Της Νόρας Ράλλη
Οι ελληνικές κυβερνήσεις κάνουν λόγο για 3.000 Ελληνες. Εμείς, στο οδοιπορικό μας στην Κάτω Ιταλία γνωρίσαμε ολόκληρα χωριά. Ολοι να μιλούν ελληνικά, και συγκεκριμένα μία ιδιαίτερη διάλεκτο, τα «γκρίκο», που έχει τις ρίζες της στην αρχαία ελληνική προφορική παράδοση και στη βυζαντινή γραφή. Εκκλησίες με τεράστια ψηφιδωτά που αναπαριστούν τον «Αlexader Rex» – τον βασιλιά Αλέξανδρο. Ολόκληροι οικισμοί, όπου οι κάτοικοι, πριν να έρθουν σε επαφή με τους κατοίκους της Ελλάδας, πίστευαν πως αυτοί μόνο είναι οι Ελληνες. Το πηγάδι το λένε «φρέαρ», τα μαλλιά «maddia» – ακόμη χρησιμοποιούν τα δύο dd αντί τα δύο λλ, όπως στη νέα γραμματική. Και θεωρούν τους σημερινούς Ελληνες, αδέρφια τους.
Το 2010 ο σκηνοθέτης Αγγελος Κοβότσος κατεβαίνει στη Νότιο Ιταλία μαζί με το μουσικό συγκρότημα Encardia και ξεκινούν τα γυρίσματα της τελευταίας του ταινίας «Encardia η πέτρα που χορεύει».
Θυμάται ο ίδιος: «Το καλοκαίρι του 2010 βρεθήκαμε στην περιοχή Grecia Salentina στην Απουλία, στη Ν. Ιταλία. Καλημέρα, Στερνατία, Κοριλιάνο, όλα ελληνόφωνα χωριά! Τον χειμώνα του 2011 πίσω στη Μήλο, τα παιδιά του Γυμνασίου τραγουδούν το “Αντρα μου πάει”. Μοντάζ μηνών για να μπουν σε μια τάξη οι 90 ώρες υλικού. Θα προκύψει η ανάγκη για επιστροφή στην Grecia Salentina. Χειμώνας του 2012 στο Κοριλιάνο και στο Τζολίνο απόπειρες τελικής καταγραφής. Σε όλα αυτά τα μέρη μιλούν τα griko. Μια πανάρχαια γλώσσα που ξεκίνησε από δω για να ταξιδέψει και να φτάσει εκεί. Και τώρα χάνεται. Κι όταν χάνεται μια γλώσσα χάνεται η λέξη, ο λόγος σβήνει. Κι εκεί έρχονται οι νότες, κι οι λέξεις ζωντανεύουν. Γίνονται στιχάκια και τα στιχάκια γίνονται τραγούδια. Είναι η τελευταία τους ευκαιρία. Οι μουζικάντηδες των Encardia την φέρνουν πίσω στον τόπο προέλευσης. Στη Μήλο, στην Αθήνα… Εκεί όπου η κρίση μαίνεται. Αλλά η ταινία έγινε και ταξιδεύει: Θεσσαλονίκη, Σπέκια, Αθήνα, Ροβερέτο, Βουδαπέστη, Κωνσταντινούπολη. Κι αυτές τις μέρες στην Αθήνα, στη Λαΐδα… κι έπεται συνέχεια. Γιατί; Γιατί όταν η γλώσσα σβήνει, σβήνει η φλόγα».
Η μεγαλύτερη και πιο πρόσφατη απειλή, που ένιωσαν οι ελληνόφωνοι της Κ. Ιταλίας, ήταν κατά την περίοδο του φασίστα δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι, ο οποίος απαγόρευσε στους Ελληνες να μιλούν ελληνικά διαφορετικά θα τους έκοβε το κεφάλι. Ο ίδιος είχε διατάξει να καούν και όλες οι ορθόδοξες εκκλησίες. Από τότε, δηλαδή μετά κυρίως το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι περισσότεροι σταμάτησαν να μιλάνε τα γκρίκο. Δεν σταμάτησαν όμως να τα τραγουδάνε.
Και σήμερα γίνεται μία πολύ αξιόλογη προσπάθεια από πολλές μεριές – κυρίως βασισμένη στην ιδιωτική πρωτοβουλία, καθώς το ελληνικό κράτος με απόφαση της Φώφης Γεννηματά έκλεισε όλα τα ελληνόφωνα σχολεία της περιοχής και όχι μόνο – η γλώσσα αυτή να μη σβήσει. Γιατί όπως αναγράφεται και στο μήνυμα καλωσορίσματος στο σύλλογο των γκρεκάνων στη Στερνατία: «Μηγαρίς έχω άλλο στο νου μου, πάρεξ ελευθερία και γλώσσα;». Δ. Σολωμός.
Συνυπογράφουν και οι συντελεστές του ντοκιμαντέρ. «Δημιουργήθηκε μια ταινία αφιέρωμα στη γλώσσα, την έκφραση και τη μνήμη μιας κοντινής πατρίδας», μας λέει ο Βαγγέλης Παπαγεωργίου των «Encardia».
«Πώς μια ομάδα μουζικάντηδων και κινηματογραφιστών μπορεί να κάνει ένα ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους, σε συνθήκες κρίσης;», επιμένει και ο σκηνοθέτης, Αγγελος Κοβότσος. «Απλά, δεν σκεφτόμαστε την αφραγκία μας. Πάμε κι ό,τι γίνει. Γιατί; Γιατί χωρίς σινεμά και μουσική δεν μπορούμε να ζήσουμε. Χωρίς πολιτισμό δεν μπορούμε να ζήσουμε!» Και ακόμα πιο ποιητικός ο Μιχάλης Κονταξάκης των «Encardia», συμπληρώνει: «Φανταστείτε ότι κάποιος σας ανοίγει μια πόρτα πίσω από την οποία ανακαλύπτετε έναν κόσμο που μοιάζει σαν από άλλη εποχή. Σαν ξεχασμένος αλλά και τόσο οικείος. Στη συνέχεια, με όχημα τους Εncardia, κάνετε ένα ταξίδι μέσα στον κόσμο αυτόν. Η γλώσσα που χάνεται, η τέχνη που προσπαθεί να την κρατήσει ζωντανή, ο ταραντισμός και η ταραντέλα… Αυτή είναι η πέτρα που χορεύει. »
noraralli@hotmail.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου