Ταινίες που σώθηκαν από τις φλόγες

Δύο αποκατεστημένα αριστουργήματα της πρώιμης περιόδου του ελληνικού κινηματογράφου –

 «Ο μάγος της Αθήνας» του 1931 και «Οι περιπέτειες του Βιλάρ» του 1924 – προβάλλονται αυτές τις ημέρες στο κορυφαίο φεστιβάλ ταινιών εθνικών αρχείων που γίνεται στο Βελιγράδι

 Εκατό ετών τέχνη ο κινηματογράφος, δηλαδή η νεότερη τέχνη όλων. Πανάκριβη γι' αυτόν που την παράγει. Που μετά πρέπει να την τυπώσει σε φιλμ. Ελα όμως που το ίδιο το φιλμ αποτελεί ένα υλικό που πέρασε από χίλιες μορφές μέχρι να καθιερωθεί αυτή εδώ η σημερινή και πιο ανθεκτική (που όπου να 'ναι θα εξαφανιστεί κι αυτή λόγω της ψηφιακής εξέλιξης).

Στο «Βλέμμα του Οδυσσέα» του Θόδωρου Αγγελόπουλου ένας έλληνας σκηνοθέτης, ο Α., αναζητά τα χαμένα φιλμ των αδελφών Μανάκη - πρωτοπόροι κινηματογραφιστές των Βαλκανίων που το κράτος της ΠΓΔΜ έχει «οικειοποιηθεί», αν και γεννήθηκαν στην… Αβδέλλα Γρεβενών το 1878 και 1882 αντίστοιχα. Ο ήρωας αυτός (που ενσάρκωσε ο Χάρβεϊ Καϊτέλ), σύγχρονος Οδυσσέας που ζει την πτώση των ιδεολογιών, αναζητά αυτές τις ταινίες με στόχο να ανασύρει το πρώτο κινηματογραφικό βλέμμα. 

Και, τα πρώτα χρόνια του κινηματογράφου, το φιλμ δεν ήταν μόνο ευπαθές αλλά και… επικίνδυνο, μια και το βασικό υλικό κατασκευής του ήταν η νιτρική κυτταρίνη. Εκείνα τα χρόνια, που λέτε, ο μηχανικός προβολής έπρεπε να είναι ειδικά εκπαιδευμένος και εξαιρετικά προσεκτικός - μια και το φιλμ έπαιρνε φωτιά με το παραμικρό. Ακόμη όμως και να γλίτωνε τη φωτιά, σπανίως γλίτωνε την καταστροφή. Επειτα από λίγα χρόνια ξεκινούσε η διάβρωση. Εκατομμύρια μέτρα ταινιών, για τις οποίες σπαταλήθηκαν εκατομμύρια χρήματα, έγιναν… σκόνη και μαζί τους οι οπτικές μαρτυρίες εποχών που χάθηκαν στον χρόνο.

Στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος λειτουργεί από το 1990 το μοναδικό στην Ελλάδα εργαστήριο συντήρησης και αποκατάστασης ταινιών και κάπου στα έγκατά του θα βρείτε έναν ειδικό αποθηκευτικό κλιματιζόμενο χώρο που φυσικά λειτουργεί εκτός κατοικήσιμης ζώνης για τη φύλαξη αυτών ακριβώς των εύφλεκτων ταινιών. Από το 1990 μέχρι σήμερα, λοιπόν, έχουν αποκατασταθεί αρκετές σπάνιες ταινίες των πρώτων χρόνων του ελληνικού κινηματογράφου, εκ των οποίων οι περισσότερες θεωρούνταν χαμένες. 

