Η Αμερικανίδα που λάτρεψε την Ανδρο

28/03/14 ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ

Εκθεση ζωγραφικής της Μπέτι Ράιαν (1914-2003) στο Μουσείο ΓουλανδρήΟ Χένρι Μίλερ της αφιέρωσε τον «Κολοσσό του Μαρουσιού». Το καλλιτεχνικό Παρίσι του '30 ήταν το σπίτι της. Κι αυτή ερωτεύτηκε την Ελλάδα, που την πρωτο­επισκέφτηκε το 1933, επηρεάστηκε από το φως της και δώρισε έργα της στην Καΐρειο Βιβλιοθήκη.

Της Βασιλικής Τζεβελέκου

Η Μπέτι Ράιαν γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη πριν από 100 χρόνια (19/8/1914). Κόρη εύπορης οικογένειας, λάτρεψε τα ταξίδια, την τέχνη και την Ελλάδα από την πρώτη επίσκεψή της, το 1933. Ερωτεύτηκε το ελληνικό φως και την Ανδρο, όπου έζησε τα τελευταία 25 χρόνια της ζωής της. Γαλουχήθηκε καλλιτεχνικά στο Παρίσι του ’30 και ήρθε σε επαφή με όλα τα μυθικά πρόσωπα της τέχνης: Κλέε, Καντίνσκι, Νταλί, Σαγκάλ, Τζακομέτι, Ντισάν… Ολοι προσωπικοί της φίλοι, όπως και ο συμπατριώτης της Χένρι Μίλερ, που της αφιέρωσε τον «Κολοσσό του Μαρουσιού». Σε γράμμα του τη δεκαετία του ’70 της έγραφε «… συνέχισε (δεν χρειάζεται να σ” το πω) τη ζωγραφική και τη δική σου εξωτική ζωή. Είσαι ανάμεσα στους ευλογημένους».


Η παθιασμένη Μπέτι Ράιαν (1914-2003) αναζήτησε την περιπέτεια των χρωμάτων στο ταξίδι της τέχνης, ως εσωτερική ανάγκη και προσωπική απόλαυση. Οι φίλοι της την περιγράφουν αξιαγάπητη, ανεξάρτητη, με ευρεία μόρφωση -μιλούσε γαλλικά, ρωσικά και κινεζικά- αλλά και μοναχική γυναίκα που ζωγράφιζε διαρκώς. «Μια μέρα δεν είναι μέρα για μένα αν δεν περάσω κάποιες ώρες στο ατελιέ. Οπου μπορώ, αρνούμαι τις προσκλήσεις και κλείνομαι στο ατελιέ μου».

Λίγοι ωστόσο γνωρίζουν την ίδια και το έργο της. Ακόμα και οι ειδικοί της τέχνης. Γι” αυτό κι έρχεται σαν ευλογία η έκθεση «Το Χρώμα της Σιωπής. Η ζωγράφος Betty Ryan και η Ανδρος». Διοργανώνεται φυσικά στην Ανδρο υπό την αιγίδα του δήμου και με πρωτοβουλία ανθρώπων που τη γνώρισαν. Θα φιλοξενηθεί στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή (6 Απριλίου-26 Μαΐου) και στη συνέχεια στην Καΐρειο Βιβλιοθήκη στη Χώρα (4 Ιουλίου-13 Αυγούστου). Εκεί όπου η ίδια δώρισε το 1998, όταν έφυγε μόνιμα πλέον για την Αμερική, περίπου 40 έργα της, προσωπικά της αντικείμενα, έργα του Hans Reichel, την αλληλογραφία της με τον Χένρι Μίλερ, τον Λόρενς Ντάρελ, κ.ά.

«Ανταποκρίθηκα αμέσως στην πρόταση, καθώς αυτή η γυναίκα είναι σημαντικό πνευματικό απόκτημα για το νησί και πρέπει να ενισχυθεί με κάθε τρόπο. Αισθάνθηκε αυτό που η Ελλάδα προσέφερε σε όλους τους καλλιτέχνες, το φως» είπε ο Κυριάκος Κουτσομάλλης, διευθυντής του Μουσείου Γουλανδρή.

