21/03/14
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
Πέτρος Θέμελης, ο άνθρωπος που έφερε στο φως την Αρχαία Μεσσήνη
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
Είναι τόσο τέλειος που, αν δεν υπήρχε, θα
έπρεπε να τον εφεύρουμε. Σαν να έρχεται από το μέλλον. Ο καθηγητής
Αρχαιολογίας, που ανασκάπτει και αναστηλώνει επί 27 χρόνια μια πόλη και
τη μετατρέπει σε πρότυπο για Ελλάδα και εξωτερικό, τιμάται σήμερα στο
αμφιθέατρο του Μουσείου της Ακρόπολης
«Χώροι σαν τη Μεσσήνη δεν μπορούν να λειτουργούν στο πλαίσιο
μιας Εφορείας Αρχαιοτήτων, που έχει πάμπολλες ευθύνες και πολλές φορές
δεν μπορεί να ανταποκριθεί στα αιτήματα. Αυτοί οι χώροι πρέπει να
διοικούνται από αρχαιολόγους μάνατζερ, οι οποίοι να επιλέγονται με
διαγωνισμό για ορισμένα χρόνια. Να διαχειρίζονται τα έσοδα και φυσικά να
αποδίδουν λογαριασμό στο κράτος με απόλυτη διαφάνεια και να ελέγχονται
«Σε εμάς τους αρχαιολόγους, λόγω της ενασχόλησης και της
μεγάλης αγάπης μας, γιατί αλλιώς δεν μπορείς να κάνεις αυτή τη δουλειά,
υπάρχει συντηρητισμός, μια φοβία μήπως ο κόσμος δεν τα σεβαστεί τα
αρχαία, τα χαλάσει. Ενώ έτσι ήταν πάντοτε. Ειδικά τα θέατρα, τα στάδια
και τα Ασκληπιεία ήταν χώροι που μπορούσαν να δεχτούν πλήθη κόσμου. Κι
αυτό είναι που κάνει τη διαφορά. Αλλωστε, όταν ανοίγεις ένα μνημείο, το
στερεώνεις, είναι έτοιμο να δεχτεί τον κόσμο. Αυτό οφείλουμε προς τα
μνημεία μας, να είναι σε καλή κατάσταση
Της Βασιλικής Τζεβελέκου
Ο άνθρωπος που λατρεύει τις πέτρες και τις θεμελιώνει εκ νέου στις θέσεις τους, ο εμπνευσμένος καθηγητής Αρχαιολογίας Πέτρος Θέμελης δηλαδή, μιλάει ήρεμα, χαμηλόφωνα και γελάει τρανταχτά. Πίσω από τις καταπραϋντικές λέξεις, ωστόσο, φαίνεται το πάθος του για τα μνημεία της αρχαιότητας και τους σύγχρονους ανθρώπους.
Με τη δύναμη αυτού του πάθους ανέσυρε από τα βάθη της γης μια ολόκληρη πολιτεία και για χάρη μας την ξαναέστησε. Την πάλαι ποτέ λαμπερή αρχαία Μεσσήνη. Επί 27 χρόνια σκάβει και αναστηλώνει τα μνημεία της και το όραμά του είναι την επόμενη 5ετία να την έχει μετατρέψει σε πρότυπο αρχαιολογικό χώρο για την Ελλάδα και το εξωτερικό. Αλλά και να είναι αυτάρκης στα οικονομικά της, από τα ίδια της τα έσοδα. Συνοδοιπόροι του οι συνάδελφοί του αρχαιολόγοι και οι φοιτητές του, εθελοντές από τη Γερμανία έως την Πρετόρια, ιδιώτες χορηγοί, η Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία, που το 1986 του ανέθεσε τη διεύθυνση των ανασκαφών και, στην άκρη του τούνελ, το υπουργείο Πολιτισμού. Η μοναδική υπουργός με την οποία είχε επαφή ήταν η Μελίνα Μερκούρη και, φυσικά, ο Σταύρος Μπένος. Η συνεργασία τους βέβαια δεν σταμάτησε ποτέ και συνεχίζεται σήμερα μέσα από το «Διάζωμα».
Ο Πέτρος Θέμελης, εκτός από ψυχή της ανασκαφής στην αρχαία Μεσσήνη, είναι και ο μάνατζερ του εγχειρήματος, που συνεχίζει με κονδύλια από την Ευρωπαϊκή Ενωση και τη μεγάλη υποστήριξη χορηγών. Τουλάχιστον μέχρι πρότινος, καθώς η οικονομική κρίση δυσκολεύει κι εδώ τα πράγματα, αν και το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος παραμένει πιστός αρωγός.
Φανατικά υπέρ της χρήσης των μνημείων, δηλώνει ξανά και ξανά ότι οι άνθρωποι τους δίνουν ζωή, δεν τα καταστρέφουν. Γιος του φιλόλογου και υπερρεαλιστή Θεσσαλονικιού ποιητή Γεωργίου Θέμελη, λάτρεψε από μικρός τα γράμματα και τις τέχνες. Ιδιαίτερα την ποίηση και τη ζωγραφική.
