«Αθηναϊκές κατοικίες του μοντέρνου κινήματος» στο Μπενάκη
Οι κατασκευές που έγιναν μέσα στον κυκλώνα του οικονομικού κραχ χαρακτηρίζονται από λιτές γραμμές, ελάχιστα στολίδια, λειτουργικότητα, χρήση νέων υλικών. Πάνω από 1.300 κτίρια στο κέντρο της πρωτεύουσας και στα προάστια -πολυκατοικίες, κατοικίες, βιομηχανικά- επιζητούν προσοχή και θεσμική προστασία
Της Χαράς Τζαναβάρα
Βρίσκονται κυριολεκτικά στη… σκιά των νεοκλασικών και παραμένουν θεσμικά απροστάτευτα, παρά το γεγονός ότι αποτελούν πολύτιμο κομμάτι της αρχιτεκτονικής του 20ού αιώνα. Ο λόγος για τα δείγματα του μοντέρνου κινήματος, όπως εφαρμόστηκε στον χώρο της οικοδομής, που κυριάρχησε κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου και στη χώρα μας γνώρισαν ιδιαίτερη άνθηση. Κατασκευές που έγιναν μέσα στον κυκλώνα του οικονομικού κραχ, στράφηκαν στις λιτές γραμμές, με ελάχιστα στολίδια, ενώ έδωσαν έμφαση στη λειτουργικότητα των χώρων και την κάλυψη των αυξανόμενων αναγκών του ανθρώπου. Συνδέθηκαν με σημαντικούς δημιουργούς, όπως οι Κ. Κιτσίκης, Δ. Φωτιάδης, Κ. Παναγιωτάκος, Π. Καραντινός, Π. Σακελλάριος, αλλά και τη δυναμική εμφάνιση νέων υλικών, όπως το οπλισμένο σκυρόδεμα, γνωστότερο ως «μπετόν αρμέ».
Η εμβληματική «μπλε» πολυκατοικία στα Εξάρχεια, το έργο των Π. Βασιλειάδη και Θ. Βαλεντή στη διασταύρωση Στουρνάρη και Ζαΐμη και οι προσφυγικές πολυκατοικίες στη λεωφόρο Αλεξάνδρας είναι οι πιο χαρακτηριστικές αλλά όχι οι μοναδικές περιπτώσεις, που διασώθηκαν από τις… μπουλντόζες κατά τις δεκαετίες της αντιπαροχής. Γεμάτες οι γειτονιές της πρωτεύουσας από μικρά «διαμαντάκια» που απαξιώνονται, καθώς ακόμη και σήμερα δεν υπάρχει θεσμικό πλαίσιο προστασίας, όπως πολύ σωστά ισχύει για τα νεοκλασικά. Μοναδικός παράγοντας προστασίας τους οι κινητοποιήσεις ευαισθητοποιημένων ομάδων και τελευταία η καθίζηση στην οικοδομή που έφερε η νέα οικονομική κρίση.
Η Ελληνική Εταιρεία Προστασίας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού ανέλαβε την πρωτοβουλία και με μια ομάδα εθελοντών, με «ψυχή» την Κατερίνα Χατζηκωνσταντίνου, κατέγραψε πάνω από 1.300 κτίρια, κυρίως πολυκατοικίες, από όλες σχεδόν τις γειτονιές του Δήμου Αθηναίων και τα προάστια, που μπορούν να αποτελέσουν τη «μαγιά» για τη δημιουργία ενός σύγχρονου αρχείου. Το πλούσιο υλικό παρουσιάζεται στην έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη, που συνοδεύεται από καλαίσθητη έκδοση. Πραγματοποιείται με τη συμβολή της Europa Nostra, που επέλεξε την Αθήνα για να γιορτάσει τα 50ά γενέθλια του κορυφαίου ευρωπαϊκού θεσμού για την πολιτιστική κληρονομιά.
«Τα έργα αυτά, που περιλαμβάνουν πολυκατοικίες, κατοικίες, σχολεία, βιομηχανικά και άλλα κτίρια, αποτελούν ουσιαστικής σημασίας τεκμήρια για την εξελικτική πορεία της σύγχρονης πρωτεύουσας, αλλά και για την οικονομική και κοινωνική δομή της αθηναϊκής κοινωνίας και τις σχέσεις με τις ευρωπαϊκές τάσεις της εποχής», επισημαίνει ο πολιτικός μηχανικός Παύλος Κρεμέζης, πρόεδρος του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς της Ελληνικής Εταιρείας. Υπογραμμίζει ότι απώτερος στόχος αυτής της πρωτοβουλίας είναι η δρομολόγηση μέτρων για τη θεσμική και εφαρμοσμένη προστασία της αρχιτεκτονικής του Μεσοπολέμου. Ο πολεοδόμος Γ. Μιχαήλ, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας, συμπληρώνει ότι το κίνημα του μοντερνισμού διακόπηκε βίαια κατά την περίοδο του Β” Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά συνέχισε με ανάλογο δυναμισμό τουλάχιστον ώς τα τέλη της δεκαετίας του 1960.
«Ο 19ος αιώνας τέλειωσε αργά για την Ευρώπη και στην Ελλάδα ακόμη αργότερα», σημειώνει ο καθηγητής του Πολυτεχνείου Π. Τουρνικιώτης στο βιβλίο που συνοδεύει την έκθεση. Προσθέτει ότι «η αρχιτεκτονική ονομάστηκε μοντέρνα γιατί, σε μια κοινωνία που άλλαζε, επιζητούσε νέο τρόπο ζωής, μακριά από το παρελθόν». Η καθηγήτρια Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ, που έχει κάνει συστηματική καταγραφή για την περίοδο του μοντερνισμού στην αρχιτεκτονική, διαπιστώνει ότι η ταχύτατη επικράτησή της εκφράζει «την αισιόδοξη και επιθετική νεωτερικότητα των ανερχόμενων μεσοαστών». Επισημαίνει ότι συχνά απουσιάζουν τα ονόματα των δημιουργών και αποδίδει το γεγονός στο ότι πολλά κτίρια έχουν κατασκευαστεί από εργολάβους ή και εμπειροτέχνες, χωρίς αυτό να τους αφαιρεί κάτι από την ιστορική αξία τους. Εισηγείται τη λειτουργική συνύπαρξη νεοκλασικών με τα κτίρια του Μεσοπολέμου ώστε να δημιουργούν ένα οικιστικό σύνολο με συμβολική και αισθητική αξία.
h.tzanavara@efsyn.gr
IΝFO: Η έκθεση «Αθηναϊκές κατοικίες του μοντέρνου κινήματος» φιλοξενείται στο Μουσείο Μπενάκη (συγκρότημα οδού Πειραιώς 138) και θα παραμείνει ανοιχτή ώς τις 30 Ιουνίου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου