«Δεν είναι κλεμμένα όλα τα αρχαία που βρίσκονται εκτός Ελλάδας»

21/02/14 ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ http://www.efsyn.gr/?p=176522

Ο φιλέλλην Γουλφ Ντίτερ Χάλιμαγιερ Ο διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου του Βερολίνου με τα άψογα ελληνικά του, τις ίδιες μέρες που ο Κλούνεϊ από το φεστιβάλ της πόλης του τασσόταν υπέρ της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα, υπερασπίζεται τα δικά του εκθέματα. Συγχρόνως, όμως, πιστεύει ότι τα μουσεία δεν πρέπει πια να αγοράζουν αρχαιότητες από παράνομες ανασκαφές.

 
Της Νόρας Ράλλη

Είναι διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου του Βερολίνου (Altes Museum), ομότιμος καθηγητής Αρχαιολογίας του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου και πρόεδρος του «Συλλόγου Φίλων του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού Βερολίνου». Ο Γουλφ Ντίτερ Χάλιμαγιερ μιλάει πολύ καλά τα ελληνικά και μας συστήθηκε ως «αρχαιολόγος και φιλέλλην». Με αφορμή τη νέα διάσταση που, έστω και τυχαία, πήρε το θέμα της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα στο Φεστιβάλ Βερολίνου, συνομιλήσαμε μαζί του για τη σύγχρονη αρχαιολογία, αλλά και για το κατά πόσο έχει επιδράσει στη Γερμανία –και όχι μόνο– η αρχαιότητα. Μας υποδέχθηκε στο μουσείο μαζί με τον Περικλή. Η προτομή του είναι το πρώτο πράγμα που βλέπεις μπαίνοντας.

• Ο Τζορτζ Κλούνεϊ μίλησε υπέρ της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα. Ποια η δική σας άποψη;

«Είναι ένα πολύ σπουδαίο ζήτημα, καθώς πέραν της κλοπής, πολλά από αυτά βρίσκονται όπου βρίσκονται γιατί πουλήθηκαν. Μια φορά είχα κάνει στο μουσείο μας μια ξενάγηση για πολιτικούς από την Αθήνα και, καθώς δεν γνώριζαν ότι μιλώ ελληνικά, άκουσα δύο από αυτούς να λένε: «όλα αυτά είναι κλεμμένα». Μιλούσαν για τα αγγεία μας. Χρειάστηκε να τους διορθώσω και να πω ότι αυτά έχουν πουληθεί από Ελληνες στην αρχαιότητα (π.χ. στη Ρώμη) και στη συνέχεια βρέθηκαν με ανασκαφές που έκαναν Γερμανοί αρχαιολόγοι στη σημερινή Ιταλία με την άδεια του Βατικανού. Συνεπώς δεν είναι σωστό να λέμε ότι όσες ελληνικές αρχαιότητες βρίσκονται εκτός Ελλάδας είναι κλεμμένες. Είναι αποτέλεσμα του μεγάλου ενδιαφέροντος και της αγάπης για τα αρχαία που ευδοκίμησε σε χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Βρετανία κ.α. Βέβαια, για να αποφευχθούν παράνομα περιστατικά, στην Ελλάδα ήδη από το 1835 υπάρχουν νόμοι που ορίζουν και διαφυλάσσουν τα ευρήματα των ανασκαφών.
Μπορούν να γίνονται ανασκαφές από αλλοδαπές αρχαιολογικές ομάδες, αλλά τα ευρήματα πλέον παραμένουν στην Ελλάδα. Δυστυχώς, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ιταλία πραγματοποιούνται παράνομες λαθρανασκαφές. Τι μπορούμε εμείς να κάνουμε; Το 1988 σε διεθνές συνέδριο στο Βερολίνο κάναμε μια δήλωση ότι τα μουσεία δεν θα αγοράζουν αρχαιολογικά ευρήματα λαθραίας προέλευσης. Υπήρξε μια περίοδος που η κατάσταση ήταν ανεξέλεγκτη, αλλά πλέον τα μουσεία σε όλο τον κόσμο, σχεδόν πάντα, συμμορφώνονται με την παραπάνω δήλωση. Σημαντικό είναι, επίσης, να υπάρχει συνεργασία μεταξύ των μουσείων. Συνάδελφοι από τη Ρόδο μού έλεγαν ότι μόνο το 3% των ευρημάτων εκτίθενται, το υπόλοιπο 97% είναι στις αποθήκες τους. Το να δανειστούμε εμείς από αυτό το υλικό, να το συντηρήσουμε για 4-5 χρόνια, μόνο καλό μπορεί να κάνει. Το ίδιο μπορεί να γίνει και με τα δικά μας, καθώς στο Βερολίνο μόνο το 6% των ευρημάτων εκτίθενται λόγω έλλειψης χώρου!».

