Ωδή για τους Εβραίους της Ηπείρου

04/04/14 ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ http://www.efsyn.gr/?p=187337

Συναυλία της Πηγής Λυκούδη στις Βρυξέλλες Η συνθέτρια μελοποίησε έργα του Πάουλ Τσέλαν και του Ελληνοεβραίου ποιητή Γιωσέφ Ελιγιά κάτω από τον γενικό τίτλο «Ας τραγουδήσουμε και πάλι». Στο επίκεντρο της έμπνευσής της ο διωγμός και ο θάνατος σε γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης 1.725 Ρωμανιωτών, στα Γιάννενα του .

Του Δημήτρη Κανελλόπουλου

Είχε σχετικό κρύο όταν κατεβήκαμε στο αεροδρόμιο των Βρυξελλών την προηγούμενη Τρίτη. Ηταν και μεσάνυχτα, βέβαια. Αλλά μας περίμεναν εκεί, δημοσιογράφους και μουσικούς, τρεις ωραίοι τύποι από τον τοπικό σύλλογο Ηπειρωτών των Βρυξελλών. Είχαμε βρεθεί στην πρωτεύουσα του Βελγίου για μία συναυλία. Η Πηγή Λυκούδη παρουσίαζε το καινούργιο της έργο με τίτλο «Ας τραγουδήσουμε και πάλι», το «Remettons-Nous A Chanter», όπως είναι στα γαλλικά. Η Πηγή, μία εξαιρετική νεαρή συνθέτρια, πήρε αφορμή από την επέτειο των 70 χρόνων από το Ολοκαύτωμα και μελοποίησε Γιωσέφ Ελιγιά και Πάουλ Τσέλαν. Και η συγκεκριμένη συναυλία, η επίσημη πρεμιέρα, ήταν αφιερωμένη στους Ελληνες Εβραίους, τους Ρωμανιώτες της Ηπείρου.

Στο επίκεντρο του «Ας τραγουδήσουμε και πάλι» ο διωγμός των Ρωμανιωτών των Ιωαννίνων, το πρωί της 25ης Μαρτίου 1944. Βρήκαν την ημέρα της επετείου οι Γερμανοί κατακτητές για να μαζέψουν 1.725 άνδρες, γυναίκες και παιδιά (κατά τη γερμανική εκτίμηση) της περιοχής με τελικό προορισμό το Αουσβιτς. Μέσα σε ένα πρωινό, μέσα σε κλίμα φόβου. Τους στοίβαξαν σε περίπου 80 φορτηγά. Και οδηγήθηκαν, στη συντριπτική τους πλειονότητα, στον θάνατο.

Από αυτό το τραγικό γεγονός εμπνεύστηκε η Πηγή Λυκούδη και αποφάσισε να μελοποιήσει τη «Φούγκα του θανάτου» του γερμανόφωνου Εβραίου ποιητή Πάουλ Τσέλαν, αλλά και ποιήματα του Ρωμανιώτη ποιητή Γιωσέφ Ελιγιά. «Τους στίχους του τούς έβρισκα τέλειους, παλλόμενους, σκαλισμένους με της τέχνης τις φροντίδες» έγραφε για τον Ελιγιά ο Κωστής Παλαμάς.

