Βλαντίμιρ Γκρόζνιι

19/03/14 ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ http://www.efsyn.gr/?p=183299

 

Της Πέπης Ρηγοπούλου

Με θυμάμαι να βλέπω τον «Ιβάν τον Τρομερό» του Αϊζενστάιν. Πότε; Κάπου στα σκοτεινά χρόνια της δικτατορίας. Πού; Αραγε στην «Αλκυονίδα»; Τα δεδομένα του χρόνου και του χώρου θόλωσαν. Τα συναισθήματα όμως ξυπνούν σε πρόσφατη, όπως λέμε για παλιές ταινίες, επανέκδοση, με σκηνοθέτη αυτή τη φορά την Ιστορία. Θυμάμαι την κορυφαία σκηνή. Τι ανατριχίλα! Λέω τη σκηνή όπου όλα έχουν ετοιμαστεί για τη δολοφονία του σκληρού αλλά δίκαιου τσάρου, αλλά αυτός καθίζει στον θρόνο του ντυμένο σαν τσάρο τον ηλίθιο που του έχουν ετοιμάσει για να του κλέψει τον θρόνο. Ετσι, το μαχαίρι του δολοφόνου πετυχαίνει αυτόν τον άθλιο και όχι τον προνοητικό Ιβάν. Οι δολοπλοκίες ξεσκεπάζονται, οι κακοί τιμωρούνται, η Ρωσία έχει σωθεί.


Η ταινία είναι ένα διαμάντι που κατέκτησε τον θαυμασμό σε ολόκληρο τον κόσμο. Μόνο που, να. Ηταν κάπως άγρια για τα γούστα μου, και όλα τα σωστά που έβλεπα να κάνει ο τρομερός Ιβάν μού έσφιγγαν λιγάκι την καρδιά. Πώς να το κάνουμε, είμαι εκ φύσεως ειρηνόφιλη και συναινετική και τον Ιβάν τον ένιωθα όπως λέει και το προσωνύμιό του: Τρομερό. Ηλπιζα πως θα προλάβω να ζήσω σε μια εποχή ειρήνης και συναίνεσης, όπου ακόμα και η δίκαιη σκληρότητα θα ήταν άχρηστη. Από τους ήρωες του Αϊζενστάιν προτιμούσα τον Αλέξανδρο Νιέφσκι, που είχε κι αυτός σώσει τη Ρωσία, αλλά χωρίς τόση σκληρότητα.

Το πρώτο μου μάθημα για το πώς έχουν τα πράγματα για κάποιους άλλους από μένα το πήρα από μια χαριτωμένη νεαρή ξεναγό σε ένα μοναστήρι στη Μόσχα. Εμείς δεν τον λέμε Τρομερό, με διόρθωσε με αυστηρότητα μόλις ανέφερα τον Ιβάν, αλλά Γκρόζνιι, Θυελλώδη. Με άλλα λόγια, με έκανε να καταλάβω ότι οι λαοί δεν βλέπουν τις ιστορικές περιόδους και μορφές ομοιόμορφα, αλλά ανάλογα με τις ιδιαίτερες εμπειρίες, τα τραύματα και τις προσδοκίες τους. Ο Ιβάν ήταν γι” αυτήν ο άνθρωπος που, διά πυρός και σιδήρου έστω, είχε συνενώσει την κομματιασμένη Ρωσία, ταπεινώσει τους εκμεταλλευτές μπογιάρους και δώσει ψωμί και φωνή στη φτωχολογιά.

Στη σημερινή συγκυρία η πλειονότητα των δυτικών κυβερνήσεων και μέσων και πιθανώς η δυτική κοινή γνώμη που επηρεάζεται από αυτά, βλέπουν στον Βλαντίμιρ Πούτιν μια επανέκδοση του Ιβάν του Τρομερού. Η απόφασή του να θεωρήσει πραξικόπημα την αλλαγή στην Ουκρανία, να στηρίξει την αυτονόμηση της Κριμαίας και γενικά να αψηφήσει τη βούληση των ισχυρών της Δύσης, αρχίζοντας από τις ΗΠΑ και τη Γερμανία, παρουσιάζεται ως πράξη ακραίου αυταρχισμού και απειλή για την παγκόσμια ειρήνη. Για τους Ρώσους στη Ρωσία, στην Κριμαία και αλλού, μα και για άλλους ανθρώπους στον πλανήτη που υποπτεύονται την επιλεκτική ευαισθησία των Δυτικών, είναι αντιθέτως μια εκδήλωση αξιοπρέπειας και τόλμης. Οχι μια εισβολή, αλλά μια αντίσταση στην εισβολή άλλων.

Οποια όμως και αν είναι η αποτίμηση για τα δραματικά γεγονότα που ζει ο κόσμος, όποιο και αν είναι το επίθετο που θα διαλέγαμε για τον νέο Ιβάν και όποια και αν καταλήξει να είναι η μοίρα του και η μοίρα του τόπου του, ένα είναι βέβαιο. Τρομερό είτε θυελλώδες το μέλλον που ανοίγεται με τα συνεχιζόμενα όχι μακριά από τα σύνορά μας γεγονότα, είναι θολό και απειλητικό και όσοι έπαιξαν και παίζουν μαζί του σαν μαθητευόμενοι μάγοι παίζουν στην πραγματικότητα με τη ζωή του πλανήτη.