Ο ήρωας που πνίγηκε άδοξα στη Σαλαμίνα

Το μαρμάρινο ακρόπρωρο του πλοίου «Άρης» του Αναστάσιου Τσαμαδού. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα.

Δεδομένα χάρτη - Όροι Χρήσης

Αναφορά σφάλματος χάρτη

Ειδήσεις: Άρης

Το πλοίο που έγραψε ιστορία

  από Archaeology newsroom - Δευτέρα, 17 Σεπτεμβρίου 2012

Περήφανος με την περικεφαλαία του, έχει στραμμένο το βλέμμα του προς τον ουρανό. «Μαρμάρωσε» τη στιγμή που ετοιμαζόταν να ριχτεί στη μάχη. Μόνο που τούτη την καλογυαλισμένη προτομή του θεού του πολέμου Άρη θα περίμενε κάποιος να τη δει ίσως σε μια αίθουσα με ρωμαϊκές αρχαιότητες σε κάποιο αρχαιολογικό μουσείο και όχι ανάμεσα στα κουμπούρια και τα καριοφίλια, τις σημαίες του Αγώνα και τις παραδοσιακές φορεσιές που γεμίζουν τις αίθουσες του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου — πιο γνωστού και ως Παλαιά Βουλή.
Τούτος ο μαρμάρινος Άρης όμως είναι ό,τι απέμεινε από το πλοίο που πήρε μέρος στις περισσότερες ναυμαχίες της Επανάστασης και έγραψε ιστορία για την ηρωική του έξοδο από το λιμάνι της Πύλου, παρά το γεγονός ότι είχε χάσει τον κυβερνήτη του. Είναι ο θεός προστάτης που είχε δώσει το όνομά του στο σκαρί του Αναστάσιου Τσαμαδού, ο οποίος όμως δεν κατάφερε να σώσει τελικά το ένδοξο πλοίο. Και παρά το γεγονός ότι αναγνωρίστηκε η προσφορά του στον Αγώνα, κατέληξε να βυθιστεί εν καιρώ ειρήνης στα νερά του Σαρωνικού.

Ας πάρουμε όμως την ιστορία από την αρχή. Βενετία 1818. Ο Υδραίος θαλασσομάχος Αναστάσιος Τσαμαδός παραλαμβάνει το ολοκαίνουργιο πλοίο του από τα καρνάγια. Είναι φτιαγμένο από ξύλο δρυός, έχει εκτόπισμα 350 τόνους, είναι εξοπλισμένο με 16 πυροβόλα —για προστασία από τους πειρατές— και το πλήρωμά του φτάνει τα 82 άτομα.
Στην πλώρη του δεσπόζει ο θεός του πολέμου Άρης. Aποτελεί την ταυτότητά του και αποτρέπει τους κινδύνους, ενώ σε περίπτωση αιχμαλωσίας αναδεικνύεται σε τρόπαιο.
Ο «Άρης» μπαίνει στον Αγώνα όπως τα περισσότερα από τα εμπορικά πλοία των Ελλήνων. Η πιο ένδοξη σελίδα της ιστορίας του άρχισε να γράφεται όταν στα μέσα Μαρτίου του 1825 βρίσκεται στο λιμάνι της Πύλου για να βοηθήσει στην άμυνα του Νεοκάστρου που πολιορκούνταν από 10.000 Αιγυπτίους του Ιμπραήμ, ενώ είναι φορτωμένο με πολεμοφόδια για την Πάτρα. Αφού αποβιβάζει τους λιγοστούς πυροβολητές του, ώστε να βοηθήσουν τους 500 πολιορκημένους, παραμένει στην Πύλο.
Στις 26 Απριλίου ο Ιμπραήμ αποφασίζει να προχωρήσει σε επιχείρηση κατάληψης του λιμανιού της Πύλου και της Σφακτηρίας. Καταφέρνει να κατακτήσει τη Σφακτηρία και στη μάχη σκοτώνεται ο κυβερνήτης του «Άρη» Αναστάσιος Τσαμαδός. Η βάρκα που τον περίμενε αναχωρεί με επιβάτη τον Νικόλαο Βότση —κυβερνήτη του πλοίου «Αθηνά»—, ο οποίος αναλαμβάνει το τιμόνι του «Άρη».
Η απόφαση που λαμβάνεται είναι η εξής: ο «Άρης» μαζί με τον «Αχιλλέα» και τον «Ποσειδώνα» να ξεφύγουν από τον εχθρικό κλοιό. Ο «Άρης» δέχεται την πιο σκληρή επίθεση. Τα κανόνια και τα τουφέκια από τη Σφακτηρία τον σφυροκοπούν την ώρα που επιχειρεί να βγει από το λιμάνι εν μέσω των κανονιοβολισμών των εχθρικών πλοίων.
Επί τρεις ώρες ο «Άρης» είναι ο στόχος των εχθρών. Δύο άνδρες του πέφτουν στη μάχη και άλλοι επτά τραυματίζονται. Οι δυο γεροντότεροι του πληρώματος έχουν πάρει θέση στην πυριτιδαποθήκη, έτοιμοι να την ανατινάξουν σε περίπτωση που κινδυνεύσει το πλοίο να πέσει στα χέρια των δυνάμεων του Ιμπραήμ. Έκπληκτα τα εχθρικά πλοία παρακολουθούν τις προσπάθειες του «Άρη» να ξεφύγει.
Μια πυρκαγιά σε ένα από αυτά έχει ως αποτέλεσμα να αποσπαστεί η προσοχή του εχθρικού στόλου και μέχρι να ανασυνταχθεί —σε συνδυασμό με το σούρουπο— ο «Άρης» βρίσκει την ευκαιρία να ξεφύγει.
Κανείς δεν μπορούσε να μην εκτιμήσει το κατόρθωμα του «Άρη». Γι’ αυτό και το νεοσύστατο ελληνικό κράτος αγόρασε το θρυλικό σκαρί το 1829, το επισκεύασε, το μετονόμασε σε «Αθηνά» και το αξιοποίησε ως εκπαιδευτικό πλοίο στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Είκοσι χρόνια αργότερα, όμως, ο «Άρης» πήρε πίσω το ιστορικό του όνομα και έπειτα από μακρά θητεία ως εκπαιδευτικό σκάφος, το 1900 έδεσε στο λιμάνι του Πόρου, όπου λειτουργούσε ως Σχολή Ναυτοπαίδων.
Το τέλος του όμως δεν ήταν εξίσου ηρωικό με την πορεία του. Το 1921 βυθίστηκε με τιμητικούς κανονιοβολισμούς στη νησίδα Κυρά Σαλαμίνας λόγω οικονομικών δυσχερειών, παρά τις πολλές αντιδράσεις, με αποτέλεσμα η μαρμάρινη προτομή του «Άρη» να θυμίζει πλέον το ηρωικό παρελθόν του.