Την επετειακή εκδήλωση οργάνωσε ο Σύλλογος Ηπειρωτών Βελγίου σε συνεργασία με το Centre Communautaire Laïc Juif de Brussel. Το καλωσόρισμα το έκανε ο Γιάννης Παπαδόπουλος, πρόεδρος του συλλόγου, ένας γιατρός με σπουδαία ακτιβιστική δράση. Ηταν μια καταπληκτική εκδήλωση. Και θέλω να είμαι ειλικρινής μαζί σας. Ημουν κάπως διστακτικός στην αρχή, δεν ήξερα τι ακριβώς θα έβλεπα και θα άκουγα. Αλλά η συναυλία ήταν εξαιρετική, η μουσική που έγραψε η Πηγή εμπνευσμένη, η βραδιά κύλησε θαυμάσια. Γιατί δεν ήταν μόνο η μελοποίηση των επιλεγμένων ποιημάτων και το οπτικοακουστικό υλικό από εκείνη την τραγική μέρα του ’44 που καθήλωσαν και «τσίτωσαν» τους θεατές, ήταν και η διασκευή των ηπειρώτικων παραδοσιακών τραγουδιών, που παρουσιάστηκαν στο τέλος χαλαρώνοντας λίγο την κατάσταση, αφήνοντας τα συναισθήματα να εκφραστούν. Μόνο που δεν σηκώθηκαν να χορέψουν οι Ελληνες των Βρυξελλών (το έκαναν αργότερα). Καταλαβαίνετε τι σημαίνει να ακούς παραδοσιακούς ρυθμούς του τόπου σου στην… εξορία; Στο τραγούδι δυναμικοί και πολύ μπασμένοι στο «κόλπο» οι Γεωργία Βεληβασάκη και Πάνος Λαμπρίδης, ενώ στην μπάντα έπαιζαν οι Αρετή Κοκκίνου, Πάρη Μαμμά, Ελσα Παπέλη και Νίκος Ρούσσος. Η συνθέτρια ήταν στο πιάνο.

«Αυτή η παράσταση είναι μία καταγγελία της βίας προς κάθε κατεύθυνση, από όπου και αν προέρχεται, προτείνουμε με το έργο αυτό η τέχνη να γίνει φράγμα στη θηριωδία και γέφυρα στη ζωή», λέει η Πηγή Λυκούδη, η οποία αρέσκεται να μελοποιεί ποιητές. Τα δύο συμφωνικά έργα της, που έχουν ήδη κυκλοφορήσει σε cd, είναι τα «Χαρά σ’ εσέ χώρα λευκή» και «Η δίψα στο Μυστρά», βασισμένα σε ποίηση Παλαμά και Ρίτσου, αντίστοιχα. «Μελοποιώ ποίηση γιατί αποτελεί εσωτερική μου ανάγκη. Μου δημιουργεί έναν κραδασμό και τον κάνω μετά μουσική. Οχι πως δεν υπάρχει και καλός στίχος στο τραγούδι, άλλωστε η καλή ποίηση εμπεριέχει τον καλό στίχο. Είναι όμως σαν τον έρωτα. Εξαρτάται από τι θα τύχει να συναντήσεις μπροστά σου. Ασυνείδητα όμως επηρεάζομαι αρνητικά με τον στίχο, ίσως επειδή έχω συναντήσει στιχουργούς κατώτερους του έργου τους. Ετσι αυτόματα πηγαίνω σε επιλογές ποιητών που δεν βρίσκονται εν ζωή, οι οποίες αποκλείεται να με οδηγήσουν στην απομυθοποίηση αυτών».

Είναι ωραίοι οι Ελληνες των Βρυξελλών. Εχουν βέβαια και τις μεταξύ τους κόντρες, χαρακτηριστικό γνώρισμα της φυλής μας, άλλωστε, αλλά είναι εξαιρετικά δραστήριοι. Με τις εκδηλώσεις τους, τις συναντήσεις τους, τα ελληνικά εστιατόρια. Αμέσως μετά τη συναυλία είχαν στήσει και μια μικρή δεξίωση που κατέληξε σε γλέντι. Με ελληνικό κρασί φυσικά. Με χορούς και τραγούδι. Ωραία και αληθινά. Δεν είναι ακόμα σίγουρο πότε θα παρουσιαστεί το «Ας τραγουδήσουμε και πάλι» στην Ελλάδα. Αξίζει να το δούμε κι εδώ. Σκέψεις υπάρχουν για τον Μάιο. Θα σας πούμε.

d.kanellopoulos@efsyn.gr