Ο Πέτρος Θέμελης είναι από τους ανθρώπους που εκτιμώνται και αγαπιούνται. Γι’ αυτό και 24 μαθητές του τού αφιερώνουν έναν εξαιρετικό τόμο. Σήμερα το απόγευμα παρουσιάζεται στο Αμφιθέατρο του Μουσείου της Ακρόπολης η έκδοση «ΘΕΜΕΛΙΟΝ, 24 μελέτες για τον Δάσκαλο Πέτρο Θέμελη από τους μαθητές και τους συνεργάτες του», σε επιμέλεια Ελισάβετ Σιουμπάρα και Κυριάκου Ψαρουδάκη, από την Εταιρεία Μεσσηνιακών Αρχαιολογικών Σπουδών. Τα θεματικά πεδία των μελετών σχετίζονται με την κεραμική, την πλαστική, την αρχιτεκτονική, την επιγραφική, τη νομισματική, τις λατρείες και την οστεολογία. «Αυτός ο τόμος είναι από τους μαθητές μου, από εκείνους που πήραν τον δρόμο της αρχαιολογίας και από τους συνεργάτες μου, που δουλέψαμε μαζί χρόνια. Βρήκαν παλιές φωτογραφίες, έγραψαν μελέτες για χάρη μου κι αποφάσισαν να μου αφιερώσουν την έκδοση. Είναι κάτι που με συγκινεί ιδιαίτερα γιατί αισθάνομαι δάσκαλος», μας λέει.
• Περιμένουμε κι άλλες ανακαλύψεις στην αρχαία Μεσσήνη;
«Τα περισσότερα έχουν αποκαλυφθεί, έχουν έρθει στην επιφάνεια ο δημόσιος κεντρικός χώρος με τα Ιερά, την Αγορά, το Ασκληπιείο, το Στάδιο, το Θέατρο. Δεν ανακαλύψαμε ορισμένους ναούς, που βρίσκονταν μέσα στην Αγορά, όπως μας πληροφορεί ο Παυσανίας, ο οποίος είναι ο οδηγός μας. Περιηγήθηκε σε όλη την Πελοπόννησο και τη Μεσσήνη τον 2ο μ.Χ. αιώνα και η περιγραφή του είναι πολύτιμη. Μπορεί να κάνει ορισμένα λάθη ή να είναι επιλεκτικός, αλλά έφτασε στην πόλη όταν ήταν στα «χάι» της, την είδε ακμάζουσα. Στα βάθρα της είχε αγάλματα ελληνιστικής εποχής, που έγιναν 300 – 400 χρόνια πριν από εκείνον, κάτι που σημαίνει ότι η πόλη μπορούσε ακόμα να τα επισκευάζει και να τα συντηρεί, άρα λειτουργούσε. Για παράδειγμα, στην Αρκαδία οι περιγραφές του Παυσανία μιλούν για ναούς χωρίς στέγη και αγάλματα πεσμένα».
• Τώρα σε τι φάση είναι το έργο;
«Θέλουμε να αποκαλύψουμε την Αγορά, που δεν έχει ανασκαφεί πλήρως. Είναι τεράστια, 40 στρέμματα. Ανασκάπτουμε το βόρειο τμήμα, μια μεγάλη στοά περιπάτου. Τα μαγαζιά βρίσκονταν σε άλλο σημείο. Αυτός ήταν χώρος κουβέντας, αναψυχής και υπήρχαν αγάλματα. Σώζεται μόνον ο ένας από τους δύο ορόφους της. Είχε επτά κόγχες με αγάλματα και πρόσφατα βρήκαμε έναν τεράστιο μαρμάρινο ανδριάντα, χωρίς κεφαλή, Ρωμαίου αξιωματούχου. Στο βάθρο υπάρχει επιγραφή ότι πρόκειται για αντιστράτηγο και ταμία. Τον βρήκαμε πεσμένο σε μια κόγχη και τον βγάλαμε σιγά σιγά με πολλή αγωνία. Θα τον παρουσιάσει επίσημα η Αρχαιολογική Εταιρεία τον Μάιο».
• Τι σας γοήτευσε στη Μεσσήνη και μείνατε όλα αυτά τα χρόνια;
«Η παρθένα έκταση μιας αρχαίας πόλης, όχι απλώς ενός σημαντικού ιερού, η οποία ήταν παραμελημένη. Μια πόλη που υπήρξε ακμαία, με προχωρημένο πολεοδομικό σύστημα και μνημειακότητα κτισμάτων… Είναι συναρπαστικό να προχωράς και να βρίσκεις καλά διατηρημένα ευρήματα. Οταν τα βλέπεις πεσμένα είναι σαν να σου ζητούν να τα σηκώσεις. Αυτό με συγκινεί. Μου αρέσουν οι πέτρες. Οταν βρίσκεις ένα μνημείο, ένα άγαλμα και το βγάζεις από το χώμα στο φως, το χαϊδεύεις, το διαβάζεις, το ερμηνεύεις και είναι μεγάλη χαρά. Και στη Μεσσήνη είχαμε κάθε χρόνο τέτοιες χαρές. Για εμένα είναι τρόπος ζωής, δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου χωρίς την αρχαία Μεσσήνη».
