Το λεξικό καίγεται

09/04/14 ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ

Του Νίκου Καλτσά

Γλώσσα που τη στέγνωσε το φαρμάκι της, λέξεις ξεκομμένες από νόημα, λόγος εμμονικός και επαναλαμβανόμενος. Ο Γιάννης Οικονομίδης στο «Μικρό ψάρι» παραμένει ανυποχώρητος στο ύφος που καθιέρωσε πριν από δώδεκα χρόνια με το «Σπιρτόκουτο». Μανιέρα λοιπόν;



Τα ελληνικά έκαναν μεγάλη διαδρομή στο σελιλόιντ πριν φτάσουν στο απύλωτο στόμα των ηρώων του. Κελαρυστά και διάφανα στην «Κάλπικη λίρα» του Τζαβέλλα και στον ασπρόμαυρο Σακελλάριο, γίνονται σουρεαλιστικό παραλήρημα του Χατζηχρήστου στο «Της κακομοίρας», ομηρικοί φθόγγοι στον Δαμιανό, ψίθυροι στην «Εκδρομή» του Κανελλόπουλου. Αλλά και σαν στιχάκια από καψουροτράγουδο στον Τσιώλη, σαν πεταχτά φιλιά στον Πανουσόπουλο.


Κάποτε φορτώθηκαν μελοδραματικά στολίδια, αργότερα στριμώχτηκαν σε στενά κοστούμια φορμαλισμού ή μετέφεραν στη μεγάλη οθόνη διαλόγους τηλεοπτικής ευτέλειας. Τα τελευταία χρόνια, σε δουλειές νεότερων σκηνοθετών, τα ελληνικά αναζητούν ξανά την απλότητά τους, αλλά στην περίπτωση του Οικονομίδη το λεξικό καίγεται.

Οταν έδινε τον τίτλο «Ψυχή στο στόμα» στη δεύτερη ταινία του, έλεγε όλη την αλήθεια για τα όσα βλέπει και κυρίως ακούει ο θεατής του. Στο έργο του, οι χαρακτήρες δίνουν μάχη, μιλώντας μέσα από τις ρωγμές τους. Θύματα ή θύτες, επιτιθέμενοι ή αμυνόμενοι, όλοι διαλυμένοι από τον ίδιο κυνισμό, ό,τι καταφέρνουν να αρθρώσουν είναι το ψυχορράγημα του εαυτού τους. Σκόρπιες λέξεις απ’ τα σωθικά τους, φράσεις μπλεγμένες στον κόμπο του λαιμού, επικοινωνία σαν βίαιο τραύλισμα. Είναι η γλώσσα που γεννιέται όταν η απόγνωση συνυπάρξει με τον θόρυβο από το πρωινάδικο στην plasma τηλεόραση.

Οσο για εικονογραφικές παραπομπές ή αναφορές, o σκηνοθέτης τις αφήνει για άλλους. Στο «Μικρό ψάρι», τα τσακισμένα πρόσωπα του αμερικάνικου νουάρ και οι μελαγχολικοί ρυθμοί του γαλλικού film policier υπάρχουν μόνο επειδή τα διαθέτει η ιστορία, που αφηγείται. Απλώς, η ικανότητά του τα ανέδειξε. Και τίποτα πέρα από αυτό, γιατί ο Οικονομίδης δεν ανήκει σε καμία κινηματογραφική σχολή. Ή, για να το πούμε διαφορετικά, στο σχολείο του σινεμά οι ήρωές του έχουν την εντιμότητα να μην αντιγράφουν από κανέναν και τον τσαμπουκά να επιμένουν να λένε το μάθημα με δικά τους λόγια.

n.kaltsas@efsyn.gr