Περιμένει να λάμψει ξανά η Θεολογική Σχολή της Χάλκης

Σε αναμονή για το πράσινο φως της φιλόδοξης επανεκκίνησής της, Ομάδα καθηγητών και φοιτητών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης μόλις ολοκλήρωσαν τη μελέτη για την αποκατάστασή της. Στο μεταίχμιο ουρανού και γης, σκαρφαλωμένη σε ένα από τα Πριγκηπονήσια, στέκει αγέρωχη εδώ και 150 χρόνια η Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Μεγαλοπρεπής, λιτή και απέριττη, λάμπει στην κυριολεξία μέσα σε ένα μοναδικής ομορφιάς τοπίο, που σαγηνεύει τον επισκέπτη, τον ερευνητή, τον προσκυνητή.  Κάπως έτσι έπρεπε να ένιωσε και η ομάδα των καθηγητών και των μεταπτυχιακών φοιτητών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, που εδώ και έναν χρόνο πηγαινοέρχεται στη Χάλκη για την αποκατάσταση της Σχολής. Μέσα στον Μάρτιο ολοκληρώθηκε η μελέτη, η οποία περιλαμβάνει την αποτύπωση της τωρινής κατάστασης του ιστορικού κτηρίου της, την καταγραφή των αναγκαίων επισκευών και τις προτάσεις της ομάδας για την αξιοποίηση της Σχολής ως σύγχρονου πανεπιστημιακού ιδρύματος. Οι 26 καθηγητές και οι 23 μεταπτυχιακοί φοιτητές της Αρχιτεκτονικής Σχολής έκαναν επί τόπου αυτοψία, τόσο στο φημισμένο κτήριο όσο και στον περιβάλλοντα χώρο. Ακολούθησε η αξιολόγηση του υλικού και η σύνταξη της μελέτης, στοιχεία της οποίας παρουσίασε, πριν από λίγες μέρες, ο σεβασμιότατος μητροπολίτης Προύσης Ελπιδοφόρος σε ομιλία του στην Καβάλα, προσκεκλημένος της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Η ιστορία ενός παγκόσμιου πνευματικού κέντρου Σε μια πανέμορφη τοποθεσία, στον λόφο της Ελπίδας, στα τούρκικα «λόφο των Παπάδων» (Papaz Dagi), σε υψόμετρο 85 μέτρων, η Θεολογική Σχολή της Χάλκης ιδρύθηκε το 1844 από τον Πατριάρχη Γερμανό τον 4ο για να καλύψει τις εκπαιδευτικές ανάγκες της Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης και την προσέγγιση της Ορθοδοξίας ως οικουμενικής αξίας. Το 1894, ένας φοβερός σεισμός ισοπέδωσε ολόκληρο το κτηριακό συγκρότημα της Σχολής. Έπειτα από εκείνη την καταστροφή, ο ευεργέτης Παύλος Στεφάνοβιτς ανέλαβε το κόστος της ανακατασκευής των κτηριακών εγκαταστάσεων υπό την επίβλεψη του σπουδαίου αρχιτέκτονα Περικλή Φωτιάδη. Την 1η Οκτωβρίου του 1896 εγκαινιάστηκε το νέο κτήριο. Για περίπου ενάμιση αιώνα η Σχολή της Χάλκης δεν ήταν μόνο ένα φυτώριο επισκόπων, θεολόγων, πατριαρχών, αλλά και ένα πνευματικό κέντρο παγκοσμίου εμβέλειας. «Έζησε» μεγάλες περιόδους ηρεμίας αλλά και κοινωνικές εκρήξεις και Παγκοσμίους Πολέμους. Κι ύστερα ήρθε η σιωπή Το 1971 η Σχολή σίγησε. Το υπουργείο Παιδείας της Τουρκίας έκρινε αντισυνταγματική τη λειτουργία της και την έκλεισε οριστικά. Σήμερα στην τάξη των αποφοίτων έχουν μείνει εννέα ξύλινα θρανία, όσοι και οι τελευταίοι μαθητές. Προσκυνητές, ερευνητές, ταξιδιώτες επισκέπτονται καθημερινά το κτηριακό συγκρότημα της Σχολής και χαλαρώνουν στους κήπους της απολαμβάνοντας τη μοναδική θέα. Τα καραβάκια πάνε κι έρχονται στα Πριγκηπονήσια και όλοι περιμένουν τη μεγάλη μέρα που η Σχολή θα ανοίξει τις πύλες της και θα υποδεχτεί