Ο Ηρώδης αγαπούσε τα αγοράκια

«Ηταν διαβόητος για τον παθιασμένο και εριστικό του χαρακτήρα και για την κακοδαιμονία του, καθώς σχεδόν όλη η οικογένειά του αλλά και οι αγαπημένοι του μαθητές πέθαναν πριν από αυτόν». Ηρώδης ο Αττικός το όνομά του. Ενας από τους μεγάλους χορηγούς δημοσίων έργων των Αθηνών και αυτός που χρηματοδότησε, μεταξύ άλλων, την κατασκευή του Παναθηναϊκού Σταδίου και του Ηρωδείου. Αυτός που ορίστηκε ως αγωνοθέτης των Παναθηναίων και το 144 κατασκεύασε ένα ειδικό παναθηναϊκό πλοίο, με 1.000 κουπιά αλλά και ρόδες, το οποίο κινούνταν με έναν μηχανισμό μόνο του.

Είναι ο ίδιος που κατηγορήθηκε ότι δολοφόνησε την οκτώ μηνών έγκυο γυναίκα του Ρήγιλλα (στη μνήμη της αφιέρωσε το Ηρώδειο) από την οποία απέκτησε πέντε παιδιά, τα τέσσερα από τα οποία πέθαναν πριν από τον ίδιο. Επέζησε μόνο ένας, ο Βραδούας, τον οποίο ο Ηρώδης δεν συμπαθούσε γιατί είχε δυσκολία στη γραφή και ανάγνωση. Για να του μάθει την αλφάβητο, έφερε στο σπίτι 24 παιδιά που το όνομά τους άρχιζε από ένα γράμμα της αλφαβήτου. Οταν έχασε δύο γιους σε βρεφική ηλικία, υιοθέτησε τρία από αυτά τα αγόρια («τρόφιμους») και τα μεγάλωσε σαν παιδιά του. Αλλά κι αυτά πέθαναν πριν ενηλικιωθούν. «Η σύγχρονη έρευνα υποθέτει ότι οι σχέσεις του Ηρώδη προς τα παιδιά αυτά δεν ήταν αμιγώς πατρικές, αλλά θυμίζουν περισσότερο το πάθος του Σωκράτη για τους νεαρούς μαθητές του, καθώς ο Ηρώδης τούς τίμησε με αγάλματα, επιγράμματα που φανερώνουν βαθιά αφοσίωση και φιλία».

Την αμφιλεγόμενη προσωπικότητα του Ρωμαίου αυτού αξιωματούχου του 2ου αιώνα μ.Χ. ανέλαβε να «φιλοτεχνήσει» η καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών Ολγα Παλαγγιά, εστιάζοντας την έρευνά της στα σωζόμενα σήμερα αθηναϊκά γλυπτά που είχε παραγγείλει ο Ηρώδης και δείχνουν ακριβώς τον περίεργο χαρακτήρα του. «Είναι όλα δουλεμένα είτε σε πεντελικό είτε σε θασιακό μάρμαρο από Αθηναίους γλύπτες. Είναι τα περισσότερα από δημόσια μνημεία, άλλα ήταν στημένα στις βίλες και τα κτήματα του Ηρώδη, καθώς και στα ιδιωτικά του ταφικά μνημεία», σημειώνει η κ. Παλαγγιά σε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο της με τίλο «Γλυπτά του Ηρώδη Αττικού από την Αθήνα και την Αττική» στο περιοδικό «Ανθέμιον» (τεύχος 23).
«Από τους τρεις "τρόφιμους" του Ηρώδη πιθανόν οι δύο να ήταν δούλοι, γιατί είναι γνωστοί μόνο από τα ομηρικά ονόματα Αχιλλεύς και Μέμνων που προφανώς τους έδωσε ο ίδιος. Ο τρίτος τρόφιμος ήταν συγγενικό του πρόσωπο από τη μεριά της μητέρας του, γιατί ονομαζόταν Βιβούλλος Πολυδεύκης. Βιβούλιος ήταν ο παππούς του Ηρώδη από την Κόρινθο. Ο ίδιος ο Ηρώδης είχε γεννηθεί στον Μαραθώνα (103 μ.Χ. - 179 μ.Χ.) και μεγάλωσε στην Αθήνα. Τα πλούτη και οι ευεργεσίες τού πρόσφεραν διάφορα αξιώματα.
 
