Κορνέλιους Γκούρλιτ: Σκοτεινός συλλέκτης ή παρεξηγημένο θύμα;

Το BBC προσπαθεί να απαντήσει στο ερώτημα αφού επισκέφθηκε το σπίτι όπου φυλάσσονται τα έργα που πιστεύεται ότι εκλάπησαν από τους εβραίους ιδιοκτήτες τους επί Τρίτου Ράιχ

 

Ο 81χρονος Γκούρλιτ ισχυρίζεται ότι κληρονόμησε τα έργα τέχνης από τον πατέρα του, έναν έμπορο έργων τέχνης που φέρεται να συνεργαζόταν με το Τρίτο Ράιχ

 

Απατεώνας ή... τζέντλεμαν; Τι από τα δύο είναι τελικά ο Κορνέλιους Γκούρλιτ, ο 81χρονος γερμανός συλλέκτης στα σπίτια του οποίου βρέθηκαν το 2012 περισσότεροι από 1.500 πίνακες ζωγραφικής που πιστεύεται ότι εκλάπησαν από τους εβραίους ιδιοκτήτες τους επί Τρίτου Ράιχ;

Το BBC θέτει το ερώτημα αυτό και προσπαθεί να το απαντήσει, αφού πρώτα πραγματοποίησε μια επίσκεψη στο μέρος όπου φυλάσσονται ερμητικά τα 238 σημαντικά έργα τέχνης που βρέθηκαν στη δεύτερη κατοικία του ηλικιωμένου συλλέκτη, στο Σάλτσμπουργκ της Αυστρίας.

«Κάποια στιγμή στο μέλλον είναι σίγουρο ότι τα κινηματογραφικά στούντιο στο Χόλιγουντ θα κάνουν ταινία με θέμα τη ζωή του Γκούρλιτ. Θα είναι μια ταινία με αστυνομικά στοιχεία, αφού πολλά από τα έργα τέχνης εκλάπησαν από ανθρώπους που μετέπειτα δολοφονήθηκαν από τους Ναζί. Επίσης, θα είναι μια ταινία μυστηρίου, αφού είναι άγνωστο το πώς ένας μοναχικός γεράκος όπως ο Γκούρλιτ κατάφερε να κρύβει τόσα χρόνια επιμελώς μια τόσο μεγάλη συλλογή έργων τέχνης. Τέλος, θα είναι μια ταινία με αγωνία και σασπένς, αφού ο 81χρονος συνελήφθη μέσα στο τρένο για την Ελβετία την ώρα που προσπαθούσε να βγάλει από τη Γερμανία το αξιοσέβαστο χρηματικό ποσό των 9.000 ευρώ - είναι πολύ πάνω από το όριο που μπορεί κάποιος να μεταφέρει εκτός της χώρας. Η κίνησή του αυτή κίνησε τις υποψίες των τελωνειακών Αρχών που αμέσως διενήργησαν έρευνα στο σπίτι του στο Μόναχο», σημειώνει ο ρεπόρτερ του βρετανικού δικτύου Στέφεν Εβανς προσθέτοντας ότι «δίπλα στα 1.280 έργα τέχνης που αρχικά εντοπίστηκαν στην πρώτη κατοικία του Γκούρλιτ στο Μόναχο προστέθηκαν άλλα 238, ανάμεσα στα οποία βρίσκονται 39 ελαιογραφίες και ακουαρέλες διάσημων ζωγράφων τα οποία βρέθηκαν στο σπίτι του στο Σάλτσμπουργκ».

Η μεγαλύτερη υπόθεση κλεμμένων έργων

Αναμφίβολα πρόκειται για τη μεγαλύτερη υπόθεση κλεμμένων έργων μοντέρνας τέχνης από τους Ναζί στη μεταπολεμική Γερμανία. Ο συλλέκτης είχε παράνομα στην κατοχή του επί σειρά δεκαετιών πάνω από 1.500 έργα τέχνης σπουδαίων καλλιτεχνών (όπως οι Μονέ, Πικάσο, Κουρμπέ, Σαγκάλ, Ρενουάρ, Μανέ, Γκογκέν, Σεζάν, Τουλούζ Λοτρέκ), τα περισσότερα εκ των οποίων εικάζεται ότι είχαν κατασχεθεί από τις ναζιστικές αρχές ως έργα «εκφυλισμένης τέχνης» την περίοδο του Εθνικοσοσιαλισμού.