• Φαντάζομαι, ήταν ιδιαίτερη στιγμή τα θυρανοίξια του Θεάτρου το καλοκαίρι.
«Ναι, γιατί ένα μνημείο δόθηκε στο κοινό για χρήση. Δεν επιτρέπεται να σκάβεις τα μνημεία και να τα αφήνεις εκτεθειμένα, διασπαρμένα και ρημαγμένα. Πρέπει να δώσεις την παλιά μορφή τους και τη λειτουργία τους. Αν δεν πάνε ζωντανοί άνθρωποι σε ένα μνημείο να το χρησιμοποιήσουν, τι σημασία έχει ένα κέλυφος που περιχαρακώνεις και δεν αφήνεις κανέναν να μπει μέσα; Σαν να λέμε, να βγει ο κόσμος έξω και να μείνουν τα μνημεία μόνα τους. Το θέλει κανείς αυτό;»
• Είστε φανατικά υπέρ της χρήσης των αρχαιολογικών χώρων.
«Ναι, και ήμουν εξ αρχής. Τώρα δικαιώνομαι, γιατί βλέπω ότι με ακολουθούν κι άλλοι. Συνάδελφοι αρχαιολόγοι, το «Διάζωμα» και οι συνεργάτες του Σταύρου Μπένου με τον οποίο συμπλέουμε. Σε εμάς τους αρχαιολόγους, λόγω της ενασχόλησης και της μεγάλης αγάπης μας, γιατί αλλιώς δεν μπορείς να κάνεις αυτή τη δουλειά, υπάρχει συντηρητισμός, μια φοβία μήπως ο κόσμος δεν τα σεβαστεί τα αρχαία, τα χαλάσει. Ενώ έτσι ήταν πάντοτε. Ειδικά τα θέατρα, τα στάδια, τα Ασκληπιεία ήταν χώροι που μπορούσαν να δεχτούν πλήθη κόσμου. Κι αυτό είναι που κάνει τη διαφορά. Αλλωστε, όταν ανοίγεις ένα μνημείο, το στερεώνεις, είναι έτοιμο να δεχτεί τον κόσμο. Αυτό οφείλουμε προς τα μνημεία μας, να είναι σε καλή κατάσταση».
• Θα φιλοξενήσετε το καλοκαίρι παραστάσεις;
«Εχουμε πολλές αξιόλογες προτάσεις. Υπάρχει λίστα για το Θέατρο, ακόμα και για το Στάδιο. Θέλουμε να καταρτίσουμε μια ομάδα που να επεξεργάζεται το πρόγραμμα ανάλογα με τις προτάσεις και σε σχέση με το ΥΠΠΟΑ και το ΚΑΣ».
• Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που οφείλουν να διέπουν, κατά τη γνώμη σας, τα θεάματα που φιλοξενούνται στους αρχαιολογικούς χώρους;
«Είναι μεγάλο κεφάλαιο και δύσκολο θέμα, γιατί δεν μπορείς να αποκλείσεις μια τραγουδίστρια που θεωρείται λαϊκή και ο κόσμος την αγαπάει. Δύσκολο να βάλεις όρια. Μέχρι τώρα δεν είχαμε προβλήματα. Φιλοξενούμε από μαθητικά φεστιβάλ μέχρι όπερα, κλασικό ρεπερτόριο και λαϊκά θεάματα».
• Ο χώρος με τι ωράριο λειτουργεί; Μπορείτε να έχετε τη θερινή περίοδο το συνεχές 8.00–8.00;
«Λόγω της απόσπασης υπαλλήλων της ΤΡΕΝΟΣΕ Καλαμάτας έχουμε προσωπικό φύλαξης και τώρα που μιλάμε μέχρι τη δύση του ήλιου. Και το καλοκαίρι σίγουρα 8.00-8.00, όπως είχαμε και πέρυσι. Αλλιώς δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει η Μεσσήνη. Η επισκεψιμότητά της έχει φτάσει πάνω από 40.000 άτομα ετησίως κι ανεβαίνει διαρκώς. Εχω αναλάβει τη διεύθυνση από την Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία, ελέγχομαι από το κράτος, αλλά λειτουργούμε με άλλα κριτήρια, ιδιωτικά».
• Εξακολουθείτε να διευθύνετε τις ανασκαφές και σήμερα μάλιστα αμισθί.
«Είναι γεγονός. Πολλοί νομίζουν ότι παίρνω έναν γερό μισθό, αλλά ζω με τα έσοδα του καθηγητή αρχαιολόγου. Αυτά μου αρκούν. Μακάρι να είχα περισσότερα να τα δώσω στο έργο που έχει ανάγκη».
• Αντιμετωπίζετε δυσκολίες με τους πόρους λόγω οικονομικής κρίσης;
«Ναι. Εδώ και δύο τρία χρόνια όλοι οι χορηγοί, τα ιδρύματα, οι εφοπλιστές, ακόμα και οι εταιρείες έχουν αποτραβηχτεί. Ευτυχώς το Ιδρυμα Νιάρχος μας στηρίζει ακόμα. Είναι καλά οργανωμένο παγκοσμίως και μας ενισχύει όλους».