  Ας γυρίσουμε, όμως, στα παιδιά. "Ο Μέμνων ήταν μαύρος ή Αιθίωψ", όπως τους έλεγαν οι αρχαίοι, γι' αυτό φαίνεται ο Ηρώδης τού έδωσε αυτό το όνομα, εφόσον ο Μέμνων της Ιλιάδας ήταν βασιλιάς της Αιθιοπίας. Τα φυλετικά του χαρακτηριστικά επιβεβαιώνονται από μια προτομή που βρέθηκε στη βίλα του Ηρώδη στη Λουκού (Κυνουρίας) και είναι σήμερα στο Βερολίνο. Ο Ηρώδης τον αποκαλούσε χαϊδευτικά τοπάζι, όπως τεκμηριώνεται από προτομή που βρέθηκε στο κτήμα του στον Μαραθώνα με την επιγραφή "Μέμνων τοπάδειν". Η ενεπίγραφη προτομή του Αχιλλέα βρέθηκε στον Μαραθώνα ακέφαλη και ένα άλλο ανάγλυφο από τη Λουκού παρουσιάζει το νεκρό αφηρωισμένο».
«Προσφιλέστερος όμως στον Ηρώδη ήταν ο τρόφιμος Πολυδεύκης, τον οποίο αποκαλούσε χαϊδευτικά Πολυδευκίωνα». Ο Πολυδευκίωνας δεν μακροημέρευσε όπως και πολλοί άλλοι. Πέθανε στα 15 του χρόνια βυθίζοντας στο πένθος τον Ηρώδη, ο οποίος τον έθαψε σε ηρώο και οργάνωσε στη μνήμη του αγώνες. Τον τίμησε με αγάλματα, προτομές, ανάγλυφα. Τα πληρέστερα σωζόμενα είναι οι δύο προτομές που βρέθηκαν στο κτήμα του στην Κηφισιά και στο ιερό της Ισιδος που ίδρυσε ο Ηρώδης στον Μαραθώνα. Οι προτομές του νεκρού συνοδεύονταν από προτομές του Ηρώδη, ο οποίος φορά το ίδιο ιμάτιο με το παιδί. Ενα χάλκινο άγαλμα του Πολυδευκίωνα βρέθηκε πρόσφατα σε ναυάγιο κοντά στο Πρίντεζι. Η λατρεία του για τον νέο είναι ανάλογη με τη λατρεία του Αντινόου από τον Αδριανό.
Η κ. Παλαγγιά σημειώνει ότι η αφοσίωση του Ηρώδη στους τρόφιμούς του δεν πέρασε απαρατήρητη. Σχολιάστηκε δυσμενώς από τους κυβερνήτες της ρωμαϊκής επαρχίας της Αχαΐας, αδελφούς Κυντιλίους (171 - 175). Επίσης οι Αθηναίοι τον κατηγόρησαν για τυραννία, γιατί υποψιάστηκαν ότι συνωμοτούσε εναντίον του αυτοκράτορα Μάρκου Αυρηλίου.

Ωστόσο, όταν δικάστηκε από τον ίδιο τον αυτοκράτορα στη Σερβία όπου ήταν σε εκστρατεία, αθωώθηκε πανηγυρικά. Κι όταν επέστρεψε στην Αθήνα, έτυχε θριαμβευτικής υποδοχής στην Ελευσίνα όπου αποβιβάστηκε. Την επόμενη χρονιά επισκέφθηκε την Ελευσίνα ο Μάρκος Αυρήλιος με το γιο του Κόμμοδο και μυήθηκε στα Ελευσίνια Μυστήρια. Με ποιον μυσταγωγό; Ποιον άλλον, από τον Ηρώδη!

Ελευθεροτυπία, Σάββατο 1 Ιουνίου 2013

Της ΝΙΝΕΤΤΑΣ ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