Αυτές τις ημέρες, όμως, δυο απ' αυτές τις αποκατεστημένες ταινίες, «Ο μάγος της Αθήνας» (1931) και «Οι περιπέτειες του Βιλάρ» (1924) - δύο πραγματικά αριστουργήματα από τη συλλογή της ΤΤΕ -, προβάλλονται στο 15ο Φεστιβάλ Ταινιών Νιτρικής Κυτταρίνης στο Βελιγράδι (από τις 6 Ιουνίου). Ισως πρόκειται για ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κινηματογραφικά φεστιβάλ στον κόσμο δίχως υπερβολή! Γιατί το συγκεκριμένο εξειδικεύεται στην προβολή αποκατεστημένων ταινιών που γυρίστηκαν σε φιλμ νιτρικής κυτταρίνης αλλά και ταινιών αρχείων συνολικότερα (διοργανώνεται εδώ και δεκαπέντε χρόνια από την Ταινιοθήκη της Σερβίας).

Στο Φάληρο του 30. Σκηνή από την ταινία του Αχιλλέα Μαδρά «Ο μάγος της Αθήνας». Διακρίνεται ο ίδιος ο σκηνοθέτης - πρωταγωνιστής στον επώνυμο ρόλο

Στον «Μάγο της Αθήνας», ένας μουσικός-μάγος ευγενικής καταγωγής (Αχιλλέας Μαδράς) κερδίζει τις καρδιές των γυναικών. Οταν η αγαπημένη του τον εγκαταλείπει για έναν πλούσιο, εκείνος θα κάνει τα πάντα για να την ξανακερδίσει. Η ταινία άρχισε να γυρίζεται το 1922 με τίτλο «Η Τσιγγάνα της Αθήνας». Τα γυρίσματά της δεν ολοκληρώθηκαν, αλλά αποσπάσματα συνοδευόμενα από επίκαιρα της Μικρασιατικής Εκστρατείας και Καταστροφής προβλήθηκαν σε διάφορες εκδηλώσεις των ομογενών της Αμερικής. Το 1931 ο Αχιλλέας Μαδράς συμπλήρωσε την ταινία με νέες σκηνές που γύρισε σε διάφορους χώρους της πόλης των Αθηνών, αλλάζοντάς της τον τίτλο. Εξαιτίας της παλαιότητας του εύθραυστου υλικού της ταινίας αλλά και της περιπετειώδους διαδικασίας που μεσολάβησε μέχρι την ολοκλήρωση της παραγωγής, υπήρχε διαθέσιμο μόνο το 80% του συνολικού υλικού για την αποκατάστασή της, ενώ η κόπια της ταινίας που κυκλοφόρησε είχε προσθήκη σκηνών ζωγραφισμένες καρέ καρέ στο χέρι από φοιτητές της Σχολής Καλών Τεχνών.

Δύο στιγμιότυπα από την ταινία «Οι περιπέτειες του Βιλάρ» του αυστριακού Γιόζεφ Χεπ. Γυρισμένη σε διάφορες τοποθεσίες της Αθήνας (πάνω, οι Στύλοι του Ολυμπίου Διός) με πρωταγωνιστή τον εικονιζόμενο Βιλάρ, κατά κόσμον Νίκο Σφακιανάκη 

Η δεύτερη, ονόματι «Οι περιπέτειες του Βιλάρ», γυρισμένη το 1924, διαθέτει στο επίκεντρό της μια ιδιαίτερα αγαπητή φιγούρα στο ελληνικό κοινό της εποχής: Ο Βιλάρ έκανε πολλές κωμωδίες με μεγάλη απήχηση, αλλά δυστυχώς καμία άλλη δεν έχει σωθεί. Εδώ, ο Βιλάρ πιάνει δουλειά σε ένα στεγνοκαθαριστήριο, αλλά ερωτεύεται και κυνηγά το αντικείμενο του πόθου του σε όλη την Αθήνα, από τα νεοκλασικά της οδού Σταδίου μέχρι το Φάληρο. Την κυνηγά απεγνωσμένα από τους Στύλους του Ολυμπίου Διός μέχρι το Ηρώδειο. Χορεύει, μάλιστα, ακόμα και στους ρυθμούς τζαζ μιας μπάντας από τη Νέα Ορλεάνη που συναντά στο Φάληρο.

Ακης Καπράνος  

http://www.tanea.gr