Το πέρασμα από τη θρησκευτική στην επιστημονική ιατρική

20/03/14 ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ

Η έκθεση «Υγεία-Νόσος-Θεραπεία από τον Ομηρο στον Γαληνό»

https://www.efsyn.gr/?p=183530

Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης θα φιλοξενήσει τον Νοέμβριο μια μεγάλη διοργάνωση με 282 αρχαία αντικείμενα από 41 μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Της Βασιλικής Τζεβελέκου

Με ποιον τρόπο και ποιες θεραπείες διατηρούσαν την υγεία τους οι αρχαίοι πρόγονοί μας; Τι αντικείμενα χρησιμοποιούσαν για την προσωπική και τη δημόσια υγιεινή; Σε ποιες μεθόδους κατέφευγαν για να περιποιηθούν τα τραύματα των πολεμιστών; Πώς ήταν τα ιερά θεραπευτήρια του Ασκληπιού και τι αντικείμενα βρέθηκαν μέσα σε αυτά; Πώς προχώρησε η επιστημονική ιατρική απαλλαγμένη από τις θρησκευτικές αντιλήψεις; Σε αυτά κι άλλα ερωτήματα απαντά η μεγάλη έκθεση «Υγεία-Νόσος-Θεραπεία από τον Ομηρο στον Γαληνό», που διοργανώνεται τον Νοέμβριο στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Την επιμελούνται ο καθηγητής Νικόλαος Χρ. Σταμπολίδης, διευθυντής του ΜΚΤ, και ο Γιώργος Τασούλας, αρχαιολόγος κι επιμελητής του μουσείου.

Μετά και την έγκριση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου ανοίγει ο δρόμος για τα 282 αρχαία αντικείμενα που θα εκτεθούν. Προέρχονται από 41 μουσεία της Ελλάδας, της Κύπρου, της Ιταλίας, της Γαλλίας, της Μεγάλης Βρετανίας, της Δανίας και της Ολλανδίας. Η έκθεση αποτελεί συνέχεια της τριλογίας «Ερως-Υγεία-Θάνατος», το πρώτο μέρος της οποίας ήδη το είδαμε, ενώ και το τελευταίο έχει αποσπάσει τη θετική γνώμη του ΚΑΣ.


Η έκθεση ετοιμάζεται εδώ και αρκετούς μήνες κι επιχειρεί να φωτίσει το πανανθρώπινο θέμα της υγείας, παρουσιάζοντας «την εξέλιξη των αρχαίων θεραπευτικών πρακτικών κι εξετάζοντας τη μετάβαση από τη μαγικο-θρησκευτική θεραπεία στην ορθολογική, επιστημονική ιατρική. Από την αυγή της ύπαρξής του, ο άνθρωπος πασχίζει να βελτιώσει τις συνθήκες της ζωής του σε όλα τα επίπεδα. Ωστόσο, το πρωταρχικό του μέλημα και ενδιαφέρον σε όλες τις χρονικές περιόδους του πολιτισμού του υπήρξε η επίτευξη και διατήρηση της υγείας του, η αναζήτηση και η κατανόηση των αιτιών που προκαλούν τις ασθένειες και κυρίως, η ανεύρεση τρόπων αντιμετώπισής τους», αναφέρει το σκεπτικό της έκθεσης.

Ανάμεσα στα εξαιρετικά αντικείμενα-έργα τέχνης που θα εκτεθούν είναι ένας πήλινος ερυθρόμορφος αρύβαλλος με παράσταση ιατρού που εκτελεί φλεβοτομή στον βραχίονα του ασθενή κι έρχεται από το Μουσείο Λούβρου. Το μαρμάρινο αναθηματικό ανάγλυφο από τη Μήλο με παράσταση ποδιού και ευχαριστήρια επιγραφή από το Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου. Μαρμάρινες προτομές, αγάλματα, εργαλεία, γραπτές επιγραφές και άλλα αντικείμενα από μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Η έκθεση θα εξαπλωθεί στις 6 αίθουσες της νέας πτέρυγας του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης. Το πρώτο που θα αντικρίζει ο επισκέπτης είναι το εξαιρετικό μαρμάρινο άγαλμα της Υγείας από το Μουσείο στην Κω. Θα πλαισιώνεται από τους κατ’ εξοχήν θεράποντες της υγείας, τον Ασκληπιό, εκπρόσωπο της θεουργικής ιατρικής, και τον Ιπποκράτη, εκπρόσωπο της επιστημονικής ιατρικής.

