Εκεί που ακούστηκαν οι πρώτες πενιές

Ο καθηγητής Μουσικής και συλλέκτης δίσκων 78 στροφών Σταύρος Κουρούσης μάς μίλησε για τις πολυετείς έρευνές του, οι οποίες ανιχνεύουν τις πρώτες ηχογραφήσεις μπουζουκιού στην Αμερική του Μεσοπολέμου αλλά και πιο πριν – στη Γερμανία του Α' Παγκοσμίου Πολέμου

Η πρώτη ηχογράφηση μπουζουκιού στην ιστορία της δισκογραφίας έγινε από αιχμαλώτους πολέμου σε γερμανικό στρατόπεδο των αρχών του αιώνα. Η πρώτη ηχογράφηση με μπουζούκι σε ελληνικό έδαφος έγινε το 1931 από τον πρώτο επαγγελματία του είδους Θανάση Μανέτα από την Τρίπολη.

Γενικά η Πελοπόννησος αναδεικνύεται σε «πατρίδα» του οργάνου σε επίπεδο χρήσης και δισκογράφησης (εδώ, εξάλλου, υπήρξε ευρεία χρήση των ταμπουράδων κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και μετά).

Πάνω: Ο Θανάσης Μανέτας διακρίνεται στην πάνω σειρά, δεύτερος από δεξιά, με την παρεά του στην Αθήνα, δεκαετία του 30. Δεξιά, η μοναδική ίσως φωτογραφία αυθεντικού Κουτσαβάκη στην Πλάκα της δεκαετίας του 1880

 

 

Οι νέες πληροφορίες για τις πρώτες ηχογραφήσεις μπουζουκιού είναι το αποτέλεσμα έρευνας και το υλικό - που για πρώτη φορά κατατίθεται - «αποτελεί τον συνδετικό ιστορικό κρίκο με τον άγνωστο κόσμο του τραγουδιού του ελληνικού περιθωρίου των αρχών του 20ού αιώνα», όπως σημειώνει ο βρετανός και πολιτογραφημένος σκυριανός συλλέκτης και ερευνητής του ρεμπέτικου Τσαρλς Χάουαρντ.

Μάλιστα, πίσω από την έρευνα βρίσκεται ένας 33χρονος δάσκαλος Κλασικής Κιθάρας και μανιώδης συλλέκτης δίσκων γραμμοφώνου, ο Σταύρος Κουρούσης. Η έρευνά του έχει ως πρωταγωνιστές μια σειρά ονομάτων: Απόστολος Παπαδιαμάντης, Κωνσταντίνος Βοργιάς, Κώστας Καλαμαράς, Κωνσταντίνος Κοκοτής, Γεώργιος Κασσάρας, Γεώργιος Δεληγιώργης, Γιαννάκης Ιωαννίδης, Μανώλης Καραπιπέρης, Θανάσης Μανέτας, Ιωάννης Χαλικιάς.

Σε μια πρώτη ανάγνωση, τα παραπάνω πρόσωπα - της μακρινής εποχής των αρχών του 20ού αιώνα - φαίνονται άγνωστα. Είναι όμως ταυτόχρονα και οι πρωταγωνιστές της πρώιμης ιστορίας του εθνικού μας μουσικού οργάνου - του κυρίαρχου οργάνου της μονοφωνικής μας παράδοσης καλύτερα: του μπουζουκιού.

Είναι πρόσωπα - προπάτορες, θα μπορούσαμε να πούμε, του ρεμπέτικου και λαϊκού τραγουδιού μας.

Η οκταετής έρευνα του καθηγητή Μουσικής και συλλέκτη δίσκων 78 στροφών Σταύρου Κουρούση μετουσιώθηκε σε μια έκδοση με τον τίτλο «Από τον ταμπουρά στο μπουζούκι» και για πρώτη φορά τα πρώτα και σπάνια ηχογραφήματα του μπουζουκιού καθώς και η άγνωστη ιστορία τους έρχονται στο φως αυτές τις ημέρες.

Ο ερευνητής παραχώρησε στα «ΝΕΑ» σπάνιο φωτογραφικό υλικό και στοιχεία από τις ιστορίες των ηχογραφήσεων. Πολλές εξ αυτών ήταν σωσμένες σε μήτρες φτιαγμένες από χαλκό, άρα με εξαιρετικό ήχο, και δεν είχαν δισκογραφηθεί ποτέ, άρα δεν τις είχαν ακούσει ούτε οι συντελεστές τους.

Οι ιστορίες αυτές προσθέτουν σημαντικές ψηφίδες στο παζλ της καταγραφής του λαϊκού τραγουδιού. Οι μήτρες βρέθηκαν από τον ερευνητή στα αρχεία των δισκογραφικών εταιρειών στην Αμερική (κυρίως στην εταιρεία Victor) αλλά και σε αρχεία οικογενειών των καλλιτεχνών. Και αυτό ύστερα από μπόλικη αλληλογραφία που ο ερευνητής αντάλλαξε με τους απογόνους των πρωτοπόρων του μπουζουκιού.  

«Καλύπτεται ένα άγνωστο μέρος του προπολεμικού ρεπερτορίου, ενώ για πρώτη φορά έρχονται στο φως και ασκήσεις αυτοσχεδιασμού λαϊκών μουσικών, πράγμα πρωτόγνωρο για την ιστορία της καταγραφής», σημειώνει στα «ΝΕΑ» ο συγγραφέας Σταύρος Κουρούσης.

Και μπορεί το μπουζούκι να έφτασε στα κορυφαία σολιστικά και δεξιοτεχνικά του επίπεδα τις δεκαετίες '50 και '60 - εδώ σημειώστε τα δύο μεγάλα ονόματα των Μανώλη Χιώτη και Δημήτρη Στεργίου ή Μπέμπη -, σήμερα όμως που η έρευνα μοιάζει να απομακρύνεται από αυθαίρετα συμπεράσματα και βαθαίνει μεθοδολογικά, έχει αξία να φωτιστεί η πρώιμη φάση του μπουζουκιού και ειδικά οι αρχικές, θρυλικές ηχογραφήσεις του, που για πρώτη φορά με την έκδοση του Κουρούση παραδίδονται στο κοινό. Μεταξύ τους έξι έως τώρα ανέκδοτες ηχογραφήσεις του Καραπιπέρη, δύο του Χιώτη Παναγιώτη Τσόρου και δύο του Κωνσταντίνου Κοκοτή, που το μοναδικό αντίτυπο του δίσκου 78 στροφών ο οποίος τις αποτύπωσε βρίσκεται στα χέρια του Κουρούση.

Δημήτρης Ν. Μανιάτης  | ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 29/06/2013 08:00 |  http://www.tanea.gr/news/culture