Η δουλεία και το ένοχο παρελθόν του Ρίο ντε Τζανέιρο

Η κατασκευή των γηπέδων «σκοντάφτει» σε νεκροταφεία Αφρικανών

http://www.tovima.gr/world/article/?aid=579406

Το Ρίο ντε Τζανέιρο γίνεται από εφέτος και για τα επόμενα τρία χρόνια η άτυπη αθλητική πρωτεύουσα του πλανήτη, αφού πρόκειται να φιλοξενήσει τις δύο σημαντικότερες αθλητικές διοργανώσεις, το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου εφέτος το καλοκαίρι και τους επόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες το 2016.

Ταυτόχρονα όμως με τις πυρετώδεις προετοιμασίες η πόλη προσπαθεί να αποτινάξει από πάνω της το ένοχο παρελθόν της: αυτό της πόλης που τον 17ο και τον 18ο αιώνα δέχθηκε τους περισσότερους αφρικανούς σκλάβους από κάθε άλλη πόλη της Βόρειας και Νότιας Αμερικής. Οι σκαπάνες των εργατών που δουλεύουν στα έργα κατασκευής των γηπέδων που θα φιλοξενήσουν τους αγώνες και τα αθλήματα «σκοντάφτουν» συνεχώς πάνω σε παλιά νεκροταφεία του 18ου και του 19ου αιώνα μέσα στα οποία βρίσκονται τα οστά χιλιάδων άτυχων αφρικανών δούλων που άφησαν την τελευταία τους πνοή πριν από 200-300 χρόνια, εργαζόμενοι ως σκλάβοι στις φυτείες ζαχαροκάλαμου της ευρύτερης περιοχής του Ρίο.

Το ίδιο τρόπον τινά άτυχοι όμως είναι σήμερα και αρκετοί απλοί κάτοικοι της πόλης, οι οποίοι ξεριζώθηκαν τα τελευταία χρόνια από τα σπίτια τους επειδή κάτω από τα θεμέλια των οικιών τους βρέθηκαν ανθρώπινα απομεινάρια.

«Ζούμε σε ένα μέρος όπου σημειώθηκαν ανείπωτα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας» σημειώνει η Ανα Γκιμαράες, η οποία αναγκάστηκε πριν από μερικά χρόνια να μετακομίσει όταν εργάτες βρήκαν έναν μαζικό τάφο μαύρων σκλάβων που χρονολογείται από το 1830. «Στην αρχή νόμιζα ότι τα κόκαλα αυτά ήταν αποτέλεσμα ενός αποτρόπαιου εγκλήματος που είχαν διαπράξει οι προηγούμενοι ένοικοι του σπιτιού, αλλά μετά ανακάλυψα πως ήταν ένα μέρος όπου πετάχτηκαν τα πτώματα μαύρων δούλων» επισημαίνει η 56χρονη γυναίκα που έτυχε να διαμένει πάνω από ένα κοιμητήριο όχι ενός ή δύο αλλά... 20.000 ψυχών.

4,9 εκατ. δούλοι από την Αφρική

Υπολογίζεται ότι μεταξύ 16ου και 19ου αιώνα έγιναν σχεδόν 55.000 φρικτά ταξίδια από την Αφρική στην Αμερική για τη μεταφορά άτυχων Αφρικανών που πουλήθηκαν σαν απλά αντικείμενα. Η αγοραπωλησία σκλάβων από την Αφρική έφτασε στο αποκορύφωμά της τον 17ο αιώνα, όταν το Ρίο ντε Τζανέιρο είχε τον διόλου επίζηλο τίτλο της πρωτεύουσας του παγκόσμιου δουλεμπορίου, με συνολικά 1,8 εκατομμύρια σκλάβους να στήνονται στα σκλαβοπάζαρα στο λιμάνι της πόλης - δηλαδή, το 21,5% επί του συνόλου των αφρικανών σκλάβων που εισήχθησαν και στις δύο αμερικανικές ηπείρους.

Οπως σημειώνει σε άρθρο της η εφημερίδα «New York Times», «σύμφωνα με τη Βάση Δεδομένων Δουλεμπορίου του αμερικανικού Πανεπιστημίου Εμορι, η Βραζιλία δέχθηκε 4,9 εκατομμύρια δούλους από την Αφρική, την ίδια στιγμή που ολόκληρη η Βόρεια Αμερική δεν δέχθηκε περισσότερους από 389.000 μαύρους σκλάβους».

Είναι μια θλιβερή πρωτιά για την οποία οι Αρχές της πολυπληθούς πόλης δεν είναι καθόλου υπερήφανες. «Το δουλεμπόριο και όλα αυτά που συνέβησαν στη χώρα μας αποτελούν μια μελανή σελίδα στην ιστορία της» σημειώνει η βραζιλιάνα αρχαιολόγος Τάνια Αντράντε Λίμα, με τον καθηγητή Ιστορίας Λουίζ Τόρες να προσθέτει με νόημα πως «ό,τι σημαντικό κατασκευάστηκε ή συνέβη στην πόλη του Ρίο έγινε από χέρια μαύρων σκλάβων».

Ημέρα της Μαύρης Συνείδησης

Τα «τραύματα» από τις αγοραπωλησίες σκλάβων είναι τόσο έντονα ώστε στις 20 Νοεμβρίου τιμάται κάθε χρόνο η Ημέρα της Μαύρης Συνείδησης, στη μνήμη του περίφημου μαύρου δούλου επαναστάτη Ζούμπι ντος Παλμάρες, συμβόλου της αντίστασης των μαύρων και του αγώνα για την ελευθερία ο οποίος προδόθηκε από έναν δικό του και οι λευκοί τον αποκεφάλισαν την ημέρα αυτή το 1695.

Η Πορτογαλία αναγνώρισε τη Βραζιλία ως ανεξάρτητο κράτος το 1825 και ο Πέντρο στέφθηκε ο πρώτος αυτοκράτορας της Βραζιλίας. Ωστόσο η κυβέρνηση του Πέντρο θεωρήθηκε αναποτελεσματική και οι πολιτικές πιέσεις τον εξανάγκασαν σε παραίτηση το 1831. Ο Πέντρο επέστρεψε στην Πορτογαλία αφήνοντας διάδοχο τον πεντάχρονο γιο του Πέντρο Β', με επιτρόπους κυβερνήτες ως την ενηλικίωσή του. Οι επίτροποι κυβέρνησαν τη χώρα ως το 1840 σε μια περίοδο πολλών τοπικών επαναστάσεων, με κυριότερη τη Μαλέ στην Μπαΐα το 1835, η οποία ήταν η μεγαλύτερη αστική επανάσταση σκλάβων στην Αμερική.

Το 1850 ο Πέντρο Β' κατήργησε το δουλεμπόριο από την Αφρική και το 1888 η Βραζιλία έγινε η τελευταία χώρα που κατήργησε τη δουλεία στην Αμερική μέσω του λεγόμενου «Χρυσού Νόμου» της βραζιλιάνας πριγκίπισσας Ιζαμπέλ.  

Δημοσιεύτηκε στο Helios Plus στις 21 Μαρτίου 2014