• Τον υπουργό Πολιτισμού τον συναντήσατε;
«Να κάνουμε τι; Με τη γενική γραμματέα, τη Λίνα Μενδώνη, συναντιέμαι, που μιλάμε την ίδια γλώσσα. Οι υπουργοί έρχονται και παρέρχονται, δεν έχουν ενδιαφέρον να ενημερωθούν. Αν είχαν θα έπρεπε να πάνε σε όλες τις Εφορείες Αρχαιοτήτων, στα μουσεία, να τα δουν και να ενημερωθούν επί τόπου για να βοηθήσουν. Τη Μελίνα την είχα επισκεφτεί πολλές φορές. Από εκεί και πέρα κανέναν υπουργό δεν είδα. Κι όχι για άλλο λόγο, αλλά δεν φάνηκε ότι μπορώ να κάνω μαζί τους. Τους γράφω επιστολές, ωστόσο, ιδιαίτερα στους παλαιότερους».
• Υπάρχει πωλητήριο στη Μεσσήνη;
«Ναι, δεν έχει καν οδηγούς. Τίποτα δεν πωλείται. Ούτε ένα μικρό εστιατόριο δεν έχουμε. Δεν μπορώ να καταλάβω, δεν είναι ντροπή αυτό;»
• Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων διαμαρτύρεται συνέχεια γι” αυτά.
«Κι έχουν δίκιο. Το υπουργείο Πολιτισμού είναι σε πολύ κακή κατάσταση. Οχι μόνο λόγω της κρίσης αλλά επειδή η εκάστοτε κυβέρνηση και τα όργανά της, που είναι υπεύθυνα για την ανάδειξη αυτών των χώρων, τους έχουν υποβαθμίσει».
• Οταν επί δεκαετίες υπάρχει ένα τόσο μεγάλο έργο σαν τη Μεσσήνη, δεν θα έπρεπε να έχουν δημιουργηθεί οι υποδομές για να συνεχίζει απρόσκοπτα;
«Φυσικά. Υπάρχει κέρδος για το κράτος, μεγάλη αξία πολιτιστική, αρχαιολογική, επιστημονική και οικονομική σε σχέση με τον τουρισμό. Είναι τεράστια απογοήτευση για μένα, αλλά έχω μάθει να αλληλογραφώ για να κινούνται τα θέματα σε σχέση με τους ιδιώτες και το κράτος. Κάνω τα προγράμματά μου και σ” αυτά μας έχει βοηθήσει και μας βοηθάει η Ευρωπαϊκή Ενωση εδώ και πολλά χρόνια, όχι μόνον τώρα με το ΕΣΠΑ. Κι επίσης μας βοηθούν στις ανασκαφές φοιτητές, έμπειροι αρχαιολόγοι, εθελοντές από τη Γερμανία, την Ιαπωνία, ακόμα και από την Πρετόρια. Μας παρακαλάνε να έρθουν. Θέλουν σαν τρελοί. Υπάρχουν κυρίες που τους δίνω σκαλιστηράκι και σκουπάκι κι εκείνες ζητάνε κασμά και φτυάρι (γέλια). Θέλουν να ζήσουν την αρχαιολογική περιπέτεια, τη σκόνη τα ευρήματα… Κι εγώ το διασκεδάζω, με ξανανιώνει».
• Ποιο είναι το όραμά σας για τα επόμενα χρόνια;
«Η επόμενη 5ετία-10ετία είναι κρίσιμη, γιατί ο χώρος θα πάρει την τελική μορφή του. Δεν είναι ακόμα ολοκληρωμένος και θέλω να γίνει ακόμα πιο ελκυστικός. Να λειτουργεί, να αυτοσυντηρείται και να έχει έσοδα. Θέλω να αλλάξει η δομή διαχείρισής του. Χώροι σαν τη Μεσσήνη δεν μπορούν να λειτουργούν στο πλαίσιο μιας Εφορείας Αρχαιοτήτων, που έχει πάμπολλες ευθύνες και πολλές φορές δεν μπορεί να ανταποκριθεί στα αιτήματα. Αυτοί οι χώροι πρέπει να διοικούνται από αρχαιολόγους μάνατζερ, οι οποίοι να επιλέγονται με διαγωνισμό για ορισμένα χρόνια. Να διαχειρίζονται τα έσοδα και φυσικά να αποδίδουν λογαριασμό στο κράτος με απόλυτη διαφάνεια και να ελέγχονται. Ανησυχώ τι μπορούμε να κάνουμε για την Αρχαία Μεσσήνη για να τη δούμε ολοκληρωμένη κι αναστηλωμένη για πάντα. Αυτό είναι δημιουργία για μένα. Οπως ένας καλλιτέχνης χαίρεται όταν ολοκληρώνει το έργο του, έτσι κι εγώ».
