Ηθελαν ν' ανοίξουν λεωφόρο στη Δήλο

Εργα και ημέρες χουνταίων, σε σχέση με την πολιτιστική κληρονομιά

Μεγαλεπήβολα έργα της χούντας που ευτυχώς έμειναν στα χαρτιά και σκόρπιες αναμνήσεις για γέλια και για κλάματα έχουν να πουν οι αρχαιολόγοι από την περίοδο της επάρατης διακυβέρνησης της χώρας από τους απριλιανούς. Σταχυολογούμε εδώ μερικές χαριτωμένες ιστορίες που μας αφηγούνται η Φωτεινή Ζαφειροπούλου και ο Κωνσταντίνος Τσάκος.

 
Ο αρχαιολογικός χώρος της Δήλου


* «Ο δήμαρχος Μυκόνου ήθελε να ανοίξει λεωφόρο στη Δήλο, από τα νότια του νησιού (από το Ασκληπιείο) προς τον αρχαιολογικό χώρο», θυμάται ο κ. Τσάκος και γελάει ακόμη. «Η απόσταση δεν είναι μεγάλη, 1-1,5 χλμ., και ο δήμαρχος ονειρευόταν ένα δρόμο φαρδύ, φωτισμένο με κολόνες όπως αυτές που βλέπουμε κατά μήκος των εθνικών οδών. Είχε υποβάλει στην Εφορεία μας τη μελέτη και εμείς του την είχαμε επιστρέψει λέγοντας πως λεωφόρος στη Δήλο δεν χρειάζεται, αφού δεν έχουμε αυτοκίνητα. "Θα φέρουμε", απαντά ο δήμαρχος. Η λεωφόρος θα έσκιζε βουνά, πεδιάδες και όλο τον αρχαιολογικό χώρο. Ο δήμαρχος επέμενε και μια μέρα φέρνει τον Λαδά, να τον πάει στη Δήλο να του δείξει πού θα γίνει το έργο. Εγώ θα πήγαινα να τους ξεναγήσω. Ωστόσο, εκείνη την ημέρα είχε φουρτούνα. Βρεθήκαμε στο λιμάνι της Μυκόνου και παρ' ότι είχε 8 Μποφόρ, ο δήμαρχος ήταν αποφασισμένος να ταξιδέψει. Ο Λαδάς βλέποντας τη θάλασσα του είπε: "Ακου να δεις, εγώ είμαι στεριανός, δεν πάω". Γυρνάει σ' εμένα και με ρωτάει: "Εσύ τι λες, θα κουνηθούμε;" Εσκυψα καταφατικά κι εκείνος αποφάσισε: "Εγώ δεν πάω". Ετσι, ναυάγησε όχι το καράβι μας, αλλά το χουντικό σχέδιο».

* Από τη Μύκονο και η ιστορία της Φωτεινής Ζαφειροπούλου: «Επί χούντας, όπου υπηρετούσα στο νησί, ένας ιδιώτης από μια οικογένεια ντόπια μεγαλοαστική που είχε έπιπλα εποχής θέλησε να πουλήσει ένα σκρίνιο. Ηρθε από τη Βενετία ένας αρτ ντίλερ, το είδε και αποφάσισε να το αγοράσει. Το έπιπλο χρονολογείτο πριν από το 1830 και ως εκ τούτου έπρεπε να πάρει άδεια εξαγωγής από την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Στέλνω ένα έγγραφο στο υπουργείο και έπειτα από κάποιες μέρες με παίρνουν τηλέφωνο από το γραφείο ενός στρατιωτικού που ήταν εγκατεστημένος στο ΥΠΠΟ και μου λένε να μιλήσουμε για μια υπόθεση που αναφέρεται ως "κρίνο". Είχα πάει στο τηλεφωνικό κέντρο του νησιού, γιατί τηλέφωνο στην Εφορεία Αρχαιοτήτων δεν υπήρχε. "Για ποιο κρίνο μου λέτε;" ρώτησα απορημένη. "Τι είναι αυτό το κρίνο που θέλετε να φύγει από τη χώρα;" ρωτούσε ο άνδρας από την Αθήνα φωνάζοντας. "Εγώ σας ζήτησα να φύγει κρίνος;" απαντούσα εγώ. Και κάποια στιγμή θυμήθηκα το σκρίνιο. "Οχι κρίνο, σκρίνιο", τον διόρθωσα. "Εμείς δεν δίνουμε καμία άδεια για τίποτα. Κάνε εσύ ό,τι θες", έλεγε αγριεμένος. Μετά έμαθα πως μισή μέρα γύριζε στα γραφεία του υπουργείου και ρωτούσε τους υπαλλήλους αν ξέρουν τι είναι αυτό το σκρίνιο».

