηματογραφικό αρχειακό υλικό, όπως ένα φιλμάκι προπαγάνδας του BBC με αφορμή την επίσκεψη Αγγλων αξιωματούχων, όπου γίνεται λόγος για το «θαύμα της αναμόρφωσης», κ.ά.
Η έρευνα του Ολιβιέ και των συνεργατών του βασίζεται σε γραπτές αναφορές και προφορικές συζητήσεις που έκαναν με πολλούς Μακρονησιώτες. Επίσης, από την ειδική έκδοση για την ποίηση της Μακρονήσου που κυκλοφόρησε στη Γαλλία άντλησαν στοιχεία από ποιήματα των: Αρη Αλεξάνδρου, Τίτου Πατρίκιου, Βικτωρίας Θεοδώρου, Δημήτρη Δούκαρη, Λευτέρη Ραυτόπουλου, Μανώλη Κορνήλιου, Κώστα Κουλοφάκου, Τζαβαλά Καρούσου, και πολλών άλλων γνωστών και άγνωστων ποιητών, καθώς η Μακρόνησος ήταν κι ένα ποιητικό εργαστήρι. Με τη δύναμη των λέξεων επιχειρούσαν οι κρατούμενοι να αντέξουν το κολαστήριο.
Στη γαλλοελβετική συμπαραγωγή συμμετέχει η ελληνική εταιρεία «Περίπλους ΕΠΕ», που έχει δημιουργήσει εξαιρετικά ντοκιμαντέρ, από τη «Νύχτα που ο Φερνάντο Πεσόα συνάντησε τον Κωνσταντίνο Καβάφη» έως τα «Ημερολόγια καταστρώματος – Γιώργος Σεφέρης». «Είναι ευτυχής συγκυρία για εμάς, καθώς τον Οκτώβριο θα είναι έτοιμο το ντοκιμαντέρ για τον Γρήγορη Λαμπράκη. Την ίδια στιγμή μάς βρίσκει ένας Γαλλοελβετός σκηνοθέτης με την ταινία του, με την οποία έχουμε πολιτικές και αισθητικές συγγένειες», λέει ο Θάνος Λαμπρόπουλος, εκ των Ελλήνων συμπαραγωγών.
v.tzevelekou@efsyn.gr
INFO: Το ντοκιμαντέρ βγαίνει στην «Ταινιοθήκης της Ελλάδας» στην Αθήνα, και στην αίθουσα «Παύλος Ζάννας» της Θεσσαλονίκης την Πέμπτη 18 Απριλίου.
Ταινίες έχουν γυριστεί πολλές γι’ αυτό το κολαστήριο. Ο Γαλλοελβετός καθηγητής Πανεπιστημίου εντυπωσιάστηκε τόσο από την ποιητική έκφραση των εξορίστων που βάσισε μια ταινία στο έργο τους, κυρίως του Ρίτσου, του Λειβαδίτη και του Λουντέμη
Η συλλογή ποιημάτων «Πέτρινα Χρόνια», που έγραψε στη Μακρόνησο ο Γιάννης Ρίτσος, μίλησε απ’ απευθείας στην καρδιά του Ολιβιέ Ζισουά. Το βιβλίο έπεσε τυχαία στα χέρια του το 2009 -είχε κυκλοφορήσει στη Γαλλία από τις εκδόσεις «Υψιλον». Εντυπωσιάστηκε από την ποιητική δύναμη, αλλά και τις συνθήκες που γράφτηκαν τα ποιήματα. Στην εισαγωγή της έκδοσης υπήρχε ειδική αναφορά στη Μακρόνησο. Εκεί έμαθε για το στρατόπεδο συγκέντρωσης «εθνικής αναμόρφωσης» που φτιάχτηκε στο νησί για την «καταπολέμηση κι επέκταση του κομμουνισμού». Αμέσως θέλησε να γυρίσει μια ταινία- αναφορά στην ποίηση που γράφτηκε από τους εξόριστους.
Ο Ολιβιέ Ζισουά επικοινώνησε με την Ελένη Γιώτη, φοιτήτριά του στο Πανεπιστήμιο Paris-Est Marne la Vallée της Γαλλίας. Το καλοκαίρι του ίδιου έτους επισκέφθηκαν τη Μακρόνησο, κάτι που επανέλαβαν πολλές φορές το επόμενο διάστημα για ρεπεράζ και τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ «Σαν πέτρινα λιοντάρια στην μπασιά της νύχτας». Πρόκειται για ένα κινηματογραφικό δοκίμιο για την ιστορία της Μακρονήσου, μέσα από ποιήματα των Γιάννη Ρίτσου, Τάσου Λειβαδίτη και Μενέλαου Λουντέμη. Βγαίνει την επόμενη Πέμπτη (18/4/).