Στην έκθεση θα φιλοξενηθούν 80 έργα, προσωπικά αντικείμενα, σπάνιες φωτογραφίες, αλλά και απόσπασμα από ένα χαμένο ντοκιμαντέρ. «Εχουμε την τύχη να διαθέτουμε αυτό το σπάνιο απόσπασμα που γυρίστηκε πριν αναχωρήσει για την Αμερική και τη μουσική έχει γράψει η Ελένη Καραΐνδρου. Εγινε από μια γερμανική εταιρεία παραγωγής που πτώχευσε» είπε ο Δημοσθένης Κονάρης, πρώην πρόεδρος των Ανδρίων Επιστημόνων και μέλος του Συλλόγου «Οι Φίλοι της Betty Ryan».

Κυκλοφόρησε λεύκωμα-κατάλογος από τις εκδόσεις «Gutenberg» σε επιμέλεια του Γιάννη Μάμαη με χορηγία του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή. Περιλαμβάνει αναπαραγωγές των έργων και κείμενα των Ελεάνας Μαργαρίτη, Μαρίνας Καραγάτση (προσωπική φίλη της και η γυναίκα που της γνώρισε την Ανδρο), Σουζάνα Πράισμεν κ.ά.

Ο Χανς Χόφμαν ήταν ο πρώτος δάσκαλός της στη ζωγραφική. Ο πίνακας του El Greco «Αποψη του Τολέδου» (1599) που βλέπει το 1928 στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης την επηρεάζει. «Για πρώτη φορά ένιωσα βαθιά μέσα μου ότι στην τέχνη εμπεριέχεται το στοιχείο του θαύματος». Στο Παρίσι του ’30 γράφεται στην Academie Ozenfant των Amedee Ozenfant και Le Corbusier. Το 1933 ταξιδεύει στην Ελλάδα κι αντί για τρεις εβδομάδες μένει 6 μήνες. «Ποτέ δεν συνήλθα από τη λάμψη που με χτύπησε σε εκείνο το πρώτο μου ταξίδι στην Ελλάδα», θα πει. Επιστρέφει στο Παρίσι και μετακομίζει στη Villa Seurat, όπου μεταξύ άλλων γνωρίζει τον Γερμανό Hans Reichel, τον οποίο θεωρεί καταλύτη για το έργο της. Με το ξέσπασμα του Β” Παγκοσμίου Πολέμου φεύγει για την Αμερική κι επιστρέφει στην Ευρώπη το ’60. Το ’70 θα γνωρίσει τον Δημήτρη Πολέμη και θα ζήσει για σχεδόν 30 χρόνια σ” ένα από τα σπίτια του στα Απατούρια, που θα γίνει και δικό της.

Οσο για την καλοκαιρινή έκθεση του Μουσείου Γουλανδρή, θα είναι αφιερωμένη στη Σοφία Βάρη. «Είδα μια μεγάλη έκθεσή της στην Κωνσταντινούπολη κι ενθουσιάστηκα», είπε ο Κυριάκος Κουτσομάλλης. «Είναι διεθνής καλλιτέχνις, Ελληνίδα μόνο κατ” όνομα. Της είπα ότι θα θέλαμε να διοργανώσουμε μια έκθεσή της στην Ανδρο και μου απάντησε να την επισπεύσουμε για να τη δει και ο Φερνάντο Μποτέρο, ο σύζυγός της, ο μεγαλύτερος ίσως εν ζωή ζωγράφος και γλύπτης, που σήμερα είναι 82 ετών. Φυσικά, θα έρθει σύσσωμη η οικογένεια». Και για την ιστορία: η Συμφωνία της Βάρκιζας υπογράφτηκε στο κτήμα του πατέρα της, το περίφημο κτήμα Κανελλόπουλου.