* «Ο Παττακός είχε αδυναμία στη Σάμο. Ερχόταν πολύ συχνά, όταν υπηρετούσα εκεί», λέει ο κ. Τσάκος. «Κάθε φορά που πατούσε το πόδι του στο νησί τού σκαρώνανε και μια μεγαλειώδη υποδοχή στην είσοδο της παλιάς πόλης. Μάλιστα, ένας δάσκαλος, ως αυτόκλητος ρήτορας, του έβγαζε και ένα λογύδριο πανηγυρικό. Μια μέρα όμως ξεπέρασε τον εαυτό του σε ενθουσιασμό και είπε πως από δω και πέρα δεν θα τον αποκαλούμε κ. Παττακό, αλλά Αγιο Παττακό. Τότε ο Παττακός βγήκε από τα ρούχα, του είπε "ε όχι και άγιος", τον έσπρωξε και τον προσπέρασε αηδιασμένος. Αλλά στη Σάμο είχαμε κι έναν πολύ δραστήριο νομάρχη. Ηθελε επί χούντας να κάνει ένα καμίνι να καίει τα σκουπίδια έξω από την αρχαία πόλη. Σκεπτόταν μάλιστα να χρησιμοποιήσει το αρχαίο τείχος του Πολυκράτη, για να μη χρειαστεί να φτιάξει κι άλλο τοίχο για το καμίνι του. Πάω και του λέω: "Ξέρετε, κ. νομάρχα, το τείχος αυτό είναι που κράτησε έξω τους Πέρσες από την πόλη, το τείχος αυτό είναι που ο Περικλής το πολιόρκησε και έκανε εννέα μήνες να το πάρει, το τείχος αυτό είναι η ιστορία της Σάμου". Προσβλήθηκε για την επισήμανσή μου και μου είπε: "Αν εσείς έχετε ένα πτυχίο, εγώ έχω τρία". Τελικά, έψαξε άλλο χώρο για το καμίνι του, αλλά πάντα κοντά στα αρχαία. Ο ίδιος ήθελε να χτίσει ξενοδοχείο στον αρχαίο μόλο και μπαρ στο σχήμα του αρχαίου πλοίου της Σάμαινας. "Μα δεν ξέρουμε τι σχήμα είχε το πλοίο", του λέγαμε. "Θα το βρείτε!" μας απαντούσε. Ευτυχώς, τα σχέδιά του αυτά τα ακύρωσε ο Παττακός».

 

Και κάτι ακόμη

*«Ο διευθυντής του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου -μας λέει η κ. Ζαφειροπούλου- και διευθυντής των ανασκαφών της Ολυμπίας, ο Εμιλ Κούντσε, είχε παραγγείλει στο Θεμέλιο, τον εκδοτικό οίκο που ήταν στη στοά δίπλα από τη Λυρική Σκηνή, πριν τον κλείσει κι αυτόν η χούντα, να του φέρει κάποιους δίσκους από τη Ρωσία.

Μια μέρα τον καλούν στην Ασφάλεια - "για υπόθεσή σας", του είπαν. Κι εκεί έμαθε πως επρόκειτο για τους δίσκους. "Δεν μπορείτε να τους πάρετε". "Μα γιατί, αυτοί δεν είναι της Οκτωβριανής Επανάστασης, είναι της εποχής του Τσάρου", τους είπε. "Α, αν είναι έτσι, αλλάζει" του απάντησε ο αξιωματικός και τους έδωσε».

* «Να σας πω και τι πάθαμε το 1973. Οταν ο Παπαδόπουλος έκανε το υπουργείο Πολιτισμού, όρισε ως Γενικό Εφορο Αρχαιοτήτων καθηγητή πανεπιστημίου, τον Γεώργιο Μαρινάτο, ο οποίος αποφάσισε το 1973 να μετακινήσει από τις θέσεις τους όλους τους αρχαιολόγους. Δεν ήταν πάνω από εξήντα σε όλη τη χώρα. Ετσι βρέθηκα στους Δελφούς», λέει η κ. Ζαφειροπούλου, «ο Κων. Τσάκος στα Γιάννενα, ο Χρ. Ντούμας στη Ρόδο και οι της Ρόδου πήγαν στις Κυκλάδες. Ο Ν. Ζαφειρόπουλος, που ήταν στις Κυκλάδες (και είχε πάει εκεί το '68, όταν η χούντα τον έπαυσε από διευθυντή αρχαιοτήτων), αρνήθηκε να μεταβεί στη Θεσσαλονίκη. Ετσι, αναγκάστηκε σε παραίτηση πριν την ώρα του».
Της ΝΙΝΕΤΤΑΣ ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ  enet.gr