Φύλλο φύλλο και συντηρημένα τα περίφημα Βιβλία των Ζωγράφων

Η εκδοτική επανάσταση του Τεριάντ στο Βυζαντινό Μουσείο

Μέχρι να ξανανοίξει το φθινόπωρο το πολύπαθο Μουσείο Τεριάντ στη Βαρειά Μυτιλήνης, οι Αθηναίοι έχουν την ευκαιρία να θαυμάσουν γύρω στα 350 έργα των Πικάσο, Ματίς, Μορό, Κορμπιζιέ και άλλων που ο Στρατής Ελευθεριάδης έπεισε να συνεργαστούν με ποιητές και συγγραφείς

Της Βασιλικής Τζεβελέκου

Με την «Ψυχαγωγία» του Ζορζ Ρουό, ενός από τους πιο παραγωγικούς και σημαντικούς εκπροσώπους της μοντέρνας τέχνης, ξεκίνησε ο Στρατής Ελευθεριάδης-Τεριάντ στο Παρίσι του 1943 τα «Βιβλία των Ζωγράφων». Επρόκειτο για εκδοτικό τόλμημα που μετατράπηκε σε αξεπέραστο καλλιτεχνικό έργο. Συνολικά εκδόθηκαν, σε περιορισμένο πάντα αριθμό αντιτύπων, 26 εικονογραφημένα βιβλία, τα περίφημα «Grand’s Livres», που συνδυάζουν κείμενο και εικόνα. Ο εμπνευσμένος εκδότης και τεχνοκριτικός από τη Μυτιλήνη έφερε εκδοτική επανάσταση με αυτή τη σειρά. Πέτυχε τη σύζευξη λέξης και εικόνας με τη συμβολή των μεγαλύτερων πρωτοπόρων καλλιτεχνών του πρώτου μισού του 20ού αιώνα, οι οποίοι είτε έγραφαν οι ίδιοι τα κείμενα είτε βασίζονταν σε έργα κλασικών ή σύγχρονων σημαντικών ποιητών και συγγραφέων.


Ακολούθησε, έναν χρόνο μετά, το βιβλίο «Αλληλογραφίες: Νεανικές Επιστολές», καθώς ο Τεριάντ δέχτηκε με ενθουσιασμό την ιδέα του Γάλλου ζωγράφου και γραφίστα Πιερ Μπονάρ να δημιουργηθεί ένα βιβλίο στο πνεύμα και στη μορφή σχολικού τετραδίου. Κι ο κατάλογος είναι μακρύς. Περιλαμβάνει τα «Ειδύλλια» του Ανρί Λοράνς σε κείμενα του Θεόκριτου, το «Τζαζ» του Ανρί Ματίς σε δικά του κείμενα, «Το Τραγούδι των Νεκρών», για το οποίο συνεργάστηκαν ο ποιητής Πιερ Ρεβερντί με τον Πάμπλο Πικάσο, το «Τσίρκο», όπου ο Φερνάν Λεζέ έδωσε την προσωπική του ερμηνεία στη ζωή του Τσίρκου, «Δάφνις και Χλόη» του Μαρκ Σαγκάλ κι άλλες εκδόσεις έως το 1975 οπόταν κυκλοφόρησε το τελευταίο, «Η παιδική ηλικία του Υμπύ» του Χουάν Μιρό.

«Αν πέτυχα τη σεμνότητα των ποιητών με τους ζωγράφους σε αυτά τα βιβλία, αυτό βασικά οφείλεται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι αυτοί με έβλεπαν πρώτα σαν φίλο, σαν ομότεχνό τους, που μιλούσε την ίδια με αυτούς γλώσσα. Χωρίς τη φιλία δεν θα είχα καταφέρει τίποτα. Μη ζητάτε άλλη εξήγηση. Δεν υπάρχουν ούτε ηρωισμοί ούτε μυστήρια» είχε πει ο ίδιος.

Το κοινό θα έχει τη δυνατότητα να δει περί τα 350 έργα, από τα 2.500 που έχουν παραχθεί συνολικά, στην έκθεση «Βιβλία καλλιτεχνών της συλλογής Teriade: Pisasso, Matisse, Moro, Corbusier, κ.ά.» στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο από τις 19 Ιουνίου. Το Μουσείο Τεριάντ είναι κλειστό αυτό το διάστημα, επειδή ανακαινίζεται για να ανοίξει με νέους εκθεσιακούς χώρους το φθινόπωρο. Ετσι τα έργα ήρθαν στην Αθήνα και συντηρήθηκαν στα εργαστήρια συντήρησης χαρτώων αντικειμένων του Βυζαντινού Μουσείου εν όψει της επανέκθεσής τους στο Μουσείο-Βιβλιοθήκη του Ελληνα κοσμοπολίτη, στη Βαρειά Μυτιλήνης.

«Τα έργα ανήκουν στις καλλιτεχνικές εκδόσεις και είναι χαρακτικά, λιθογραφίες, ξυλογραφίες, πένα και μολύβι, κολάζ, οξυγραφίες» μας λέει η επιμελήτρια της έκθεσης Ιωάννα Αλεξανδρή. «Τα βιβλία ήταν δεμένα σε δίφυλλα ή μονόφυλλα και οι επισκέπτες θα τα δουν εκτεθειμένα φύλλο φύλλο. Ηρθαν στην Αθήνα τον περασμένο Οκτώβριο για να συντηρηθούν, και ως αντίδωρο η Γ.Γ. Πολιτισμού μάς επέτρεψε να τα εκθέσουμε».
Τα έργα είναι μια επιλογή όπου αποτυπώνονται οι σημαντικότερες καλλιτεχνικές τάσεις του 20ού αιώνα: Πικάσο, Ματίς, Λεζέ, Σαγκάλ, Λε Κορμπιζιέ, Τζακομέτι, Μιρό, Λοράνς, Μπονάρ, Γκρις, Γκρομέρ κ.ά.

«Η προσπάθεια εκείνη του Τεριάντ ανανέωσε την παράδοση στον χώρο των καλλιτεχνικών εκδόσεων. Πρόκειται για εξαιρετικού επιπέδου δουλειά, εμπνευσμένη από την παράδοση των μεσαιωνικών χειρογράφων με τη συμμετοχή σπουδαίων καλλιτεχνών απ” όλους τους χώρους», καταλήγει η κ. Ιωάννου.
Περιττό να πούμε ότι σήμερα η αξία τους, όταν κάποιο από αυτά εμφανίζεται σε δημοπρασία μεγάλου οίκου, αγγίζει χιλιάδες ευρώ, όπως η «Βίβλος» του Σαγκάλ, που δημοπρατήθηκε κοντά στα 80.000 ευρώ. Ωστόσο η έκθεση είναι μοναδική ευκαιρία για ν” απολαύσει το κοινό τα έργα και να γνωρίσει ένα μέρος από την πολυεπίπεδη δράση κι επίδραση του Στρατή Ελευθεριάδη, στον οποίο οφείλει πολλά η διεθνής κοινότητα.

v.tzevelekou@efsyn.gr

INFO: Βυζαντινό & Χριστιανικό Μουσείο 19/6-25/8/2013 Η έκθεση πραγματοποιείται με τη συμβολή της Γ.Γ. Πολιτισμού και τελεί υπό την αιγίδα της pρεσβείας της Γαλλίας στην Ελλάδα.

07/06/2013