• Κατά πόσο η κλασική παράδοση μπορεί να αποτελέσει ενοποιητικό παράγοντα στη σημερινή Ευρώπη;

«Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε ότι πρώτα το ελληνικό, ασφαλώς και στη συνέχεια το ρωμαϊκό υπόστρωμα, είναι η βάση της Ευρώπης. Ακόμα και η Ρωσία, υπό την επίδραση του Βυζαντίου, εντάσσεται στο πλαίσιο αυτό. Δεν είναι σωστό να βλέπουμε ως Ευρώπη μόνο το Δυτικό της τμήμα. Η ίδια η λέξη “μουσείο” είναι ελληνική. Τα σημερινά γεωγραφικά σύνορα δεν έχουν τόση σημασία σε ό,τι αφορά τον πολιτισμό. Σήμερα μπορεί να δει κάποιος ελληνικά πράγματα ακόμα και στην Καλιφόρνια, στο Μουσείο Γκετί, όπως και στο Μουσείο Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη».

• Τα τελευταία χρόνια, διεθνώς, παρατηρείται υποβάθμιση των ανθρωπιστικών σπουδών. Γιατί να γίνει κάποιος αρχαιολόγος σήμερα;

«Πράγματι, αρκετοί από τους νέους στρέφονται προς τις οικονομικές ή τις τεχνολογικές σπουδές. Σε ό,τι αφορά την αρχαιολογία, έχει επαναπροσδιοριστεί το ίδιο το πεδίο. Σήμερα αναρωτιόμαστε τι είναι η αρχαιολογία. Θέλουμε να ξέρουμε τι είναι κάτω από τα πόδια μας. Ακριβώς αυτό είναι η αρχαιολογία, η επιστήμη που δείχνει τη διαστρωμάτωση της ανθρώπινης παρουσίας σε έναν τόπο. Στη Γερμανία ο όρος για την Ιστορία είναι Geschichte, λέξη που εμπεριέχει τη λέξη στρώμα».

• Ποια ιστορική περίοδο βρίσκετε περισσότερο ενδιαφέρουσα;

«Ολόκληρη την αρχαία ελληνική ιστορία! Βλέπω τα καλλιτεχνικά ευρήματα της εποχής και θαυμάζω την καλαισθησία και την ποιότητά τους. Εχω κάνει ανασκαφές στην αρχαία Ολυμπία, όπου ανακαλύψαμε το εργαστήριο του Φειδία. Βρήκα χάλκινα αγαλματίδια και με ενδιέφερε να βρω τους φούρνους από τους οποίους βγήκαν. Ενα από αυτά, που βρίσκεται εδώ και 90 χρόνια στο Βερολίνο, φέρει ακόμα πάνω του χρώματα και μπορούμε να δείξουμε πλέον πώς δημιουργήθηκε, ποια τεχνοτροπία ακολουθήθηκε κ.λπ. Εχουμε περάσει, δηλαδή, σε μια νέα εποχή: από το «τι ωραία ευρήματα» στο «ιδού πώς δημιουργήθηκαν»».

• Μιλάτε οικογενειακώς ελληνικά. Τι ενδιαφέρον βρίσκετε στους Ελληνες;

«Ζήσαμε 4 χρόνια στην Ελλάδα, από το 1967 έως το 1971. Δύσκολα χρόνια, είχαμε φοβηθεί αρχικά. Μετά από λίγο βρήκαμε φίλους, που τους έχουμε μέχρι σήμερα. Αν αντιμετωπίζεις καθημερινά δυσκολίες, ακόμα κι αν είσαι μακριά από την Αθήνα, όπως στην Ολυμπία που ήμασταν εμείς, δένεσαι με τους ανθρώπους. Υπήρχαν άνθρωποι εκεί, που είχαν φύγει από την Αθήνα καθώς κρύβονταν από τη Χούντα. Αγαπάμε τους Ελληνες. Ζήσαμε μαζί τους σε δυσκολίες και δεθήκαμε».

• Τι σημαίνει για σας «είμαι φιλέλληνας»;

«Κάτι πολύ μεγάλο, ξεχωριστό και ιδιαίτερο, που το βρίσκεις παντού στον κόσμο. Σημαίνει ότι μιλάμε ελληνικά και είμαστε μέρος αυτής της πολιτισμικής παράδοσης. Δεν είναι το ίδιο να πεις “αγαπώ την Ελλάδα”, όπως θα πεις “αγαπώ την Ιταλία”. Πηγαίνω συχνά στη Ρώμη, έχω φίλους εκεί, αλλά ο φιλελληνισμός είναι κάτι άλλο. Αυτό που βλέπετε εσείς πάνω μου. Αυτό που νιώθετε πως νιώθω».

n.ralli@efsyn.gr