βιβλίαΣεμινάριο Προφορικής Ιστορίας
στην Ικαρία

Το Μάιο του 2013 διοργανώθηκε στον Άγιο Κήρυκο από την Τοπική Αρχειακή Συλλογή Ικαρίαςκαι με την πολύτιμη συμπαράσταση του κ. Ηλία Γιαννίρη ένα σεμινάριο Προφορικής Ιστορίας. Προσκεκλημένη εισηγήτρια ήταν η κ. Τασούλα Βερβενιώτη, ιστορικός με πλούσιο ερευνητικό έργο, μεγάλη πείρα στη συγκέντρωση αφηγήσεων και εξέχουσα θέση στον τομέα της Προφορικής Ιστορίας. Πρόκειται για μια «μορφή ιστορίας η οποία συμπεριλαμβάνει τις ιστορίες και τις εμπειρίες περισσότερων ανθρώπων, περιέχει πολλές και διαφορετικές απόψεις, με αποτέλεσμα να είναι ένα βαθύτερο και πλουσιότερο είδος ιστορίας» Rob Perks.


Η ιδέα της καταγραφής αφηγήσεων και της καταχώρησής τους στην Αρχειακή Συλλογή ήταν στις προθέσεις μου από την πρώτη στιγμή λειτουργίας της υπηρεσίας. Είχα κάνει μερικές ηχογραφήσεις, αλλά εντελώς ερασιτεχνικά και με «ακατάλληλα» τεχνικά μέσα , όπως συνειδητοποίησα μετά από το σεμινάριο. Στη συνέχεια παρακολουθώντας από το διαδίκτυο τη δημιουργία και τη δράση της Ομάδας Προφορικής Ιστορίας Κυψέλης, κατάλαβα ότι έπρεπε να μάθω, και να μοιραστώ τη γνώση με όσους είχαν το ίδιο ενδιαφέρον, περισσότερα για τον κλάδο αυτό της ιστορίας και τη συνέντευξη από κάποιον ειδικό. Έτσι, μόλις ο κ. Γιαννίρης με πληροφόρησε ότι η κ. Βερβενιώτη θα ερχόταν φιλοξενούμενή του για λίγες μέρες στην Ικαρία, και συμφωνώντας ότι η ευκαιρία είναι μοναδική, αρχίσαμε να ετοιμάζουμε τη διοργάνωση ενός σεμιναρίου Προφορικής Ιστορίας. Τα Αρχεία Νομού Σάμου, στα οποία υπάγεται η Τοπική Αρχειακή Συλλογή Ικαρίας, και η Κεντρική Υπηρεσία των ΓΑΚ όχι απλώς ενέκριναν την πρωτοβουλία αυτή, αλλά την υποστήριξαν ένθερμα. Άλλωστε στα Αρχεία Νομού Σάμου έχει ήδη συγκροτηθεί πλούσιο αρχείο Προφορική Ιστορίας με περισσότερες από 500 κασέτες, που περιέχουν και αφηγήσεις ζωής και θεματικές.

Στην Πρόσκληση Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος που αναρτήσαμε στο διαδίκτυο ανταποκρίθηκαν 17 άτομα, ενώ αρκετά άλλα δήλωσαν αδυναμία να παραστούν τη συγκεκριμένη ημέρα, παρ’ όλη την επιθυμία τους να συμμετάσχουν στο σεμινάριο. Ο Δήμος Ικαρίας μας παραχώρησε την αίθουσα συνεδριάσεων και διάφοροι φίλοι τα απαραίτητα μηχανήματα.