Πολλά από εκείνα τα γραφτά θάφτηκαν κάτω από τις πέτρες, ανάμεσα στις χαραμάδες, στ’ ανοίγματα των τοίχων για να αποκαλυφθούν αργότερα. Αλλα τα φύλαξαν μέσα σε μπουκάλια οι κρατούμενοι για να τα μεταφέρουν και να τα σώσουν. «Οι ποιητές συνήθως γράφουν για να υμνήσουν τη φύση, να εκφράσουν ερωτικά αισθήματα ή ακόμα την οδύνη της ύπαρξης. Σπάνιοι είναι εκείνοι που δημιούργησαν ποιητικό έργο πίσω από συρματοπλέγματα, κάτω από βασανιστήρια. Οι ποιητές της Μακρονήσου έκαναν να αναδυθεί από τα κείμενά τους μια φωνή αντίστασης, ένας πίδακας ζωτικής δύναμης. Τα ποιητικά χρονικά της ζωής των εξόριστων στο νησί αφηγούνται τον τρόμο και την επιβίωση μέσα σε αυτό το βάρβαρο εργαστήριο που στόχο είχε τον “πνευματικό επαναπρογραμματισμό” των αντιστεκόμενων κομμουνιστών», σημειώνει ο Ζισουά.
Ο 44χρονος Γαλλοελβετός διάλεξε αργά πλάνα τράβελινγκ που μας οδηγούν σε ένα υπνωτικό ταξίδι μέσα στα ερείπια των στρατιωτικών εγκαταστάσεων, ενώ παρεμβάλλεται αρχειακό υλικό. «Τα ποιήματα αυτά γεννούν εικόνες, κινητοποιούν τη φαντασία. Η αρχική σκέψη του Ολιβιέ ήταν να αντιπαραβάλει τα ποιήματα με τα ερείπια της Μακρονήσου», μας λέει η Ελένη Γιώτη και θυμάται την πρώτη τους επίσκεψη, το 2009. «Είχαμε ήδη διαβάσει και μελετήσει κείμενα και αρχειακό υλικό. Οταν επισκεφτήκαμε τη Μακρόνησο, δεχτήκαμε ένα ισχυρό σοκ από τα ελάχιστα στοιχεία που έχουν απομείνει. Εχεις την έντονη αίσθηση ενός παρατημένου νεκροταφείου, ενός τόπου στον οποίο επιχειρείται μέσω της εγκατάλειψης το σβήσιμο της μνήμης. Μας σόκαρε βαθιά. Μας πήρε ορισμένες ημέρες να συνέλθουμε και να κατανοήσουμε ποια είναι η κινηματογραφική διάσταση που έχει αυτός ο τόπος σήμερα. Το νησί έχει εγκαταλειφθεί πλήρως κι ας ανακηρύχθηκε στις16 Μαΐου του 1989 ιστορικός τόπος».
Στο ντοκιμαντέρ αντιπαραβάλλονται τα ποιήματα Ρίτσου, Λειβαδίτη, Λουντέμη με τα κείμενα προπαγάνδας που ακούγονταν από τα μεγάφωνα, φωτογραφικό και κινηματογραφικό αρχειακό υλικό, όπως ένα φιλμάκι προπαγάνδας του BBC με αφορμή την επίσκεψη Αγγλων αξιωματούχων, όπου γίνεται λόγος για το «θαύμα της αναμόρφωσης», κ.ά.
Η έρευνα του Ολιβιέ και των συνεργατών του βασίζεται σε γραπτές αναφορές και προφορικές συζητήσεις που έκαναν με πολλούς Μακρονησιώτες. Επίσης, από την ειδική έκδοση για την ποίηση της Μακρονήσου που κυκλοφόρησε στη Γαλλία άντλησαν στοιχεία από ποιήματα των: Αρη Αλεξάνδρου, Τίτου Πατρίκιου, Βικτωρίας Θεοδώρου, Δημήτρη Δούκαρη, Λευτέρη Ραυτόπουλου, Μανώλη Κορνήλιου, Κώστα Κουλοφάκου, Τζαβαλά Καρούσου, και πολλών άλλων γνωστών και άγνωστων ποιητών, καθώς η Μακρόνησος ήταν κι ένα ποιητικό εργαστήρι. Με τη δύναμη των λέξεων επιχειρούσαν οι κρατούμενοι να αντέξουν το κολαστήριο.
Στη γαλλοελβετική συμπαραγωγή συμμετέχει η ελληνική εταιρεία «Περίπλους ΕΠΕ», που έχει δημιουργήσει εξαιρετικά ντοκιμαντέρ, από τη «Νύχτα που ο Φερνάντο Πεσόα συνάντησε τον Κωνσταντίνο Καβάφη» έως τα «Ημερολόγια καταστρώματος – Γιώργος Σεφέρης». «Είναι ευτυχής συγκυρία για εμάς, καθώς τον Οκτώβριο θα είναι έτοιμο το ντοκιμαντέρ για τον Γρήγορη Λαμπράκη. Την ίδια στιγμή μάς βρίσκει ένας Γαλλοελβετός σκηνοθέτης με την ταινία του, με την οποία έχουμε πολιτικές και αισθητικές συγγένειες», λέει ο Θάνος Λαμπρόπουλος, εκ των Ελλήνων συμπαραγωγών.
v.tzevelekou@efsyn.gr
INFO: Το ντοκιμαντέρ βγαίνει στην «Ταινιοθήκης της Ελλάδας» στην Αθήνα, και στην αίθουσα «Παύλος Ζάννας» της Θεσσαλονίκης την Πέμπτη 18 Απριλίου.
10/04/2013
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου