Στη Ζώμινθο, η έδρα του ιερατείου του Ιδαίου Αντρου;

Έντυπη Έκδοση Ελευθεροτυπία, Σάββατο 7 Σεπτεμβρίου 2013

Τα νέα ευρήματα δείχνουν τέλεση λατρείας στους χώρους του μινωικού ανακτόρου

Της ΝΙΝΕΤΤΑΣ ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ - ΡΑΣΣΙΑ

Οταν ο χιονιάς απέκλειε την πρόσβαση στο Ιδαίον Αντρον, πάνω στον Ψηλορείτη (σε ύψος 2.456 μ.), το ιερατείο, που λειτουργούσε το πλούσιο ιερό και το μαντείο στη γενέθλια σπηλιά του Δία, ενδεχομένως να κατέβαινε από το βουνό και να διέμενε σε άλλο κατάλυμα.

Η ανασκαφή στη Ζώμινθο, Ενθετη, η λίθινη βάση με τα ίχνη του ξύλινου κίοναΔεν αποκλείεται λοιπόν το ασφαλές χειμερινό κατάλυμα του πανίσχυρου ιερατείου, που αποτελούσε ένα θρησκευτικό και διοικητικό κέντρο και είχε δεσμούς με την Κνωσό, να ήταν στη Ζώμινθο. Ολα τα ευρήματα, τα περσινά χάλκινα ειδώλια και κυρίως το τριώροφο πολυτελές οικοδόμημα που αποκαλύπτεται τα τελευταία χρόνια μαζί με τους μικρούς φορητούς τελετουργικούς βωμούς της φετινής ανασκαφής, ένας των οποίων μάλιστα φέρει ίχνη Γραμμικής Α, συνηγορούν υπέρ αυτής της εκδοχής.

Η Ζώμινθος βρίσκεται σε απόσταση 11 χλμ. κάτω από το Ιδαίον Αντρον. «Είναι ένα σημείο στο οποίο θα μπορούσαν να φθάσουν χωρίς να απομακρυνθούν πολύ και να αφήσουν απροστάτευτους τόσους θησαυρούς στο ιερό», υποστηρίζει η ανασκαφέας του χώρου Εφη Σαπουνά-Σακελλαράκη, που έχει σκάψει μαζί με τον αείμνηστο Γιάννη Σακελλαράκη και το Ιδαίον Αντρον.

Επιστρέφοντας από τη φετινή ανασκαφή και αφού γύρισε άλλη μία φορά όλα τα μινωικά ανάκτορα της Κρήτης (Κνωσό, Φαιστό κ.ά.) προκειμένου να εξετάσει κάποιες κατασκευαστικές λεπτομέρειες, είχε να μας πει η κ. Σακελλαράκη ότι «τόσο πολυτελή κατασκευή, όσο εδώ στη Ζώμινθο, δεν έχω δει».

Αναφέρεται στην εξαιρετικά εκλεπτυσμένη και επιμελημένη κατασκευή του κτηρίου που σώζεται σε ύψος 2,5-3 μέτρων, το οποίο ήταν τοιχογραφημένο στους ορόφους. Εχει βρεθεί ένα τμήμα τοιχογραφίας πάνω στον τοίχο και ένας τεράστιος όγκος από κονιάματα με χρώματα κόκκινο, κίτρινο και γαλάζιο, που θα προσπαθήσουν οι συντηρητές να ανασυνθέσουν.

Τα δάπεδα είναι στρωμένα με μεγάλες ασβεστολιθικές πλάκες και έχει βρεθεί ένας ξύλινος κίονας μέσα στη λίθινη βάση του στο εσωτερικό ενός δωματίου (η κιονοστοιχία χώριζε το δωμάτιο σε δύο μέρη).

Χάλκινο μινωικό ειδώλιοΟι κίονες στα μινωικά ανάκτορα ήταν ξύλινοι, βαμμένοι (ο Εβανς, αντιγράφοντας τις τοιχογραφίες στην Κνωσού τους έβαψε κόκκινους) και στήριζαν τις ελαφριές ανωδομές, το δεύτερο και ενδεχομένως τον τρίτο όροφο.

Ο κίονας, που βρέθηκε στη θέση του έπειτα από 3.500-4.000 χρόνια, έχει ύψος 30 πόντων και διάμετρο 26,5 πόντων. Είναι ένα εξαιρετικά σπάνιο εύρημα που αφαιρέθηκε με πολλή προσοχή για να συντηρηθεί και το οποίο θυμίζει στην κ. Σακελλαράκη ένα παρόμοιο εύρημα που έχει βρει στην είσοδο του ανακτόρου των Αρχανών.