Θα διαρθρώνεται σε τρεις ενότητες: «Υγεία»: παρουσιάζονται αντικείμενα που εικονογραφούν τους τρόπους υγιεινής διαβίωσης, που σχετίζονται με την ατομική και τη δημόσια υγιεινή.

«Νόσος»: εξετάζονται οι διάφοροι εξωτερικοί και εσωτερικοί παράγοντες που διαταράσσουν την ισορροπία του οργανισμού και οδηγούν σε ασθένεια, ατομική ή συλλογική, όπως επιδημίες και λοιμούς. Η τεκμηρίωση δίνεται από τις απεικονίσεις ασθενών ή μελών του σώματος πάνω σε μαρμάρινα ανάγλυφα και πήλινα ειδώλια αλλά και από ιστορικά κείμενα.

Η τρίτη ενότητα, «Θεραπεία», παρουσιάζει το συνολικό φάσμα της ίασης στην αρχαιότητα μέσα από τρεις υποενότητες. Στην «Ομηρική ιατρική» έχουμε τις πρώτες πληροφορίες από τα έπη, που αφορούν τις μεθόδους αντιμετώπισης των πολεμικών τραυμάτων με φυτικά ιάματα και επιδέσεις. Παρουσιάζονται αγγεία, μαρμάρινα και πήλινα ανάγλυφα με σκηνές περιποίησης των τραυματισμένων ομηρικών ηρώων, ενώ σε δύο πήλινες πινακίδες της Γραμμικής Β’ είναι καταγεγραμμένες οι λέξεις i-ja-te (ιητήρ) και pa-ma-ko (φάρμακο). Οι κυριότεροι εκπρόσωποι της θεουργικής ιατρικής, όπως ο Ασκληπιός και τα μέλη της οικογένειάς του Υγιεία, Τελεσφόρος, καθώς και ήρωες-θεραπευτές παρουσιάζονται στη δεύτερη υποενότητα «Θεουργική ιατρική». Εδώ γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στα ιερά-θεραπευτήρια, στα περίφημα Ασκληπιεία, που ιδρύθηκαν σε ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο. Εκεί συνέρρεαν οι ασθενείς-ικέτες αναζητώντας μια θαυματουργή θεραπεία. Εκτίθενται αντικείμενα που βρέθηκαν στα ιερά, όπως μαρμάρινα αγαλμάτια του Ασκληπιού, ανάγλυφα με αφηγηματικές σκηνές εγκοίμησης, πήλινα και μαρμάρινα αναθήματα που απεικονίζουν το πάσχον μέλος του σώματος: πόδια, χέρια, μάτια, στήθη, γεννητικά όργανα κ.ά.

Τέλος, στην «Επιστημονική ιατρική» παρουσιάζεται η θεραπεία, έτσι όπως επιχειρείται μέσα από την ορθολογική, επιστημονική ιατρική, απαλλαγμένη από τις θρησκευτικές αντιλήψεις. Εκτίθενται παραστάσεις αγγείων και αναγλύφων με σκηνές ιατρικής εξέτασης, πήλινα και μετάλλινα δοχεία που περιείχαν φυτικά φάρμακα, κεραμικά θραύσματα με συνταγές θεραπευτικών σκευασμάτων, μεταλλικά ιατρικά εργαλεία, όπως: νυστέρια, άγκιστρα, κολποσκόπιο, ακόμα και πήλινες θερμοφόρες που βρέθηκαν σε τάφους ιατρών. Στον επίλογο της έκθεσης τιμάται η μνήμη των ιατρών μέσα από ταφικές στήλες, τιμητικά ψηφίσματα, νομίσματα και άλλα.
* INFO: Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Νοέμβριος του 2014 έως 15 Μαΐου 2015.