τους είκοσι τέσσερις πρώτους φοιτητές της. Σύμφωνα με τα τελευταία δημοσιεύματα του τουρκικού Τύπου, το πρωθυπουργικό γραφείο εξετάζει το ενδεχόμενο να επαναλειτουργήσει η Θεολογική Σχολή της Χάλκης είτε υπό τη μορφή ευαγούς - βακουφικού ιδρύματος ή ξένου πανεπιστημίου. Βακουφικά πανεπιστήμια υπάρχουν στην Τουρκία και υπάγονται στο Συμβούλιο Ανώτατης Παιδείας. Η εφημερίδα «Χουριέτ» θεωρεί πιθανή τη δεύτερη εκδοχή, που είναι να «επαναλειτουργήσει η Σχολή μέσω πανεπιστημίου της Ελλάδας ή άλλης χώρας». Ας μην ξεχνάμε ότι και το τελευταίο άρθρο του γνωστού στη χώρα μας δημοσιογράφου Μεχμέτ Αλί Μπιράντ αναφερόταν στην επαναλειτουργία της Χάλκης και τα βήματα που είχε κάνει η τουρκική ηγεσία σε σχέση με τις μειονότητες. Το διαμάντι της Χάλκης Στολίδι της Θεολογικής Σχολής και ολόκληρης της Χάλκης θεωρείται η βιβλιοθήκη της, μια από τις πιο πλούσιες στον κόσμο, η οποία έχει στην κατοχή της παλιά βιβλία και σπάνια χειρόγραφα που προέρχονται από την εποχή του Θεόδωρου Στουδίτη, του ιερού Φωτίου και της Αικατερίνης της Κομνηνής. Θεμελιωτής της βιβλιοθήκης υπήρξε ο πατριάρχης Μητροφάνης Γ’, ο οποίος δώρισε και 300 σπάνια χειρόγραφα, πολλά από τα οποία σώζονται σήμερα στην Αίθουσα Χειρογράφων της Πατριαρχικής Βιβλιοθήκης. Στο πέρασμα των χρόνων η βιβλιοθήκη πλουτίστηκε με διάφορες εκδόσεις από δωρεές και σημαντικές αγορές. Κύριος δωρητής της ήταν το Οικουμενικό Πατριαρχείο, στο οποίο ανήκει αυτή ως η δεύτερη Πατριαρχική Βιβλιοθήκη, μετά από εκείνη που υπάρχει στο Φανάρι. Στη δεύτερη πατριαρχία του (1852-1853), ο ιδρυτής της Σχολής Πατριάρχης Γερμανός Δ’ με προσωπικές δαπάνες κατασκεύασε διώροφο λιθόκτιστο κτήριο βιβλιοθήκης που χρησιμοποιήθηκε μέχρι τον σεισμό του 1894. Εκτός από τη Μεγάλη Βιβλιοθήκη υπάρχει και η Μαθητική, που ιδρύθηκε, συντηρείται και διευθύνεται από το 1923 από τους σπουδαστές της Σχολής, υπό την εποπτεία του σχολάρχη. Στα σχέδια της μελέτης προβλέπεται και η ηλεκτρονική σύνδεση της βιβλιοθήκης με τις σημαντικότερες βιβλιοθήκες του κόσμου. Έτοιμη για μια νέα εποχή Σιωπηλή και λαμπερή, παρόλο που έμεινε σαράντα δύο χρόνια κλειστή, η Θεολογική Σχολή της Χάλκης ελπίζει να πιάσει το νήμα από εκεί όπου έχει κοπεί και να κάνει μια νέα επανεκκίνηση. Με σύγχρονα εκπαιδευτικά προγράμματα, επιφανείς καθηγητές και αποφοίτους που δεν θα υστερούν έναντι των συναδέλφων τους, η σημερινή διοίκηση της Σχολής με διευθυντή τον σεβασμιότατο μητροπολίτη Προύσης κ. Ελπιδοφόρο είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις των καιρών. Στο καινούργιο της ξεκίνημα η Σχολή θα είναι διεθνής, υψηλού πανεπιστημιακού επιπέδου και τα μαθήματα θα γίνονται στα ελληνικά και τα αγγλικά. Το υψηλό επίπεδο της Σχολής, που οραματίζεται το Πατριαρχείο και η Ορθοδοξία γενικότερα, σε συνδυασμό με την ευελιξία και την ουσία της εκπαίδευσης, το άνοιγμα των φοιτητών της σε κοινωνικές πρωτοβουλίες έχει ήδη δημιουργήσει μεγάλες προσδοκίες και διεθνές ενδιαφέρον. Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ ART, τεύχος 307 στις 4 Απριλίου 2013  Κωστούλα Tωμαδάκη