Ως τώρα το ζεύγος Σακελλαράκη απέφευγε να μιλήσει για λατρεία θρησκευτική στη Ζώμινθο. Η φετινή όμως ανεύρεση δύο βωμίσκων, όπως επίσης πολλές άλλες λεπτομέρειες, μαρτυρούν τέλεση λατρείας σε αυτό το χώρο. «Φέτος βρήκαμε μια τράπεζα προσφορών, ένα φορητό βωμίσκο διαστάσεων 20χ20 εκ. και έναν τριποδικό δίσκο με τρύπες όπου τοποθετούνταν μικρά αγγεία». Ο βωμίσκος είναι βαθμιδωτός λίθινος και βρέθηκε καλά προστατευμένος κάτω από ένα πέτρινο θρανίο που ακουμπά στον τοίχο. Το σημαντικό είναι ότι σε καθε μία από τις συνολικά δώδεκα πλευρές του είναι χαραγμένο από ένα σύμβολο της Γραμμικής Α γραφής. Η κ. Σακελλαράκη έχει απευθυνθεί σε ειδικούς ερευνητές κυρίως στο εξωτερικό για την αναγνώριση αυτών των συμβόλων, με την ελπίδα να αποκαλυφθούν στοιχεία για τις τελετουργίες που τελούνταν εκεί.

Την άποψη ότι η Ζώμινθος ήταν η βάση του ιερατείου του Ιδαίου Αντρου επιβεβαιώνουν κι άλλα ευρήματα εντός του μινωικού κτηρίου. Σε μια γωνιά ενός δωματίου βρέθηκε ένας ημικυκλικός χώρος οριοθετημένος από όρθιες πλάκες εντός του οποίου ήταν ένα χάλκινο θυμιατήρι, δύο χάλκινοι διπλοί πελέκεις και πλήθος πήλινων αγγείων. Στον ίδιο χώρο βρέθηκε και δεύτερος λίθινος τελετουργικός βωμός, αρκετά καμένος ώστε να μη διακρίνεται αν έφερε κάποτε εγχάρακτα σύμβολα. Γύρω από το βωμό ήταν σκόρπια δόντια αγριόχοιρου και κέρατα αίγαγρων, όπως και ενός ελαφιού.

Τι άλλο θέλεις για να αναγνωρίσεις πως πρόκειται για μια χαρακτηριστική περίπτωση θυσιαστηρίου; Η κ. Σακελλαράκη πιστεύει ότι όλη η ανατολική πλευρά του ανακτόρου είχε θρησκευτικό χαρακτήρα καθώς έχουν βρεθεί χώροι θυσιαστηρίου, που ασφαλώς θα κάλυπταν όλες τις τελετουργικές ανάγκες. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει γιατί σε μια άκρη άλλου δωματίου εντοπίστηκε ένα είδος βωμού στον οποίο ανεβαίνει κανείς με μικρή κλίμακα.

Επιπλέον, παλαιότερα είχαν βρεθεί χάλκινα ειδώλια και μάλιστα τα ωραιότερα σωζόμενα σε όλη την Κρήτη, το σκήπτρο του ιερέα με τα χαραγμένα φίδια, θυμιατήρια, χάλκινα εγχειρίδια, χάλκινα κύπελλα, ζωόμορφα ρυτά, κύπελλα κοινωνίας και πλήθος αναθήματα, κοσμήματα από αχάτη, από ορεία κρύσταλλο, περίαπτα, ελάσματα, περόνες κ.ά.

«Αυτός δεν ήταν ένας απλός σταθμός για όσους ανέβαιναν προς το Ιδαίον Αντρον. Ηταν ένα μεγάλο διοικητικό, πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο, πολυτελής έδρα του ιερατείου του Ιδαίου Αντρου», τονίζει η Εφη Σακελλαράκη. «Η λειτουργία του δεν περιορίζεται στους τρεις - τέσσερις μήνες που δεν ήταν προσβάσιμο λόγω καιρικών συνθηκών το ιερό. Το ιερατείο ήταν εγκατεστημένο εδώ στη Ζώμινθο, όπου συντελούνταν και όλες οι παραγωγικές λειτουργίες του ανακτόρου, με τα εργαστήρια κεραμικής, μεταλλουργίας και ορείας κρυστάλλου, τα οποία έχουν ήδη αποκαλυφθεί».

Θεωρεί πως το λατρευτικό αυτό κέντρο αρχίζει να λειτουργεί από την Παλαιοανακτορική εποχή, δηλαδή το 1900 π.Χ. υπό τον έλεγχο της Κνωσού. Καταστρέφεται το 1700 π.Χ. από μεγάλο σεισμό, εγκαταλείπεται για 30-50 χρόνια από τους κατοίκους του, οι οποίοι επιστρέφουν για να το ξαναχτίσουν. Τότε αλλάζει η διαρρύθμισή του.

Λίγους αιώνες αργότερα, ένας νέος σεισμός το καταστρέφει για άλλη μια φορά. Σε απόσταση 100 μ. από εκεί έχει βρεθεί ένα μυκηναϊκό κτήριο που ήταν σε χρήση τα ρωμαϊκά χρόνια, ενώ έχουν αφήσει τα ίχνη τους οι Βυζαντινοί, οι Ενετοί, ακόμη και οι Τούρκοι.