• Τι άλλο σας ξεκουράζει; Γράφετε ποίηση;
«Λίγο. Ζωγραφίζω όμως πού και πού. Οταν γράφεις μια διατριβή, νιώθεις μεγάλη καταπίεση κι όταν τελειώνεις χαίρεσαι. Παίρνεις ένα μπλοκ και φτιάχνεις μια γοργόνα (γέλια). Γράφω σπάνια ποίηση, αλλά διαβάζω, γιατί σ” έναν στίχο, σ” ένα μικρό ποίημα, μπορείς να βρεις συμπυκνωμένα νοήματα, εικόνες και να καταλάβεις πολλά».
v.tzevelekou@efsyn.gr
«Χώροι σαν τη Μεσσήνη δεν μπορούν να λειτουργούν στο πλαίσιο
μιας Εφορείας Αρχαιοτήτων, που έχει πάμπολλες ευθύνες και πολλές φορές
δεν μπορεί να ανταποκριθεί στα αιτήματα. Αυτοί οι χώροι πρέπει να
διοικούνται από αρχαιολόγους μάνατζερ, οι οποίοι να επιλέγονται με
διαγωνισμό για ορισμένα χρόνια. Να διαχειρίζονται τα έσοδα και φυσικά να
αποδίδουν λογαριασμό στο κράτος με απόλυτη διαφάνεια και να ελέγχονται«Σε εμάς τους αρχαιολόγους, λόγω της ενασχόλησης και της
μεγάλης αγάπης μας, γιατί αλλιώς δεν μπορείς να κάνεις αυτή τη δουλειά,
υπάρχει συντηρητισμός, μια φοβία μήπως ο κόσμος δεν τα σεβαστεί τα
αρχαία, τα χαλάσει. Ενώ έτσι ήταν πάντοτε. Ειδικά τα θέατρα, τα στάδια
και τα Ασκληπιεία ήταν χώροι που μπορούσαν να δεχτούν πλήθη κόσμου. Κι
αυτό είναι που κάνει τη διαφορά. Αλλωστε, όταν ανοίγεις ένα μνημείο, το
στερεώνεις, είναι έτοιμο να δεχτεί τον κόσμο. Αυτό οφείλουμε προς τα
μνημεία μας, να είναι σε καλή κατάστασηΤης Βασιλικής Τζεβελέκου
Ο άνθρωπος που λατρεύει τις πέτρες και τις θεμελιώνει εκ νέου στις θέσεις τους, ο εμπνευσμένος καθηγητής Αρχαιολογίας Πέτρος Θέμελης δηλαδή, μιλάει ήρεμα, χαμηλόφωνα και γελάει τρανταχτά. Πίσω από τις καταπραϋντικές λέξεις, ωστόσο, φαίνεται το πάθος του για τα μνημεία της αρχαιότητας και τους σύγχρονους ανθρώπους.
Με τη δύναμη αυτού του πάθους ανέσυρε από τα βάθη της γης μια ολόκληρη πολιτεία και για χάρη μας την ξαναέστησε. Την πάλαι ποτέ λαμπερή αρχαία Μεσσήνη. Επί 27 χρόνια σκάβει και αναστηλώνει τα μνημεία της και το όραμά του είναι την επόμενη 5ετία να την έχει μετατρέψει σε πρότυπο αρχαιολογικό χώρο για την Ελλάδα και το εξωτερικό. Αλλά και να είναι αυτάρκης στα οικονομικά της, από τα ίδια της τα έσοδα. Συνοδοιπόροι του οι συνάδελφοί του αρχαιολόγοι και οι φοιτητές του, εθελοντές από τη Γερμανία έως την Πρετόρια, ιδιώτες χορηγοί, η Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία, που το 1986 του ανέθεσε τη διεύθυνση των ανασκαφών και, στην άκρη του τούνελ, το υπουργείο Πολιτισμού. Η μοναδική υπουργός με την οποία είχε επαφή ήταν η Μελίνα Μερκούρη και, φυσικά, ο Σταύρος Μπένος. Η συνεργασία τους βέβαια δεν σταμάτησε ποτέ και συνεχίζεται σήμερα μέσα από το «Διάζωμα».
Ο Πέτρος Θέμελης, εκτός από ψυχή της ανασκαφής στην αρχαία Μεσσήνη, είναι και ο μάνατζερ του εγχειρήματος, που συνεχίζει με κονδύλια από την Ευρωπαϊκή Ενωση και τη μεγάλη υποστήριξη χορηγών. Τουλάχιστον μέχρι πρότινος, καθώς η οικονομική κρίση δυσκολεύει κι εδώ τα πράγματα, αν και το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος παραμένει πιστός αρωγός.
Φανατικά υπέρ της χρήσης των μνημείων, δηλώνει ξανά και ξανά ότι οι άνθρωποι τους δίνουν ζωή, δεν τα καταστρέφουν. Γιος του φιλόλογου και υπερρεαλιστή Θεσσαλονικιού ποιητή Γεωργίου Θέμελη, λάτρεψε από μικρός τα γράμματα και τις τέχνες. Ιδιαίτερα την ποίηση και τη ζωγραφική.