Η πρώτη φάση του σεμιναρίου πραγματοποιήθηκε στις 8 Μαΐου, από τις 10 το πρωί μέχρι τις 7 το απόγευμα. Η κ. Βερβενιώτη μας μίλησε για το νόημα της Προφορικής Ιστορίας, την αξία των μαρτυριών, τη μεθοδολογία και την αρχειοθέτηση της συνέντευξης, την αξιοποίηση του υλικού, τα ζητήματα δεοντολογίας. Συμπληρωματικά η κ. Ηλέκτρα Στροβολίδου μας παρουσίασε την εμπειρία της, ως μέλους της Ομάδας Προφορικής Ιστορίας Κυψέλης, και τις διαδικασίες επεξεργασίας της συνέντευξης . Τέλος η κ. Περσεφόνη Μήλιου με τον κ. Βαγγέλη Φάμπα μας κατατόπισαν για τις απαιτήσεις και τη χρήση του κατάλληλου τεχνικού εξοπλισμού. Ακολούθησε συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων των συμμετεχόντων στο σεμινάριο. Καταλήξαμε στη δημιουργία μιας Ομάδας Προφορικής Ιστορίας Ικαρίας και σε έναν αρχικό σχεδιασμό συγκέντρωσης συνεντεύξεων. Συγκεκριμένα συμφωνήσαμε να αρχίσουμε με αφηγήσεις ζωής και σταδιακά, ανάλογα με το υλικό μας, να περάσουμε σε θεματικές. Επιθυμία επίσης όλων ήταν το υλικό που θα συγκεντρώνεται από την Ομάδα να προσφέρεται και στην Τοπική Αρχειακή Συλλογή Ικαρίας, προκειμένου να αξιοποιηθεί για ερευνητικούς, εκπαιδευτικούς και πολιτιστικούς σκοπούς. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό όσοι έχουν ήδη βιντεοσκοπημένο ή μαγνητοφωνημένο υλικό, σχετικό με την Ικαρία και τους Ικαριώτες, να προσφέρουν ένα αντίγραφο στην Αρχειακή Συλλογή.
Η δεύτερη φάση του σεμιναρίου πραγματοποιήθηκε στις 12 Μαΐου, αφού στο μεσοδιάστημα μία τριμελής ομάδα ετοίμασε έναν Οδηγό Συνέντευξης για αφήγηση ζωής, με βάση τα διαθέσιμα υποδείγματα και τις προτάσεις των μελών της Ομάδας. Αυτός ο Οδηγός χρησιμοποιήθηκε για να πάρουμε την πρώτη συνέντευξη που διήρκεσε 2 ώρες, βιντεοσκοπήθηκε και ηχογραφήθηκε, παρουσία των μελών της Ομάδας και με την καθοδήγηση της κ. Βερβενιώτη. Στη συνέχεια έγιναν παρατηρήσεις, σχόλια, ερωτήσεις, διευκρινίσεις, υποδείξεις, με στόχο την καλύτερη δυνατή κατανόηση και επαφή με τον εκάστοτε πληροφορητή, και συνεπώς την πληρέστερη συνέντευξη του.
Η επόμενη συνάντηση μας ορίστηκε περί τα τέλη Ιουνίου, προκειμένου να παρουσιάσει ο καθένας την πορεία της εργασίας του. Ευελπιστούμε να διατηρηθεί ο ενθουσιασμός και η δυναμική της Ομάδας, την οποία θα επιδιώξουμε όχι μόνο να διατηρήσουμε ενεργό, αλλά και να τη διευρύνουμε με νέα μέλη, αφού προηγηθεί η απαραίτητη οργάνωση και ενημέρωση.
Ευχαριστώ θερμά όλους όσους ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα και συμμετείχαν στο σεμινάριο, αλλά και όσους βοήθησαν με κάθε τρόπο στη διοργάνωσή του. Ιδιαίτερες ευχαριστίες νιώθω ότι οφείλω στην κ. Τασούλα Βερβενιώτη για το φως που έριξε στις ζωές των καθημερινών ανθρώπων, που ζουν συνήθως στη σκιά της Ιστορίας. Για το παράθυρο που άνοιξε σε μας, και είδαμε πόσο πολύτιμη και μοναδική είναι η ζωή κάθε ανθρώπου. Για το δρόμο που μας έδειξε, ώστε να καταλάβουμε τη θέση και την πορεία μας μέσα στον κόσμο.