Μάθε, παιδί μου, να διαβάζεις Ιστορία στον κυβερνοχώρο

Έντυπη Έκδοση Ελευθεροτυπία, Τρίτη 18 Ιουνίου 2013

Της Ν. ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ

Η επιστημονική έρευνα δεν έχει απλώς περάσει το κατώφλι του Διαδικτύου, έχει προχωρήσει στο σαλόνι, για να μην πούμε πως έχει εγκατασταθεί και στην κρεβατοκάμαρα. Συνεπώς, ο ερευνητής χρειάζεται ένα εργαλείο αναζήτησης όλων των ψηφιοποιημένων έγκυρων αρχείων που είναι διαθέσιμα είτε δωρεάν είτε μπορεί κανείς να τα αναζητήσει σε διάφορες διευθύνσεις, αρκεί να γνωρίζει ποια είναι και πού βρίσκονται.

Η ανάγκη που υπάρχει για τη χρηματοδότηση μελετών φαίνεται από τον τεράστιο αριθμό ερευνητών που προστρέχουν στο Ιδρυμα Λάτση για την ένταξη μιας έρευνας στο πρόγραμμα «Επιστημονικές μελέτες», που εγκαινιάστηκε πριν από πέντε χρόνια. Το ίδρυμα έχει δεχθεί σ' αυτό το διάστημα 3.500 προτάσεις από 14.000 επιστήμονες. Εχουν εκπονηθεί μέχρι σήμερα 82 μελέτες από 253 ερευνητές και 44 φορείς, ως επί το πλείστον ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα της χώρας. Η διαδικασία επιλογής θεωρείται διαφανής και αξιοκρατική.Τη δουλειά αυτή, δηλαδή τη δημιουργία ενός χάρτη όπου μπορεί κανείς να βρει τα τεκμήρια της νεότερης Ιστορίας της Ελλάδας μέσα από τα ψηφιοποιημένα αρχεία, ανέλαβε μια ερευνητική ομάδα με χρηματοδότηση του Ιδρύματος Λάτση. Τα χρήματα δεν ήταν πολλά (12.000 ευρώ), αλλά πολύ απαραίτητα για να ξεκινήσει η έρευνα.

Το συντονισμό σε αυτό το ερευνητικό πρόγραμμα είχε η αν. καθηγήτρια Ιστορίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Εφη Γαζή, η οποία συνεργάστηκε στενά με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Αντώνη Λιάκο για την παράθεση των κειμένων, με τον επ. καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Δημήτρη Μπιλάλη και τους Αλεξάνδρα Πατρικίου, Στέλιο Κυμιωνή και Κώστα Κουτσουράκη.

Η κ. Γαζή μάς εξήγησε την ανάγκη που υπήρχε για τη δημιουργία μιας αξιόπιστης βάσης δεδομένων των ψηφιοποιημένων και οπτικο - ακουστικών τεκμηρίων της νεότερης ελληνικής Ιστορίας, η οποία να ανταποκρίνεται σε ερευνητικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς. «Τα δεκαπέντε τελευταία χρόνια πολλές παραδοσιακές μορφές πληροφόρησης έχουν αλλάξει χαρακτήρα», σύμφωνα με την ίδια. «Σήμερα ένα μεγάλο μέρος της επιστημονικής βιβλιογραφίας είναι διαθέσιμο ηλεκτρονικά. Πολλά επιστημονικά περιοδικά είναι επίσης ηλεκτρονικά. Ωστόσο, επειδή είναι πολύ εύκολο να αναρτάται οποιοδήποτε στοιχείο στο Διαδίκτυο, είναι δύσκολο να ξεχωρίζει κανείς ποιο είναι το έγκυρο και αξιοποιήσιμο ερευνητικά».

Μετά τα προγράμματα της «Κοινωνίας της Πληροφορίας» του Γ' ΚΠΣ υπάρχουν πολλά ψηφιοποιημένα αρχεία βιβλιοθηκών, δήμων, κοινοτήτων και άλλων φορέων. «Υπάρχει πολύ μεγαλύτερος όγκος πληροφορίας. Εγώ, όταν στο τέλος της δεκαετίας του '90 έκανα το διδακτορικό μου, είχα στη διάθεσή μου ένα μέρος από το ψηφιοποιημένο αρχείο των παλαιών εφημερίδων της Εθνικής Βιβλιοθήκης που ήταν διαθέσιμο δωρεάν. Ανοιγες τον υπολογιστή σου και το έβρισκες. Το τοπίο από τότε έχει διευρυνθεί ακόμη περισσότερο, κάτι που σου προσφέρει αμεσότητα και μεγάλο πλούτο πληροφοριών. Ο κυβερνοχώρος όμως περιλαμβάνει και κατασκευασμένα τεκμήρια, που μπορεί να είναι παραπλανητικά ή ακραία εξτρεμιστικά».

- Εσείς μπορείτε να προστατεύσετε το κοινό από την παραπληροφόρηση;

«Αυτό που κάνουμε εμείς είναι να δείξουμε τα ψηφιοποιημένα τεκμήρια της νεότερης ελληνικής Ιστορίας. Μια αντίστοιχη προσπάθεια κάνει και η Ακαδημία Αθηνών και συγκεκριμένα η Μαρία Σπηλιωτοπούλου στο Κέντρο Ερευνας της Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού. Εκείνο που με εκπλήσσει είναι ότι υπάρχει μια έντονη συζήτηση για ιστορικά θέματα στο Διαδίκτυο, όπως για παράδειγμα για την ιστορία των Ελλήνων εβραίων, όπου όμως παρατηρείται και η παράθεση ατεκμηρίωτων πληροφοριών. Χρειαζόμαστε ηλεκτρονική εγγραμματοσύνη. Οπως μάθαμε κάποτε να διαβάζουμε βιβλία, τώρα πρέπει να μάθουμε να διαβάζουμε τον κυβερνοχώρο».

- Ο οδηγός που φτιάχνετε για την Ιστορία των νεότερων χρόνων φθάνει μέχρι τις μέρες μας;

«Βεβαίως, είναι ένας οδηγός για να μη χαθεί κανείς και βγει σε λάθος δρόμους. Καλύπτει χρονολογικά από το 1830 μέχρι σήμερα. Περιλαμβάνονται εικόνες του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, αναπαραστάσεις αρχαίων μνημείων, καθώς είναι προϊόν του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού, ενώ σημαντικό τμήμα αποτελούν τα τεκμήρια της Μικρασιατικής Καταστροφής και της προσφυγιάς με κείμενα, οπτικοακουστικό αλλά και μουσικό υλικό. Το υλικό είναι δομημένο σε 12 θεματικές ενότητες. Λειτουργεί ήδη πειραματικά και μπορεί κανείς να το δει στη διεύθυνση: http//uopel.gr/gazi/».