Ο Πέτρος Θέμελης είναι από τους ανθρώπους που εκτιμώνται και αγαπιούνται. Γι’ αυτό και 24 μαθητές του τού αφιερώνουν έναν εξαιρετικό τόμο. Σήμερα το απόγευμα παρουσιάζεται στο Αμφιθέατρο του Μουσείου της Ακρόπολης η έκδοση «ΘΕΜΕΛΙΟΝ, 24 μελέτες για τον Δάσκαλο Πέτρο Θέμελη από τους μαθητές και τους συνεργάτες του», σε επιμέλεια Ελισάβετ Σιουμπάρα και Κυριάκου Ψαρουδάκη, από την Εταιρεία Μεσσηνιακών Αρχαιολογικών Σπουδών. Τα θεματικά πεδία των μελετών σχετίζονται με την κεραμική, την πλαστική, την αρχιτεκτονική, την επιγραφική, τη νομισματική, τις λατρείες και την οστεολογία. «Αυτός ο τόμος είναι από τους μαθητές μου, από εκείνους που πήραν τον δρόμο της αρχαιολογίας και από τους συνεργάτες μου, που δουλέψαμε μαζί χρόνια. Βρήκαν παλιές φωτογραφίες, έγραψαν μελέτες για χάρη μου κι αποφάσισαν να μου αφιερώσουν την έκδοση. Είναι κάτι που με συγκινεί ιδιαίτερα γιατί αισθάνομαι δάσκαλος», μας λέει.
• Περιμένουμε κι άλλες ανακαλύψεις στην αρχαία Μεσσήνη;
«Τα περισσότερα έχουν αποκαλυφθεί, έχουν έρθει στην επιφάνεια ο δημόσιος κεντρικός χώρος με τα Ιερά, την Αγορά, το Ασκληπιείο, το Στάδιο, το Θέατρο. Δεν ανακαλύψαμε ορισμένους ναούς, που βρίσκονταν μέσα στην Αγορά, όπως μας πληροφορεί ο Παυσανίας, ο οποίος είναι ο οδηγός μας. Περιηγήθηκε σε όλη την Πελοπόννησο και τη Μεσσήνη τον 2ο μ.Χ. αιώνα και η περιγραφή του είναι πολύτιμη. Μπορεί να κάνει ορισμένα λάθη ή να είναι επιλεκτικός, αλλά έφτασε στην πόλη όταν ήταν στα «χάι» της, την είδε ακμάζουσα. Στα βάθρα της είχε αγάλματα ελληνιστικής εποχής, που έγιναν 300 – 400 χρόνια πριν από εκείνον, κάτι που σημαίνει ότι η πόλη μπορούσε ακόμα να τα επισκευάζει και να τα συντηρεί, άρα λειτουργούσε. Για παράδειγμα, στην Αρκαδία οι περιγραφές του Παυσανία μιλούν για ναούς χωρίς στέγη και αγάλματα πεσμένα».
• Τώρα σε τι φάση είναι το έργο;
«Θέλουμε να αποκαλύψουμε την Αγορά, που δεν έχει ανασκαφεί πλήρως. Είναι τεράστια, 40 στρέμματα. Ανασκάπτουμε το βόρειο τμήμα, μια μεγάλη στοά περιπάτου. Τα μαγαζιά βρίσκονταν σε άλλο σημείο. Αυτός ήταν χώρος κουβέντας, αναψυχής και υπήρχαν αγάλματα. Σώζεται μόνον ο ένας από τους δύο ορόφους της. Είχε επτά κόγχες με αγάλματα και πρόσφατα βρήκαμε έναν τεράστιο μαρμάρινο ανδριάντα, χωρίς κεφαλή, Ρωμαίου αξιωματούχου. Στο βάθρο υπάρχει επιγραφή ότι πρόκειται για αντιστράτηγο και ταμία. Τον βρήκαμε πεσμένο σε μια κόγχη και τον βγάλαμε σιγά σιγά με πολλή αγωνία. Θα τον παρουσιάσει επίσημα η Αρχαιολογική Εταιρεία τον Μάιο».
• Τι σας γοήτευσε στη Μεσσήνη και μείνατε όλα αυτά τα χρόνια;
«Η παρθένα έκταση μιας αρχαίας πόλης, όχι απλώς ενός σημαντικού ιερού, η οποία ήταν παραμελημένη. Μια πόλη που υπήρξε ακμαία, με προχωρημένο πολεοδομικό σύστημα και μνημειακότητα κτισμάτων… Είναι συναρπαστικό να προχωράς και να βρίσκεις καλά διατηρημένα ευρήματα. Οταν τα βλέπεις πεσμένα είναι σαν να σου ζητούν να τα σηκώσεις. Αυτό με συγκινεί. Μου αρέσουν οι πέτρες. Οταν βρίσκεις ένα μνημείο, ένα άγαλμα και το βγάζεις από το χώμα στο φως, το χαϊδεύεις, το διαβάζεις, το ερμηνεύεις και είναι μεγάλη χαρά. Και στη Μεσσήνη είχαμε κάθε χρόνο τέτοιες χαρές. Για εμένα είναι τρόπος ζωής, δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου χωρίς την αρχαία Μεσσήνη».
• Φαντάζομαι, ήταν ιδιαίτερη στιγμή τα θυρανοίξια του Θεάτρου το καλοκαίρι.