Ο Γκούρλιτ ισχυρίζεται ότι είχε κληρονομήσει τα έργα αυτά, αμύθητης αξίας, από τον πατέρα του Χίλντεμπραντ Γκούρλιτ ο οποίος φέρεται να είχε αγοράσει από Ναζί τους συγκεκριμένους πίνακες κατά τις δεκαετίες 1930 και 1940. Ο 81χρονος κληρονόμησε τη συλλογή στην ηλικία των 24 ετών, το 1956, όταν πέθανε ο πατέρας του. Το ερώτημα είναι: Ο Γκούρλιτ γνώριζε για τα κλεμμένα έργα και σκοπίμως «έκανε την πάπια» ή είχε την εντύπωση ότι όλη η συλλογή του πατέρα του αποκτήθηκε με νόμιμο τρόπο;

Οι συνήγοροι του Γκούρλιτ πάντως επαναλαμβάνουν εδώ και δύο χρόνια ότι ο πελάτης τους είναι «έτοιμος για διάλογο με τους φερόμενους ως νόμιμους ιδιοκτήτες των έργων και συνειδητοποιεί την ηθική υποχρέωσή του απέναντι σε αυτούς. Για τον λόγο αυτό επιθυμεί να καταλήξει σε μια φιλική συμφωνία για τα έργα αμφιλεγόμενης προέλευσης». Στα πλαίσια αυτά, οι συνεργάτες του Γκούρλιτ δημιούργησαν ήδη έναν ιστότοπο (www.gurlitt.info) προκειμένου να ενημερώσουν το κοινό για τη συλλογή έργων τέχνης που βρέθηκε στο σπίτι του 81χρονου, σε μια κίνηση «να δείξουν την πρόθεσή τους για διάλογο με το κοινό αλλά και με όσους έχουν ενδεχομένως δικαιώματα στα έργα αυτά».

Ο ιστότοπος που έχει εμφανώς στόχο να υπερασπιστεί τον ηλικιωμένο περιγράφει τη δική του εκδοχή της υπόθεσης μέσω ερωταπαντήσεων στα αγγλικά και στα γερμανικά. «Δεν είναι όλα τα έργα τέχνης της συλλογής κλεμμένα. Κάποια εξ αυτών αγοράστηκαν νόμιμα από τον πατέρα του Γκούρλιτ. Ο πελάτης μου, ένας πολύ ντροπαλός και διακριτικός άνθρωπος, μας έχει δώσει σαφείς εντολές όλα τα έργα τέχνης που είναι, πέραν πάσης αμφιβολίας, κλεμμένα να επιστραφούν αμέσως στους κληρονόμους των νόμιμων ιδιοκτητών τους» καταλήγει μιλώντας στο BBC ο Στέφαν Χόλτσινγκερ, ένας εκ των δικηγόρων του 81χρονου συλλέκτη.

Επιστροφή πίνακα στους κληρονόμους

Ηδη ο Γκούρλιτ συμφώνησε, όπως αναφέρει ο πληρεξούσιος δικηγόρος του, στην επιστροφή ενός πίνακα από την επίμαχη συλλογή στους κληρονόμους του αρχικού ιδιοκτήτη. Πρόκειται για τον πίνακα «Καθισμένη Γυναίκα» (Femme assise) του Ματίς, νόμιμος κάτοχος του οποίου ήταν ο γαλλοεβραίος έμπορος τέχνης του Μεσοπολέμου Πολ Ρόζενμπεργκ από το Παρίσι. O πίνακας αναμένεται να περιέλθει στους κληρονόμους του Ρόζενμπεργκ, ανάμεσα στους οποίους συγκαταλέγεται και η γνωστή γαλλίδα δημοσιογράφος Αν Σινκλέρ.

Δημοσιεύτηκε στο Helios Plus στις 28 Μαρτίου 2014