Διέλυσε νοσηρούς μύθους

Τον σπουδαίο ιστορικό και ακάματο εργάτη των γραμμάτων Μιχαήλ Σακελλαρίου τίμησε χθες η ακαδημαϊκή κοινότητα στην αίθουσα τελετών της Ακαδημίας, παρουσιάζοντας τη δεύτερη -βελτιωμένη και επαυξημένη- έκδοση της πολύτιμης μονογραφίας του «Η Πελοπόννησος κατά την δευτέραν τουρκοκρατίαν (1715-1821)», που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ηρόδοτος. 

 

 Η Ακαδημία Αθηνών τίμησε τον Μιχαήλ Σακελλαρίου για τη δεύτερη έκδοση του βιβλίου του «Η Πελοπόννησος κατά την δευτέραν Τουρκοκρατίαν (1715-1821)» Αειθαλής και δραστήριος παρά τα 101 του χρόνια, ο Μιχαήλ Σακελλαρίου παρευρέθη στη συνεδρία της Ακαδημίας, η οποία, αν και ανοιχτή προς το κοινό, προσείλκυσε μονάχα ορισμένα από τα μέλη της, μεταξύ των οποίων και ο επίσης εκατοντάχρονος Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος, που δήλωσε συγκινημένος μιας και η πρώτη έκδοση του βιβλίου τού θυμίζει τα νεανικά του χρόνια.
Η μονογραφία, που ολοκληρώθηκε το 1937 και κυκλοφόρησε δύο χρόνια αργότερα, προκάλεσε πλήθος αντιδράσεων ακόμη κι όταν κατατέθηκε ως διδακτορική διατριβή στη Φιλοσοφική Σχολή. Ο ακαδημαϊκός Βασίλειος Χ. Πετράκος, που πραγματοποίησε και την παρουσίαση της δεύτερης έκδοσης του βιβλίου, ανέφερε μεταξύ άλλων: «Το 1934 ο Μιχαήλ Σακελλαρίου είχε δημοσιεύσει στη "Νέα Εστία" "το Τέλος της επαναστάσεως της Σάμου" στη δημοτική, με αποτέλεσμα να εξαγριώσει τον φιλόλογο Εμμανουήλ Κυριτσόπουλο.
Ιστορικός υλισμός
»Αυτό δεν ξεχάστηκε και στην κρίση της διατριβής, σε συνδυασμό με το καινοφανές της σύνθεσής της, απορρίφθηκε, μιας και ο Σακελλαρίου πρόταξε ως αιτία της επανάστασης τον οικονομικό παράγοντα. Ταυτόχρονα δεν ανέφερε τον κλήρο και την παιδεία, αλλά ούτε και την εθνική συνείδηση των Ελλήνων». Αποτέλεσμα τούτων ήταν να κατηγορηθεί για ιστορικό υλισμό, με τον όρο εκείνη την εποχή να ταυτίζεται με το μαρξισμό. «Δεν ήταν επιστημονική αντίρρηση, αλλά πνευματική, κοινωνική και πολιτική στάση ενός κόσμου που προάσπιζε την εξουσία. Το βιβλίο του υπήρξε πρωτοπόρο και εξακολουθεί να είναι πρωτοπόρο», ανέφερε ο Βασίλειος Πετράκος.
Καινοτόμησε και αυτό φαίνεται μεταξύ άλλων στη διάρθρωση και την οικονομία στην πραγμάτευση του θέματος, που αρθρώνεται σε δύο μέρη (πέντε και επτά κεφάλαια) και τρία παραρτήματα. Από θεματογραφική άποψη πραγματεύεται την οικονομία, την κοινωνία, τη δημογραφία, την οθωμανική διοίκηση, την ελληνική αυτοδιοίκηση, τις σχέσεις μεταξύ των συνοίκων Οθωμανών και Ελλήνων, την ενδοελληνική κοινωνική διαστρωμάτωση και τις συναφείς ταξικές τριβές. Επίσης, το φαινόμενο της ελληνικής εθνοαπελευθερωτικής επαναστατικότητας και τις ένοπλες συγκρούσεις.
Την Τουρκοκρατίαν
Το έργο πρόσφερε πολλά νέα δεδομένα και πρωτότυπα πορίσματα, τα οποία επιβεβαιώθηκαν από νεότερες έρευνες, βασιζόμενες σε διαφορετικές πηγές. Οπως αναφέρει ο ίδιος ο Σακελλαρίου: «Το 1939 αγνοούσαμε περίοδο της ελληνικής ιστορίας σπουδαιοτάτην. Την Τουρκοκρατίαν. Μέχρι τότε είχε απασχολήσει μερικούς ενθουσιώδεις ερασιτέχνες, οι οποίοι πρόσφεραν πολλά, αλλά τους έλειπε η μέθοδος και η κριτική».
«Αυτά που σήμερα μας φαίνονται αυτονόητα στην ιστορική επιστήμη, τότε στην Ελλάδα ήταν καινοφανή γιατί επικρατούσε η νεοκαντιανή θεωρία ότι η ιστορία ασχολείται με τα μοναδικά και τα ανεπανάληπτα», σημείωσε ο Βασίλειος Πετράκος, για να καταλήξει: «Δημιούργησε παράδοση ιστοριογραφίας της νεότερης Ελλάδος. Χάραξε μέθοδο ιστορική, η οποία θα κυριαρχήσει στην Ελλάδα μία γενιά αργότερα. Διέλυσε νοσηρούς μύθους και ανέδειξε την αλήθεια, που υπήρξε και εξακολουθεί να είναι πρώτο μέλημά του».

Του ΓΙΑΝΝΗ Ε. ΣΤΑΜΟΥ    Έντυπη Έκδοση Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 5 Απριλίου 2013