«Ναι, γιατί ένα μνημείο δόθηκε στο κοινό για χρήση. Δεν επιτρέπεται να σκάβεις τα μνημεία και να τα αφήνεις εκτεθειμένα, διασπαρμένα και ρημαγμένα. Πρέπει να δώσεις την παλιά μορφή τους και τη λειτουργία τους. Αν δεν πάνε ζωντανοί άνθρωποι σε ένα μνημείο να το χρησιμοποιήσουν, τι σημασία έχει ένα κέλυφος που περιχαρακώνεις και δεν αφήνεις κανέναν να μπει μέσα; Σαν να λέμε, να βγει ο κόσμος έξω και να μείνουν τα μνημεία μόνα τους. Το θέλει κανείς αυτό;»
• Είστε φανατικά υπέρ της χρήσης των αρχαιολογικών χώρων.
«Ναι, και ήμουν εξ αρχής. Τώρα δικαιώνομαι, γιατί βλέπω ότι με ακολουθούν κι άλλοι. Συνάδελφοι αρχαιολόγοι, το «Διάζωμα» και οι συνεργάτες του Σταύρου Μπένου με τον οποίο συμπλέουμε. Σε εμάς τους αρχαιολόγους, λόγω της ενασχόλησης και της μεγάλης αγάπης μας, γιατί αλλιώς δεν μπορείς να κάνεις αυτή τη δουλειά, υπάρχει συντηρητισμός, μια φοβία μήπως ο κόσμος δεν τα σεβαστεί τα αρχαία, τα χαλάσει. Ενώ έτσι ήταν πάντοτε. Ειδικά τα θέατρα, τα στάδια, τα Ασκληπιεία ήταν χώροι που μπορούσαν να δεχτούν πλήθη κόσμου. Κι αυτό είναι που κάνει τη διαφορά. Αλλωστε, όταν ανοίγεις ένα μνημείο, το στερεώνεις, είναι έτοιμο να δεχτεί τον κόσμο. Αυτό οφείλουμε προς τα μνημεία μας, να είναι σε καλή κατάσταση».
• Θα φιλοξενήσετε το καλοκαίρι παραστάσεις;
«Εχουμε πολλές αξιόλογες προτάσεις. Υπάρχει λίστα για το Θέατρο, ακόμα και για το Στάδιο. Θέλουμε να καταρτίσουμε μια ομάδα που να επεξεργάζεται το πρόγραμμα ανάλογα με τις προτάσεις και σε σχέση με το ΥΠΠΟΑ και το ΚΑΣ».
• Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που οφείλουν να διέπουν, κατά τη γνώμη σας, τα θεάματα που φιλοξενούνται στους αρχαιολογικούς χώρους;
«Είναι μεγάλο κεφάλαιο και δύσκολο θέμα, γιατί δεν μπορείς να αποκλείσεις μια τραγουδίστρια που θεωρείται λαϊκή και ο κόσμος την αγαπάει. Δύσκολο να βάλεις όρια. Μέχρι τώρα δεν είχαμε προβλήματα. Φιλοξενούμε από μαθητικά φεστιβάλ μέχρι όπερα, κλασικό ρεπερτόριο και λαϊκά θεάματα».
• Ο χώρος με τι ωράριο λειτουργεί; Μπορείτε να έχετε τη θερινή περίοδο το συνεχές 8.00–8.00;
«Λόγω της απόσπασης υπαλλήλων της ΤΡΕΝΟΣΕ Καλαμάτας έχουμε προσωπικό φύλαξης και τώρα που μιλάμε μέχρι τη δύση του ήλιου. Και το καλοκαίρι σίγουρα 8.00-8.00, όπως είχαμε και πέρυσι. Αλλιώς δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει η Μεσσήνη. Η επισκεψιμότητά της έχει φτάσει πάνω από 40.000 άτομα ετησίως κι ανεβαίνει διαρκώς. Εχω αναλάβει τη διεύθυνση από την Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία, ελέγχομαι από το κράτος, αλλά λειτουργούμε με άλλα κριτήρια, ιδιωτικά».
• Εξακολουθείτε να διευθύνετε τις ανασκαφές και σήμερα μάλιστα αμισθί.
«Είναι γεγονός. Πολλοί νομίζουν ότι παίρνω έναν γερό μισθό, αλλά ζω με τα έσοδα του καθηγητή αρχαιολόγου. Αυτά μου αρκούν. Μακάρι να είχα περισσότερα να τα δώσω στο έργο που έχει ανάγκη».
• Αντιμετωπίζετε δυσκολίες με τους πόρους λόγω οικονομικής κρίσης;
«Ναι. Εδώ και δύο τρία χρόνια όλοι οι χορηγοί, τα ιδρύματα, οι εφοπλιστές, ακόμα και οι εταιρείες έχουν αποτραβηχτεί. Ευτυχώς το Ιδρυμα Νιάρχος μας στηρίζει ακόμα. Είναι καλά οργανωμένο παγκοσμίως και μας ενισχύει όλους».
• Τον υπουργό Πολιτισμού τον συναντήσατε;
«Να κάνουμε τι; Με τη γενική γραμματέα, τη Λίνα Μενδώνη, συναντιέμαι, που μιλάμε την ίδια γλώσσα. Οι υπουργοί έρχονται και παρέρχονται, δεν έχουν ενδιαφέρον να ενημερωθούν. Αν είχαν θα έπρεπε να πάνε σε όλες τις Εφορείες Αρχαιοτήτων, στα μουσεία, να τα δουν και να ενημερωθούν επί τόπου για να βοηθήσουν. Τη Μελίνα την είχα επισκεφτεί πολλές φορές. Από εκεί και πέρα κανέναν υπουργό δεν είδα. Κι όχι για άλλο λόγο, αλλά δεν φάνηκε ότι μπορώ να κάνω μαζί τους. Τους γράφω επιστολές, ωστόσο, ιδιαίτερα στους παλαιότερους».
• Υπάρχει πωλητήριο στη Μεσσήνη;
«Ναι, δεν έχει καν οδηγούς. Τίποτα δεν πωλείται. Ούτε ένα μικρό εστιατόριο δεν έχουμε. Δεν μπορώ να καταλάβω, δεν είναι ντροπή αυτό;»
• Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων διαμαρτύρεται συνέχεια γι” αυτά.
«Κι έχουν δίκιο. Το υπουργείο Πολιτισμού είναι σε πολύ κακή κατάσταση. Οχι μόνο λόγω της κρίσης αλλά επειδή η εκάστοτε κυβέρνηση και τα όργανά της, που είναι υπεύθυνα για την ανάδειξη αυτών των χώρων, τους έχουν υποβαθμίσει».
• Οταν επί δεκαετίες υπάρχει ένα τόσο μεγάλο έργο σαν τη Μεσσήνη, δεν θα έπρεπε να έχουν δημιουργηθεί οι υποδομές για να συνεχίζει απρόσκοπτα;
«Φυσικά. Υπάρχει κέρδος για το κράτος, μεγάλη αξία πολιτιστική, αρχαιολογική, επιστημονική και οικονομική σε σχέση με τον τουρισμό. Είναι τεράστια απογοήτευση για μένα, αλλά έχω μάθει να αλληλογραφώ για να κινούνται τα θέματα σε σχέση με τους ιδιώτες και το κράτος. Κάνω τα προγράμματά μου και σ” αυτά μας έχει βοηθήσει και μας βοηθάει η Ευρωπαϊκή Ενωση εδώ και πολλά χρόνια, όχι μόνον τώρα με το ΕΣΠΑ. Κι επίσης μας βοηθούν στις ανασκαφές φοιτητές, έμπειροι αρχαιολόγοι, εθελοντές από τη Γερμανία, την Ιαπωνία, ακόμα και από την Πρετόρια. Μας παρακαλάνε να έρθουν. Θέλουν σαν τρελοί. Υπάρχουν κυρίες που τους δίνω σκαλιστηράκι και σκουπάκι κι εκείνες ζητάνε κασμά και φτυάρι (γέλια). Θέλουν να ζήσουν την αρχαιολογική περιπέτεια, τη σκόνη τα ευρήματα… Κι εγώ το διασκεδάζω, με ξανανιώνει».
• Ποιο είναι το όραμά σας για τα επόμενα χρόνια;
«Η επόμενη 5ετία-10ετία είναι κρίσιμη, γιατί ο χώρος θα πάρει την τελική μορφή του. Δεν είναι ακόμα ολοκληρωμένος και θέλω να γίνει ακόμα πιο ελκυστικός. Να λειτουργεί, να αυτοσυντηρείται και να έχει έσοδα. Θέλω να αλλάξει η δομή διαχείρισής του. Χώροι σαν τη Μεσσήνη δεν μπορούν να λειτουργούν στο πλαίσιο μιας Εφορείας Αρχαιοτήτων, που έχει πάμπολλες ευθύνες και πολλές φορές δεν μπορεί να ανταποκριθεί στα αιτήματα. Αυτοί οι χώροι πρέπει να διοικούνται από αρχαιολόγους μάνατζερ, οι οποίοι να επιλέγονται με διαγωνισμό για ορισμένα χρόνια. Να διαχειρίζονται τα έσοδα και φυσικά να αποδίδουν λογαριασμό στο κράτος με απόλυτη διαφάνεια και να ελέγχονται. Ανησυχώ τι μπορούμε να κάνουμε για την Αρχαία Μεσσήνη για να τη δούμε ολοκληρωμένη κι αναστηλωμένη για πάντα. Αυτό είναι δημιουργία για μένα. Οπως ένας καλλιτέχνης χαίρεται όταν ολοκληρώνει το έργο του, έτσι κι εγώ».
• Τι άλλο σας ξεκουράζει; Γράφετε ποίηση;
«Λίγο. Ζωγραφίζω όμως πού και πού. Οταν γράφεις μια διατριβή, νιώθεις μεγάλη καταπίεση κι όταν τελειώνεις χαίρεσαι. Παίρνεις ένα μπλοκ και φτιάχνεις μια γοργόνα (γέλια). Γράφω σπάνια ποίηση, αλλά διαβάζω, γιατί σ” έναν στίχο, σ” ένα μικρό ποίημα, μπορείς να βρεις συμπυκνωμένα νοήματα, εικόνες και να καταλάβεις πολλά».
v.tzevelekou@efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου